Καύση απορριμμάτων: Αχρείαστη, ακριβή, επικίνδυνη, δεσμευτική - Όλα όσα η κυβέρνηση δεν θέλει να ξέρουμε σε 6+1 ερωτήσεις & απαντήσεις

Καύση σκουπιδιών: Όσα η κυβέρνηση δεν θέλει να ξέρουμε

Το νέο μεγάλο κόλπο της κυβέρνησης είναι η καύση σκουπιδιών. Μια μέθοδος που εδώ και καιρό έχει κάνει έναν ύπουλο σχεδιασμό για να την εμφανίσει ως τη μοναδική λύση για τη διαχείριση των σκουπιδιών.

Όπως το neostrategy έχει επισημάνει με ρεπορτάζ, συστηματικά απαξίωσαν και διέλυσαν την ανακύκλωση για να πλασάρουν την καύση σκουπιδιών ως τη μοναδική λύση για να επιτευχθούν οι ευρωπαϊκοί υποχρεωτικοί στόχοι για ελαχιστοποίηση της υγειονομικής ταφής στο 10% των παραγόμενων Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΑΣΑ) έως το 2035.

Η δεύτερη ύπουλη και δήθεν περιβαλλοντική πρωτοβουλία της κυβέρνησης ήταν να υποχρεώσει τη χώρα να φτάσει τον ευρωπαϊκό στόχο πέντε χρόνια νωρίτερα, το 2030, ώστε να έχει εξασφαλίσει ότι η ανακύκλωση θα πάει άπατη για να ικανοποιηθεί το επιχειρηματικό λόμπι της καύσης σκουπιδιών.

Και πρόκειται για εκ του πονηρού πρωτοβουλία καθώς δεν υπάρχει λογικός άνθρωπος που να θεωρεί ότι μπορεί να επιτευχθεί αυτός ο στόχος μέσα σε πέντε χρόνια όταν, για παράδειγμα, στην Αττική θάφτηκε στη Φυλή το 92% του συνόλου των σκουπιδιών το 2023.

Έτσι πλέον έχει δρομολογηθεί από την κυβέρνηση η κατασκευή 6 εργοστασίων καύσης σκουπιδιών  με τη σχετική Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων να βρίσκεται σε διαβούλευση.

Επτά περιβαλλοντικές οργανώσεις με κοινή ανακοίνωση κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τα εργοστάσια καύσης σκουπιδιών και αποκαλύπτουν όσα η κυβέρνηση δεν θέλει να ξέρουμε.

Μέσα από 6+1 ερωτήσεις και απαντήσεις μας αποκαλύπτουν την αλήθεια για το πόση ενέργεια παράγουν τα εργοστάσια καύσης, τις επιπτώσεις στην υγεία και το περιβάλλον, τις δήθεν νέες θέσεις εργασίας, το πραγματικό οικονομικό κόστος και το «μάρμαρο» που θα πληρώσουν οι πολίτες.

1] Τι ισχύει για την ελαχιστοποίηση της υγειονομικής ταφής στο 10% των παραγόμενων Αστικών Στερεών Αποβλήτων έως το 2030;

Το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) 2020-2030 και ο νόμος 4819/2021 θέτουν ως στόχο την ελαχιστοποίηση της υγειονομικής ταφής στο 10% των παραγόμενων Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΑΣΑ) έως το 2030. Είναι κοινή εκτίμηση των εμπλεκομένων στη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων (ΔΣΑ), ότι ακόμη και εάν υπάρξει συναίνεση στη δημιουργία μονάδων θερμικής επεξεργασίας, είναι βέβαιο ότι δεν θα επιτευχθεί ο στόχος μέχρι το 2030, αφού η πολιτική συγκυρία με τις εκλογές που πλησιάζουν, η χωροθέτηση, η -2- αδειοδότηση, η χρηματοδότηση και η κατασκευή τέτοιων εγκαταστάσεων είναι χρονοβόρες και πολύπλοκες διαδικασίες και απαιτούν σίγουρα πάνω από 5 έτη.

Επισημαίνεται ότι, παρότι η Ευρωπαϊκή Οδηγία δίνει χρονικό ορίζοντα του στόχου αυτού έως το 2035 με δυνατότητα παράτασης έως το 2040, ως χώρα έχουμε θέσει -με το ΕΣΔΑ 2020 – 2030 και το νόμο 4819/2021- τον χρόνο επίτευξης του στόχου ταφής < 10% κατά 5-10 χρόνια νωρίτερα από το κοινοτικό θεσμικό πλαίσιο. Άρα, υπάρχουν τα χρονικά περιθώρια, ώστε με κατάλληλες πολιτικές να πετύχουμε το στόχο ταφής και χωρίς μονάδες καύσης μέχρι το 2035 και χωρίς τον κίνδυνο προστίμων από την ΕΕ!

2] Παράγει ενέργεια η καύση και πόση;

Ο κύριος στόχος της καύσης είναι η τελική διαχείριση απορριμμάτων ή υπολειμμάτων από Μονάδες Επεξεργασίας Απορριμμάτων (ΜΕΑ) ή από Μονάδες Ανάκτησης Ανακύκλωσης (ΜΑΑ).

Ταυτόχρονα, ναι, παράγει η καύση ελάχιστη ενέργεια σε σχέση με το μέγεθος της επένδυσης (ηλεκτρική ή θερμική) με ισχύ λίγες δεκάδες MW, που όμως θα μπορούσε να παραχθεί με επιπλέον ένα ή δύο αιολικά ή φωτοβολταϊκά πάρκα και με ελάχιστες συγκριτικά επιπτώσεις και κόστος.

Το σημαντικότερο όμως είναι ότι η Πρόληψη/Ανακύκλωση εξοικονομεί πολύ περισσότερη ενέργεια από την παραγόμενη ενέργεια από την καύση, που ανάλογα με το υλικό κυμαίνεται παραπάνω από 2,2 φορές για τα λάστιχα, 3-7 φορές για τα διάφορα είδη χαρτιού, 30 φορές για το γυαλί, έως 347 φορές για αλουμινένια κουτιά!

Ταυτόχρονα, η Πρόληψη, η Επαναχρησιμοποίηση και η Ανακύκλωση μειώνουν πολύ σημαντικά και το συνολικό περιβαλλοντικό και ανθρακικό αποτύπωμα των υλικών, δεδομένα που δεν έχουν ληφθεί υπόψη στο Μηδενικό Σενάριο της ΣΜΠΕ.

3] Υπάρχουν επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην υγεία στην περιοχή γύρω από σύγχρονα εργοστάσια καύσης;

Παρά τη σύγχρονη τεχνολογία μείωσης των πολύ υψηλών εκπομπών του παρελθόντος από μονάδες καύσης, σαφώς και εκπέμπονται και σήμερα στις γύρω περιοχές των μονάδων καύσης επικίνδυνοι αέριοι ρύποι. Πρόσφατα δεδομένα και αποτελέσματα βιοπαρακολούθησης σε περιοχές με μονάδες καύσης σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, μας δίνουν μια σαφή εικόνα της κατάστασης των περιοχών. Λεπτομερής ανάλυση συγκεντρωμένων δειγμάτων που διερευνήθηκαν σε περιοχές τέτοιων εγκαταστάσεων, αποκάλυψε υψηλά επίπεδα τοξικών & επίμονων οργανικών ρύπων (POPs) σε τρόφιμα και στη γειτονική βλάστηση.

Αυτοί οι ρύποι (POPs) περιλαμβάνουν ουσίες, όπως βαρέα μέταλλα, διοξίνες, PFAS κ.α. που συχνά αποκαλούνται «σιωπηλοί δολοφόνοι», λόγω της τοξικής, βιοσυσσωρεύσιμης και μακροχρόνιας φύσης τους. Συγκεκριμένες επιδράσεις των POPs περιλαμβάνουν καρκίνο, βλάβες στο νευρικό σύστημα, αναπαραγωγικές διαταραχές και διαταραχή του ανοσοποιητικού συστήματος (ενδεικτικές πηγές από πρόσφατες έρευνες σε ευρωπαϊκές χώρες.

Άλλο ένα περιβαλλοντικό και διαχειριστικό πρόβλημα των μονάδων καύσης είναι ότι παράγουν σημαντικές ποσότητες στερεών υπολειμμάτων, μεταξύ των οποίων και επικίνδυνων στερεών. Στη ΣΜΠΕ αναφέρεται ότι μπορεί να αξιοποιηθούν σε διάφορες εναλλακτικές χρήσεις, αλλά αυτό προϋποθέτει επιπλέον κόστος για τις μονάδες.

Η εμπειρία στην Ευρώπη είναι ότι αυτά τα στερεά υπολείμματα (16 εκατ. τόνοι ετησίως στην ΕΕ – Πηγή: ΕΔΩ) πηγαίνουν κυρίως για ταφή σε κατάλληλους χώρους, που δεν υπάρχουν στην Ελλάδα.

Άρα, και το επιχείρημα ότι μετά την καύση μηδενίζονται τα προς ταφή υλικά είναι προς απόδειξη και θα κριθεί στις τελικές τεχνικές μελέτες των μονάδων από την ενδεχόμενη αξιοποίηση των υπολειμμάτων για εναλλακτικές χρήσεις

4] Δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας η θερμική επεξεργασία;

Ναι, δημιουργεί 1-3 θέσεις εργασίας για κάθε περίπου 10.000 τόνους που καίει, όπως και η ταφή. Εάν, όμως, υιοθετήσουμε το εναλλακτικό σενάριο χωρίς καύση, οι νέες θέσεις εργασίας μπορεί να είναι έως και εκατοντάδες φορές περισσότερες, ανάλογα σε ποια κατηγορία υλικών κάνουμε πρόληψη, ανακύκλωση, κομποστοποίηση ή εναλλακτική διαχείριση. Π.χ. η επεξεργασία 10.000 τόνων αντίστοιχων υλικών δημιουργούν:

 α) 7 νέες θέσεις εργασίας, εάν αφορούν υλικά κομποστοποίησης,

 β) 15-55 νέες θέσεις εργασίας, εάν είναι υλικά που πάνε σε μονάδες που βασίζονται στην ανακύκλωση ή στην ανακατασκευή,

γ) 200-350 νέες θέσεις εργασίας, εάν είναι υλικά που πάνε σε επαναχρησιμοποίηση ρουχισμού

δ) 350-700 νέες θέσεις εργασίας, εάν είναι αντικείμενα οικιακής χρήσης προς επαναχρησιμοποίηση,

ε) 600 – 700 νέες θέσεις εργασίας, εάν είναι ηλεκτρικός ή ηλεκτρονικός εξοπλισμός προς επισκευή/επαναχρησιμοποίηση.

 Άρα, το κρίσιμο σημείο και για τις νέες θέσεις εργασίας είναι η Διαλογή στην Πηγή (ΔσΠ), που είναι στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση από την καύση, η οποία απλώς ανακτά μόνο μία φορά το ενεργειακό περιεχόμενο των υλικών, που καίγονται.

5] Ποιο είναι το κόστος της καύσης;

Δεν έχει μέχρι στιγμής παρουσιαστεί κάποια επίσημη αναλυτική και ολοκληρωμένη προσέγγιση του κόστους της καύσης των 6 μονάδων του Βασικού Σεναρίου της ΣΜΠΕ.

Είναι βέβαιο ότι οι 6 μονάδες καύσης του Βασικού Σεναρίου (π.χ. για συνολική δυναμικότητα 1.400.00 τόνοι ετησίως) απαιτούν δυσθεώρητα αρχικά κεφάλαια, που σαφώς θα ξεπεράσουν το 1 δισ. ευρώ και τα οποία δεν χρηματοδοτούνται από ευρωπαϊκούς πόρους.

Αυτό το αρχικό κόστος επένδυσης θα είναι μεγαλύτερο ακόμη και από το συνολικό κόστος κατασκευής των 30-35 μονάδων ΜΕΑ/ΜΑΑ, που ήδη λειτουργούν ή δρομολογούνται στην Ελλάδα! Επειδή αυτά τα κεφάλαια θα προέλθουν από ιδιώτες επενδυτές και τραπεζικό δανεισμό, γίνεται αντιληπτό ότι θα πρέπει να δεσμευτούν οι τοπικές κοινωνίες για αρκετές δεκαετίες και να τροφοδοτούν αυτές τις μονάδες με τις ποσότητες που αναφέρονται στη ΣΜΠΕ, καθώς και το τελικό “Τέλος Εισόδου” (Gate Fee) που θα τεθεί.

6] Πώς προσδιορίζεται το πραγματικό και συνολικό κόστος της καύσης;

Για να προσδιοριστεί το πραγματικό και συνολικό κόστος της καύσης θα πρέπει να συνυπολογιστούν τουλάχιστον οι εξής κατηγορίες κόστους ή/και εσόδων:

α) κόστος μελέτης & κατασκευής, ενώ σε κάθε έτος λειτουργίας των μονάδων

καύσης θα υπάρχει και ένα πολύ σημαντικό ποσό για την αποπληρωμή της αρχικής επένδυσης,

 β) χρηματοοικονομικό κόστος, επειδή το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης θα είναι με δανεισμό,

γ) λειτουργικό κόστος, όπου περιλαμβάνεται και το κόστος διαχείρισης επικίνδυνων και τοξικών υλικών, που λόγω έλλειψης χώρων διάθεσης ή εγκαταστάσεων, μπορεί να χρειαστεί να μεταφερθούν στο εξωτερικό με μεγάλο κόστος,

δ) κόστος αποσβέσεων, διότι η λειτουργία τέτοιων μονάδων είναι για πολύ περισσότερα έτη από 25-35 έτη της διάρκειας του ΣΔΙΤ,

ε) κέρδος επενδυτών,

στ) κόστος μεταφοράς από τους ΟΤΑ στις μονάδες, που διαφέρει σημαντικά από περιοχή σε περιοχή,

 ζ) κόστος διαθέσιμης γης, που ποικίλει ανάλογα με την χωροθέτηση/ εξεύρεση διαθέσιμων γηπέδων για τις προτεινόμενες μονάδες, που είναι άγνωστα δεδομένα έως τώρα,

η) έσοδα από πώληση ενέργειας ή/και έσοδα από επιδότηση ΑΠΕ,

θ) έσοδα από πωλήσεις υλικών (κυρίως σίδηρος),

ι) πιθανή επιβάρυνση με ΦΠΑ, διότι θα λειτουργούν τις μονάδες ιδιώτες.

Από τον λεπτομερή προσδιορισμό των προηγούμενων κατηγοριών κόστους/εσόδων προκύπτει το καθαρό κόστος των μονάδων καύσης και προσδιορίζεται το «Τέλος Εισόδου – Gate Fee», που θα πληρώνουν οι ΦΟΔΣΑ/ΟΤΑ σε €/t.

Από την διεθνή εμπειρία και τα βασικά δεδομένα που έχουμε μέχρι στιγμής υπόψη μας για το Βασικό Σενάριο και για ΣΔΙΤ 35 ετών, εκτιμάται ότι το μέσο «Τέλος Εισόδου» μαζί με το μέσο κόστος μεταφοράς για τους ΟΤΑ, χωρίς ΦΠΑ, θα είναι της τάξης των 170-255 €/t και αυτό θα πρέπει να πληρώνεται για τα επόμενα 35 έτη. Θα υπάρξουν και πολλές περιπτώσεις ΟΤΑ, που λόγω μεγάλης απόστασης ή νησιωτικότητας θα έχουν κόστος και μεγαλύτερο από 255€/t.

Με βάση τις ποσότητες των δευτερογενών καυσίμων της ΣΜΠΕ που θα οδηγούνται για καύση και ενεργοβόρες βιομηχανίες το 2035, και εάν όλο αυτό το κόστος αποφασιστεί να πληρώνεται από τους ΦΟΔΣΑ/ΟΤΑ, τότε το ετήσιο κόστος για τους ΦΟΔΣΑ/ΟΤΑ της Ελλάδας, χωρίς ΦΠΑ, εκτιμάται ότι θα είναι της τάξης των 200-300 εκατ. € ετησίως για τις επόμενες δεκαετίες.

Εάν το ΣΔΙΤ γίνει για 25 έτη, τότε τα προηγούμενα ετήσια κόστη αυξάνονται κατά ~6%. Σε αυτό τον υπολογισμό δεν έχει ληφθεί υπόψη και το κόστος από την προβλεπόμενη ένταξη των μονάδων καύσης στο Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ).

7] Αύξηση δημοτικών τελών λόγω καύσης

Εάν όλο το εκτιμώμενο συντηρητικό κόστος των 223-363 εκατ. € του 2035 επιβαρύνει τα δημοτικά τέλη των ΟΤΑ, τότε εκτιμάται ότι πρέπει να αυξηθούν τα δημοτικά τέλη μεσοσταθμικά κατά 17- 28%, κατ’ ελάχιστο, σε όλους τους ΟΤΑ και το πιο πιθανό θα είναι να είμαστε σε αύξηση κοντά στο άνω όριο των 28%, διότι έχουν γίνει σχετικά συντηρητικές εκτιμήσεις στις προσεγγίσεις του κόστους. 

ΠΗΓΗ