 |
| AP Photo |
Πυρομανής καπιταλισμός
Μετά την πύρινη καταστροφή στο Σαν Φρανσίσκο το 2020, το καταστροφικό μαύρο καλοκαίρι της Αυστραλίας το 2019-2020, την πύρινη λαίλαπα το 2023 στον Καναδά, έχουμε τις πρωτοφανείς πυρκαγιές στο Λος Αντζελες και τη Νότια Ευρώπη το 2025. Αυτά δεν είναι μεμονωμένα περιστατικά, αλλά μάλλον έντονες ενδείξεις μιας αυξανόμενης παγκόσμιας κρίσης όπου η κλιματική αλλαγή και οι πυρκαγιές σχηματίζουν έναν καταστροφικό βρόχο ανατροφοδότησης. Καθώς ο πλανήτης μας θερμαίνεται, οι πυρκαγιές είναι πιο συχνές, πιο έντονες και πιο καταστροφικές. Μόνο την τελευταία δεκαετία έχουμε γίνει μάρτυρες μιας δραματικής αύξησης καταστροφικών και παρατεταμένων πυρκαγιών σε κάθε ήπειρο.
Οι μεγάλες και ανεξέλεγκτες πυρκαγιές δεν αυξάνουν μόνο τη θερμοκρασία του αέρα προκαλώντας παρατεταμένους καύσωνες, αλλά μειώνουν την υγρασία και κάνουν τη βλάστηση πιο ξηρή και εύφλεκτη. Μελέτες της IPCC και του Copernicus Climate Service δείχνουν ότι η περίοδος υψηλού κινδύνου πυρκαγιών στη Μεσόγειο έχει ήδη επιμηκυνθεί κατά 2–4 εβδομάδες σε σχέση με πριν από το 1990. Σύμφωνα με το European Forest Fire Information System (EFFIS), έως τα τέλη Ιουλίου είχαν καταγραφεί 1.339 πυρκαγιές μεγάλης έκτασης (άνω των 30 εκταρίων) σε όλη την Ε.Ε. -από 861 πέρυσι–, εκ των οποίων το 75% στη Νότια Ευρώπη. Επίδοση-ρεκόρ των τελευταίων δύο δεκαετιών. Στο μεταξύ, οι καύσωνες σκοτώνουν δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους στην Ευρώπη κάθε χρόνο. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι οι επικίνδυνες θερμοκρασίες στην Ευρώπη θα σκοτώνουν 8.000 έως 80.000 περισσότερους ανθρώπους ετησίως μέχρι το τέλος του αιώνα.
Και ενώ η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας σε συνδυασμό με τη διάβρωση του εδάφους, την υποβάθμιση της ποιότητας (από την τέφρα και τα θραύσματα) και ποσότητας του νερού και τη ρύπανση της ατμόσφαιρας απειλούν την υγεία ανθρώπων και ζώων απαιτώντας αυξημένες δαπάνες στον τομέα της υγείας και της προστασίας του περιβάλλοντος, η στροφή της Ε.Ε. στην πολεμική οικονομία απομυζά πόρους από τους τομείς αυτούς και επιβαρύνει την κλιματική κρίση.
Αξίζει να σημειωθεί πως η κλιματική αλλαγή με τις πυρκαγιές, η αλόγιστη διαχείριση των υδάτινων πόρων και η ρύπανση επιδεινώνουν την έλλειψη καθαρού νερού, φέρνοντας τον πλανήτη αντιμέτωπο με μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις του 21ου αιώνα. Η λειψυδρία απειλεί το 50% της παραγωγής τροφίμων. Μέχρι το 2050, οι επιστήμονες προβλέπουν ότι η ζήτηση νερού θα έχει διπλασιαστεί ή ακόμη και τριπλασιαστεί, καθώς ο παγκόσμιος πληθυσμός θα αυξηθεί κατά ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους. Ηδη, στη Μεσόγειο οι παρατεταμένοι καύσωνες, οι υψηλές θερμοκρασίες και οι μειωμένες βροχοπτώσεις δημιουργούν συνθήκες ξηρασίας και κρίσης νερού. Η Ελλάδα και ιδιαίτερα η Αττική (η οποία έχει απολέσει το 40% των δασών της) ήδη το βιώνουν καθώς π.χ. τα επίπεδα της λίμνης Μόρνου βρίσκονται μόλις στο 65% της μέγιστης πληρότητάς τους, ενώ προ διετίας ήταν σχεδόν πλήρης.
Ομως, ο πλανήτης δεν φλέγεται απλά. Στην πραγματικότητα πυρπολείται. Η Ελλάδα δεν καίγεται, την καίνε. Την καίνε αυτοί που κερδοσκοπούν με τη φούσκα της αγοράς ακινήτων και του υπερτουρισμού. Εκμεταλλεύονται τα ακραία καιρικά φαινόμενα και καταστρέφουν με εμπρησμούς τα δάση για να χτίσουν νέα τουριστικά θέρετρα, ξενοδοχεία και βίλες. Ακολουθούν τη λογική της αγοράς και του κέρδους. Μόνο που η αγορά είναι ανεξέλεγκτη, με συνέπεια ενώ επιδιώκουν να κάψουν 100 στρέμματα σε μια περιοχή να καίγονται τελικά χιλιάδες.
Απόδειξη ότι αιτία των πυρκαγιών είναι το κερδοσκοπικό και εμπρηστικό χέρι του καπιταλισμού, είναι το ταυτόχρονο ξέσπασμα πυρκαγιών σε διάφορα μέρη της επικράτειας, τα γκαζάκια που ανακαλύπτονται και το κύμα των πυρκαγιών που κατακαίει όλη τη Νότια Ευρώπη λόγω της κυριαρχίας του υπερτουρισμού στο παραγωγικό της μοντέλο. Σαράντα οκτώ νέες πυρκαγιές μέσα σε 48 ώρες σημαίνει πως, είτε αιτία είναι τα καλώδια και οι κολόνες της ΔΕΗ που έχουν μείνει χωρίς συντήρηση, είτε έχουν πληθύνει οι εμπρηστές κερδοσκόποι που στοχεύουν σε άλλες χρήσεις γης, την τελική ευθύνη έχει το καπιταλιστικό σύστημα που στρεβλώνει και καταστρέφει σε αναζήτηση κέρδους (βλ. ιδιωτικοποιήσεις, φούσκα αγοράς ακινήτων, υπερτουρισμός).
Αν στα παραπάνω προσθέσει κανείς την εσκεμμένη αποδυνάμωση των δημόσιων υπηρεσιών, τον ατομικισμό και την απουσία συλλογικής οργάνωσης και προστασίας των τοπικών κοινοτήτων και την ανθρωπογενή κλιματική κρίση που δημιουργεί κατάλληλες συνθήκες, τότε αντιλαμβάνεται πως πίσω από το ολοκαύτωμα του φυσικού κι ανθρώπινου περιβάλλοντος είναι η παράνοια και βαρβαρότητα του καπιταλισμού.
Συμπέρασμα: Η κλιματική αλλαγή δεν «ανάβει» τις άγριες φωτιές, αλλά δημιουργεί τις συνθήκες για την εντατική εξάπλωσή τους. Τις φωτιές τις ανάβει το ανθρώπινο χέρι με κίνητρο τον ανταγωνισμό και την κερδοσκοπία, στοιχεία εγγενή στον καπιταλισμό. Γι’ αυτό και η αντιμετώπισή τους δεν αποτελεί ζήτημα εναλλακτικής πολιτικής διαχείρισης, αλλά ριζικού κοινωνικού μετασχηματισμού.
* Oικονομολόγος
- ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης:
και το ακόλουθο:
 |
| H Χρυσή Καραπαναγιώτη με τον συντάκτη της «Εφ.Συν.», Σπύρο Τσάμη |
ΧΡΥΣΗ ΚΑΡΑΠΑΝΑΓΙΩΤΗ, περιβαλλοντολόγος«Ο πλανήτης βρίσκεται σε συνεχή καταστροφική πορεία»
Μπορεί να ακούγεται σαν μάντισσα δεινών, ωστόσο η περιβαλλοντολόγος Χρυσή Καραπαναγιώτη δεν κινδυνολογεί, αντιθέτως αποτυπώνει τη σκληρή πραγματικότητα της κλιματικής κρίσης και την απουσία έγκαιρων, ουσιαστικών μέτρων πρόληψης και ανακούφισης.
● Πώς μπορούμε να κατανοήσουμε ιστορικά την κλιματική κρίση που σήμερα καλπάζει;
Ιδιαίτερα τα τελευταία 10 χρόνια αλώθηκε ο πλανήτης. Υπάρχει μονοσήμαντη, ραγδαία αύξηση στη μέση θερμοκρασία του πλανήτη αλλά και ακραία καιρικά φαινόμενα. Αιτίες είναι η καύση ορυκτών καυσίμων, η αποψίλωση των δασών, η βιομηχανική παραγωγή, οι εντατικές καλλιέργειες, η κτηνοτροφία και άλλες ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι η απελευθέρωση αερίων του θερμοκηπίου, όπως το διοξείδιο του άνθρακα, το μεθάνιο, το υποξείδιο του αζώτου και άλλων θερμοκηπιακών αερίων. Εξαιτίας της αύξησης της συγκέντρωσης αυτών των αερίων, η υπέρυθρη ακτινοβολία που εκπέμπει η Γη μετά τη θέρμανσή της από τον ήλιο δεσμεύεται, με αποτέλεσμα την αύξηση της μέσης τιμής της θερμοκρασίας του πλανήτη. Επιπτώσεις της έντασης του φαινομένου είναι η κλιματική αλλαγή, τα ακραία καιρικά φαινόμενα, το λιώσιμο των πάγων, ξηρασία, λειψυδρία, ερημοποίηση... και ό,τι αυτά συνεπάγονται.
● Είναι αναστρέψιμη η τωρινή δυσχερής πραγματικότητα;
Η αναστροφή είναι αδύνατη. Το πλανητικό φαινόμενο έχει συνεχή καταστροφική πορεία. Ωστόσο η μείωση του ρυθμού αύξησης των θερμοκηπιακών αερίων όπως και η σταθεροποίηση της συγκέντρωσής τους σε μια μέση τιμή θα βοηθήσουν να μην επιδεινωθεί το φαινόμενο.
● Μπορούσε να προληφθεί και πώς η τωρινή μη αναστρέψιμη εκτροπή;
Παρ’ όλο που η ένταση του φαινομένου του θερμοκηπίου έχει παρατηρηθεί από το 1896, όταν πρωτοξεκίνησε η χρήση των ορυκτών καυσίμων για τη βιομηχανική επανάσταση, ακόμα και σήμερα αρνούμαστε να το αντιμετωπίσουμε. Μόλις φέτος, το 2025, όλες οι χώρες, εκτός από την Υεμένη, το Ιράν και τη Λιβύη, υπέγραψαν τη Συμφωνία των Παρισίων, ότι δηλαδή θα ακολουθήσουν πολιτική μείωσης των καύσεων. Μέχρι σήμερα θεωρούσαν ότι θα πληγεί η πορεία ανάπτυξής τους επειδή στη χρήση των ορυκτών καυσίμων βασίζεται η οικονομία τους. Η ίδια θεώρηση συνιστά υπεκφυγή επειδή οι επιπτώσεις της ίδιας πορείας είναι πλέον μία απτή πραγματικότητα, αιτία αρνητικής επιρροής στην οικονομία τους.
● Η απόδοση ευθύνης στον απλό, μέσο πολίτη ηχεί στα αυτιά του υπερβολική, αν όχι ύποπτη εκ μέρους των επιστημόνων και των πολιτικών αρχών! Τα αντανακλαστικά της ελληνικής κοινωνίας; Ποια η στάση των κυβερνήσεων από την εκδήλωση της κλιματικής αλλαγής μέχρι σήμερα;
Πράγματι είναι υπερβολική η αποδιδόμενη ευθύνη στον απλό πολίτη. Το οικονομικό κομμάτι δεν μπορεί να το διαχειριστεί μόνος του – ειδικά στις περιοχές της χώρας μας που θα πληγούν από την απολιγνιτοποίηση. Χρειάζονται μέτρα μετάβασης που θα ανακουφίσουν αυτές τις περιοχές και θα δώσουν διέξοδο στην ανεργία που θα δημιουργηθεί. Την ίδια στιγμή όλοι μας ήδη πληρώνουμε ασύμφορα πρόστιμα στην Ευρωπαϊκή Ενωση για τη χρήση του λιγνίτη· πολλαπλασιάζεται το κόστος της ενέργειας. Εκτός από τα πρόστιμα, η ευθύνη του απλού πολίτη σχετίζεται με την πλημμελή ενημέρωσή του. Τόσο ο ίδιος δεν διακρίνεται από τη φιλομάθεια στην οποία τον καλεί η δυσχερής πραγματικότητα, αλλά και δεν την παρέχουν και οι επίσημοι φορείς. Αν είχε χαραχτεί σωστή κοινωνική πολιτική, τα πράγματα και σε αυτόν τον τομέα θα ήταν καλύτερα.
● Διακρίνετε εσείς και σπορά αναίτιου πανικού στις εκτιμήσεις για το μέλλον της βιώσιμης καθημερινότητας;
Υπάρχουν πολλά προβλήματα με την επικοινωνία. Το φαινόμενο είναι σύνθετο και δύσκολο να κατανοηθεί ή ακόμα και να συσχετιστούν μεταξύ τους όλες οι επιπτώσεις. Υπάρχουν διχασμένες απόψεις ακόμα και ανάμεσα στους ίδιους τους επιστήμονες. Επίσης οι πολιτικοί κάνουν λανθασμένη χρήση του προβλήματος για να δικαιολογήσουν ανεπάρκειες στην αντιμετώπιση επιπτώσεων, όπως είναι οι πλημμύρες και οι πυρκαγιές.
● Τι λέτε ως επιστήμονας στον απλό πολίτη;
Το φαινόμενο είναι εδώ για να μείνει. Πρέπει να ληφθούν μέτρα για να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις του σε όλα τα επίπεδα. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα γίνονται όλο και πιο έντονα και όλο πιο συχνά. Θα πρέπει να σκεφτούμε πώς θα αλλάξουμε τη ζωή μας, τον τρόπο της καθημερινότητάς μας, όπως τη σχέση μας με τα προϊόντα μιας χρήσης, με τις μεταφορές μας, τη διατροφή – και όχι μόνο. Αναγκαία είναι η ύπαρξη νέων οικονομικών δραστηριοτήτων με την πρόβλεψη αυτές να πλήττονται λιγότερο από τα ακραία καιρικά φαινόμενα και το κλίμα.
● Πλήττονται/εξαφανίζονται πόροι/πηγές ζωής! Εχει πολλές διαστάσεις η δυσχερής κατάσταση του σήμερα;
Δυστυχώς αυτή είναι μία πλευρά του προβλήματος που δεν τη βλέπουμε στην καθημερινή μας ζωή. Πολλά είδη ζωής έχουν εξαφανιστεί λόγω της αλλαγής του κλίματος, όπως πολλά είδη κοραλλιών. Η βιοποικιλότητα, ο αριθμός των ειδών των οργανισμών, που εξασφαλίζει τη σταθερότητα των οικοσυστημάτων πάνω στον πλανήτη γίνεται φτωχότερη. Βλέπουμε πολλά είδη φυτών και ζώων, όπως ψάρια, πουλιά, αμφίβια και έντομα που εμείς γνωρίζουμε, να μην μπορούν να ζήσουν πλέον στο νέο κλίμα της χώρας μας και να αντικαθίστανται από άλλα είδη, τα οποία παλιότερα βρίσκαμε σε πιο τροπικά κλίματα, όπως ο περίφημος τοξικός λαγοκέφαλος. Δυστυχώς αυτό ισχύει και για τους παθογόνους μικροοργανισμούς. Σε κάθε περίπτωση, χρειάζεται πολιτική βούληση και προετοιμασία για την αντιμετώπιση όλων αυτών των φαινομένων και των συνεπειών τους.
Ποια είναι
Η Χρυσή Καραπαναγιώτη είναι καθηγήτρια Χημείας Περιβάλλοντος του Τμήματος Χημείας του Πανεπιστημίου Πατρών, διευθύντρια του εργαστηρίου Περιβαλλοντικών Επιστημών Σχολής Θετικών Επιστημών, πρόεδρος της Βιβλιοθήκης και Κέντρου Πληροφόρησης του Πανεπιστημίου Πατρών και αντιπρόεδρος της Ενωσης Πτυχιούχων Περιβαλλοντολόγων Ελλάδας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου