Sun, sea, sex και studies;
Είμαστε σε μια δύσκολη περίοδο διεθνώς, όπου το Πανεπιστήμιο –universitas– ως το προοδευτικά δρων όλον της συνεχώς αμφισβητούσας γνώσης και των πανανθρώπινων αξιών βάλλεται συνολικά και σύρεται να απαξιωθεί σε ένα άνευρο εκπαιδευτήριο, σε ένα σουπερμάρκετ δεξιοτήτων και κατά παραγγελία ερευνών, που υπηρετεί την όποια εξουσία, κρατική ή οικονομική, το θέσει υπό τη χορηγία του.
Θα βοηθήσει να αναφέρω μερικά παραδείγματα. Πριν από μερικές εβδομάδες συμμετείχα σε ένα πάνελ στο πλαίσιο του 34ου Οικονομικού Φόρουμ της Πολωνίας. Ετερος πανελίστας φέρων την ιδιότητα του πρύτανη, από κροατικό πανεπιστήμιο, υποστήριξε την ανάγκη γενναίας επένδυσης της Ευρώπης σε εξοπλισμούς, καθώς δεν θα πρέπει απλά να διασφαλίσει την άμυνα των εδαφών της, αλλά ακόμη και να επεμβαίνει εκτός του γεωγραφικού χώρου της Ενωσης. Αρχικά ξαφνιάστηκα! Ψάχνοντας όμως στο διαδίκτυο διαπίστωσα ότι πρόκειται για τον πρύτανη του Πανεπιστημίου (sic) Αμυνας και Ασφάλειας Dr. Franjo Tudman ή, με άλλα λόγια, της πανεπιστημιοποιημένης στρατιωτικής ακαδημίας της Κροατίας, που τελεί υπό την ευγενή αιγίδα και χρηματοδότηση του ΝΑΤΟ. Την ίδια στιγμή, πτυχία ευφάνταστων θεματικών συνδυασμών που δεν έχουν σχέση με την επιστημονική εξέλιξη δίνουν και παίρνουν, συχνά παρεχόμενα αποκλειστικά με εξ αποστάσεως εκπαίδευση, ευτελίζοντας τόσο το Πανεπιστήμιο όσο και την ίδια την εξ αποστάσεως επικοινωνία ως ένα χρήσιμο συμπληρωματικό εργαλείο.
Το Πανεπιστήμιο λοιπόν βάλλεται, παντού κι από παντού, ακριβώς σε μια ιστορική περίοδο που η κοινωνία, η ανθρωπότητα χρειάζεται την ακαδημαϊκότητα, μεταξύ άλλων, περισσότερο από ποτέ. Σε αυτόν τον κόσμο που τρέχει τεχνολογικά με ιλιγγιώδη ταχύτητα, αλλά την ίδια στιγμή δυσκολεύεται να καθορίσει την ηθική και κοινωνική του πυξίδα, που βιώνει το βάθεμα των συστημικών αντιφάσεων και της ολιστικής κρίσης, οι έννοιες συχνά-πυκνά μεταλλάσσονται ως προς το νόημά τους, ανάλογα με τα εργαλεία που τις συνοδεύουν και τις επιδιώξεις, φανερές ή κρυφές, με τις οποίες συνδυάζονται.
Η πρόσφατη συζήτηση περί διεθνοποίησης των ελληνικών πανεπιστημίων είναι ένα εξέχον παράδειγμα. Ποιος ή ποια θα αρνηθεί αυτήν την αναγκαιότητα; Ποιος ή ποια δεν θα διαπιστώσει ότι τα ελληνικά πανεπιστήμια είναι ήδη διεθνοποιημένα, τόσο ως προς τις ερευνητικές συνεργασίες, όσο και ως προς τις εκπαιδευτικές ανταλλαγές φοιτητών και διδασκόντων ή ερευνητών; Προφανώς υπάρχουν ακόμη περισσότερα περιθώρια ανάπτυξης και άλλων επιστημονικών συνεργασιών, προσέλκυσης πολύ περισσότερων φοιτητών και ερευνητριών από το εξωτερικό, επέκτασης των διεθνών εκπαιδευτικών συνεργασιών σε μεταπτυχιακά και διδακτορικά προγράμματα. Αλλά πρόκειται περί τούτου; Κι αν όχι, γιατί αυτή είναι η απάντηση, τότε τι;
Οι πρυτανικές αρχές του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) πιέζουν τα Τμήματα του Ιδρύματος κυριολεκτικά μέσα σε λίγες ημέρες να αποφασίσουν αν θέλουν να ιδρύσουν ξενόγλωσσα προπτυχιακά προγράμματα με δίδακτρα: «Δώστε μας έναν τίτλο…» Ποια έκθεση ακαδημαϊκής και επιστημονικής σκοπιμότητας; Ποια μελέτη οικονομικής βιωσιμότητας; Ποιος προβληματισμός για τις ανάγκες της κοινωνίας και της οικονομίας; Αυτά θα ακολουθήσουν… Τώρα, πείτε αν θέλετε να ιδρύσετε ξενόγλωσσο μαγαζί, ορίστε, βρε αδελφέ, έναν τίτλο σπουδών και μετά θα τα βρούμε. Πείτε ένα «ναι» κι εμείς θα ανακοινώσουμε την επόμενη μέρα ότι το ΑΠΘ ανοίγει 10, 20, 40 νέα προπτυχιακά προγράμματα σπουδών με τη γνωστή, βαρύγδουπη, επικοινωνιακή εκμετάλλευση…
Και ο σκοπός; Μήπως αυτός είναι ιερός και αγιάζει αυτήν την ακαδημαϊκά απαράδεκτη βιασύνη; Δεν ξέρω αν είναι ιερός ή όχι, πάντως είναι απολύτως ξεκάθαρος και δεν έχει στην πραγματικότητα ουδεμία σχέση με τη διεθνοποίηση: στο πλαίσιο τού επίσης βιαίως και βιαστικά (προσθέτω με κανονιστικά ερωτηματικά, αλλά περί αυτού θα ακολουθήσει άλλη αρθρογραφία) αναπροσαρμοσμένου στρατηγικού σχεδιασμού από τη νέα πρυτανεία, ο σκοπός διατυπώνεται ξεκάθαρα: η άντληση πόρων, η είσπραξη χρημάτων! Ετσι απλά, μπακάλικα και αποτελεσματικά!
Σπεύστε λοιπόν, πανεπιστημιακοί δάσκαλοι, καθηγήτριες και επιστήμονες, ξεχάστε για λίγο τις ακαδημαϊκές αγκυλώσεις σας, ξεχάστε τη συνταγματική υποχρέωση της ελληνικής πολιτείας να χρηματοδοτεί με επάρκεια την ανάπτυξη και τη λειτουργία των δημόσιων ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, ενδυθείτε τη ρόμπα του πραματευτή πτυχίων, βγείτε στη διεθνή αγορά και πουλήστε καλά και φτηνά χαρτιά, πασπαλισμένα με λίγο ήλιο και λίγη θάλασσα. Ελάτε όλοι κι όλες μαζί, ας κάνουμε τέσσερα τα τρία S του ελληνικού τουριστικού μοντέλου: sun, sea, sex και studies!
Το δυστυχές όμως δεν είναι απλά αυτή η αντίληψη, είναι ότι βρίσκει ανταπόκριση, είναι ότι παρασύρει ένα σημαντικό τμήμα της πανεπιστημιακής κοινότητας της χώρας σε ακόμη πιο προωθημένες λογικές αντιακαδημαϊκής, χυδαίας εμπορευματοποίησης. Αλλωστε, έχοντας εκμαυλιστεί ήδη από την πληθωριστική ανάπτυξη κάθε λογής μεταπτυχιακών πτυχίων με εκκωφαντικούς τίτλους και αλμυρά δίδακτρα, διερωτώνται: και γιατί να μην είναι μόνο εξ αποστάσεως τα ξενόγλωσσα πτυχία που θα ανοίξουμε; Μήπως να είναι μικρότερης διάρκειας, ας πούμε τριετή; Και, τέλος πάντων, είναι απαραίτητο να παρέχονται μέσα στο πλαίσιο της πανεπιστημιούπολης; Οι φοιτητές-τριες που θα πληρώνουν δεν έχουν δικαίωμα να τους παρέχουμε καλύτερες συνθήκες νοικιάζοντας άλλους χώρους; (Ασε τους άλλους, τους φτωχοδιάβολους, αυτές και αυτούς που θα δίνουν πανελλαδικές, έχουν συνηθίσει σε αυτό που η πολιτεία αρνείται να τους προσφέρει, αρνούμενη ουσιαστικά το ίδιο το Σύνταγμα.)
Αυτή η «διεθνοποίηση» απειλεί να δώσει τη χαριστική βολή στο ελληνικό, δημόσιο, δημοκρατικό πανεπιστήμιο. Γιατί θα σημάνει την απαρχή του τελικού εκτοπισμού της δωρεάν πανεπιστημιακής εκπαίδευσης ακόμη και για τους Ελληνες πολίτες, γιατί θα οδηγήσει τελικά σε απαξίωση στις διεθνείς αξιολογήσεις, γιατί θα μεταλλάξει τα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας της χώρας σε «εκπαιδευτικούς» (κατά το «τουριστικούς») πράκτορες. Γιατί πίσω από το ευφυολόγημα της «ανεξάρτητης αυτοχρηματοδότησης» κρύβεται η πραγματικότητα της δουλείας της χυδαίας εμπορευματοποίησης.
Απέναντι σε αυτήν, εμείς υποστηρίζουμε μια άλλη, την πραγματική διεθνοποίηση, απαιτώντας πρωτίστως την ανταπόκριση της πολιτείας στη συνταγματική της υποχρέωση, χρηματοδοτώντας επαρκώς την ανάπτυξη των υποδομών και του προσωπικού με δημόσιους πόρους, προβαίνοντας τέλος πάντων σε μια επένδυση στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση και έρευνα που, είναι σίγουρο, θα αποφέρει πολύ περισσότερα στην ελληνική οικονομία και εν τέλει στην κοινωνία. (Και μην πει κανείς πού θα βρούμε τα λεφτά… αν μη τι άλλο, τα πρόσφατα σκάνδαλα, η «όπως όπως, την τελευταία στιγμή» και έτσι, δυστυχώς, κοινοτικά αμφισβητούμενη απορρόφηση του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανασυγκρότησης άλλο δείχνει.)
Μια πραγματική διεθνοποίηση του ελληνικού Πανεπιστημίου που θα δώσει περαιτέρω διεθνείς ερευνητικές συνεργασίες, δικτυώσεις, δημοσιεύσεις, εφαρμογές, επιστημονικές και κοινωνικές πρωτοβουλίες, που θα προσελκύσει περισσότερες φοιτήτριες και ερευνητές από όλον τον κόσμο. Λέμε ναι στην ανάπτυξη της παράλληλης ξενόγλωσσης παροχής μαθημάτων, στο πλαίσιο όμως των υφιστάμενων προγραμμάτων σπουδών, υπό την ευθύνη των Τμημάτων και όχι των παραμάγαζων, με προϋπόθεση τη διατήρηση των ίδιων ακαδημαϊκών κριτηρίων και συνθηκών, των ίδιων προδιαγραφών εγκαταστάσεων και διδασκόντων, με τις ίδιες σχέσεις εργασίας.
Το ΑΠΘ έχει κατακτήσει το δικαίωμα να πρωτοστατεί στα πανεπιστημιακά δρώμενα της χώρας. Προσωπικά και, είμαι σίγουρος, η πλειονότητα των μελών της ακαδημαϊκής του κοινότητας θα θέλαμε όμως να αξιοποιήσει αυτήν τη θέση του ακαδημαϊκά. Να βγει μπροστά στη διεκδίκηση των αυτονόητων και στην πρόταξη των τολμηρά προοδευτικών. Να αποποιηθεί τον ρόλο του «λαγού της χυδαίας εμπορευματοποίησης» και να ανταποκριθεί σε αυτόν που του επιτάσσει η θέση και η ιστορία του: του παράγοντα της προοδευτικής πανεπιστημιακής εξέλιξης στη χώρα.
Ανησυχούμε πως τώρα που η επικοινωνιακή εκμετάλλευση των πρωθυπουργικών εξαγγελιών στη ΔΕΘ παρέρχεται, η κυβέρνηση θα επιδιώξει να επιστρέψει στο αγαπημένο πεδίο αντιπαράθεσης, μακριά από τα σκάνδαλα, την οικονομική δυσπραγία του ελληνικού λαού, σε αυτό της «τάξης και της ασφάλειας», με πρώτη «προσφορά» στον βωμό της πολιτικής της επιβίωσης το ελληνικό δημόσιο Πανεπιστήμιο, ξεκινώντας, ως συνήθως, με το ΑΠΘ.
Από την άλλη, όμως, αισιοδοξούμε, γιατί το Τμήμα Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ προσκαλεί το κοινό να παρακολουθήσει, χωρίς δίδακτρα, μαθήματα του προπτυχιακού προγράμματος σπουδών του, ως ακροατές και ακροάτριες… Αισιοδοξούμε και παλεύουμε.
*Καθηγητής Τμήματος Οικονομικών Επιστημών και μέλος Σ.Δ. ΑΠΘ, διευθυντής του Διεπιστημονικού Εργαστηρίου Παρευξείνιων και Μεσογειακών Μελετών (ΔΕΠΑΜΕΜ), μέλος της Παγκόσμιας Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών (WAAS), πρόεδρος της Ενωσης Οικονομικών Πανεπιστημίων Νότιας, Ανατολικής Ευρώπης και Παρευξείνιας Ζώνης (ASECU)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου