Οι θύελλες της προόδου*
«Ανάπτυξη - Πρόοδος: Δύο έννοιες της καθημερινής προπαγάνδας, αλλά και των κοινωνικών επιστημών και της φιλοσοφίας. Η πρώτη αφορά κυρίως την τεχνολογική και την οικονομική ανάπτυξη. Η δεύτερη συνολικά το ιστορικό γίγνεσθαι».
Με τα λόγια αυτά ξεκινά το ομώνυμο βιβλίο (εκδόσεις ΚΨΜ, σειρά Ριζοσπαστική Σκέψη) ο Ευτύχης Μπιτσάκης, εισάγοντάς μας στον προβληματισμό και στο ιστορικό βάρος που κουβαλούν μαζί τους αυτές οι δύο έννοιες. Συνήθως με μια λαθροχειρία ο αστικός κόσμος ταυτίζει την «ανάπτυξη» με τη «μεγέθυνση». Για τον καπιταλισμό ως σύστημα «περισσότερο=καλύτερα». Οταν αυξάνεται η παραγωγή, με τις «προωθητικές ενέργειες» (διαφήμιση και πλύση εγκεφάλου) αυξάνεται και η κατανάλωση η οποία είναι και η λυδία λίθος της αλυσίδας παραγωγής.
«Η πρόοδος είναι κατεξοχήν κεντρική έννοια της αστικής αντίληψης για τον άνθρωπο. Οι ιδεολόγοι της ανερχόμενης αστικής τάξης οραματίστηκαν την κοινωνία της αφθονίας και του ορθού λόγου, που θα ήταν πραγματοποιήσιμα χάρη στην ανάπτυξη των επιστημών και της τεχνολογίας. […] Η ιστορία διέψευσε αυτή την ουτοπία. Ο καπιταλισμός αναπτύχθηκε με τη φωτιά και το τσεκούρι, με την εκμετάλλευση του νεότερου προλεταριάτου, με τον ξεριζωμό και την προλεταριοποίηση των αγροτών, με τη λεηλασία των αποικιών και τους αδιάκοπους πολέμους» (Μπιτσάκης).
Με μια δεύτερη λαθροχειρία ο εκσυγχρονισμός και η ανάπτυξη ταυτίζονται με την πρόοδο. Ομως η πρόοδος είναι σαν τον Ιανό. Εχει δύο πρόσωπα. Πρόοδος για τους λίγους ή πρόοδος για τους πολλούς; Στην εποχή του νεοφιλελευθερισμού και της παγκοσμιοποίησης η Ιστορία έδειξε πως οι ανισότητες διαρκώς αυξάνονται, ενώ οι πολλοί πένονται. Εάν δε το μέτρο σύγκρισης γίνει πλανητικό, η λεγόμενη Δύση ζει σπαταλώντας τους περισσότερους φυσικούς πόρους, ενώ στην Αφρική, στη Λατινική Αμερική και στην Ασία επικρατούν συνθήκες φτώχειας και ανέχειας. Επομένως η «πρόοδος» είναι «ευλογία» για τους μεν, θεομηνία για τους δε.
Ομως και η Αριστερά δεν έμεινε ανεπηρέαστη από την αστική ιδεολογία: «κυρίαρχη αντίληψη της προόδου στο αριστερό κίνημα ήταν η αστική -επιστημονικίστικη και ουμανιστική, δηλαδή αφηρημένη αντίληψη που ταυτίζει την πρόοδο με την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. […] Βαθμιαία επικράτησε ο φετιχισμός της παραγωγής και της παραγωγικότητας, η θεοποίηση των “μεγάλων έργων του κομμουνισμού”, η ιδεολογία της “απεριόριστης ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων και αντίστοιχα η ηθικολογική-πατερναλιστική αντίληψη για την εργασία» (Μπιτσάκης).
Πού βρίσκεται το σφάλμα σε όλα αυτά; Στην πίστη ότι μόνη η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων θα αρκούσε για την πραγμάτωση της κοινωνίας της αφθονίας, του βασιλείου του ορθού λόγου κ.λπ., δηλαδή στο ότι αποσύνδεαν την επιστήμη και τις παραγωγικές δυνάμεις από τον τρόπο παραγωγής.
Φυσικά η ατέρμονη κατανάλωση οδήγησε τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους σε έλλειψη και τον πλανήτη σε κλιματική κρίση. Εάν δεν βάλουμε φρένο σε κάποιο σημείο, η πορεία είναι προκαθορισμένη: καταστροφή του ίδιου του πλανήτη και ίσως εξαφάνιση του ανθρώπου ως είδος.
Βέβαια ο πλανήτης θα εξακολουθήσει να υπάρχει και χωρίς τους ανθρώπους και ίσως του είναι αδιάφορο τι θα συμβεί σε εμάς. Η φύση δεν γνωρίζει κενά.
Οσο για την Ευρώπη; Η έννοια που παλιότερα χάιδευε τ’ αυτιά των αριστερών, δηλαδή «η Ευρώπη των λαών», στο πλαίσιο του καπιταλισμού παραμένει, όπως λέει ο Μπιτσάκης, «ψευδοέννοια, χωρίς συγκριμένο περιεχόμενο. Θα είναι η αντιδραστική Ευρώπη του Κεφαλαίου. Η Ευρώπη όπως σχεδιάστηκε και όπως διαμορφώθηκε ΔΕΝ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΖΕΤΑΙ» (Μπιτσάκης).
* Αφιερωμένο στον αγωνιστή και διανοούμενο Ευτύχη Μπιτσάκη
- altersyros: Περισσότερα για τη ζωή και το έργο τού Ευτύχη Μπιτσάκη θα βρείτε στην ιστοσελίδα https://ei.bitsakis.gr/ , στην οποία αναρτάται ό,τι υλικό υπάρχει γι΄αυτόν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου