 POOL/ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΙΤΣΑΡΑΣ/EUROKINISSI |
Πανελλαδικές: Παιδεία ή επιλογή κατάταξης;
Σχεδόν μισό αιώνα διδάσκω, συνομιλώ και συν-ονειρεύομαι με τους νέους. Εχω δει τα μάτια τους να λάμπουν μπροστά στη γνώση - αλλά και να σβήνουν μπροστά σε μια βαθμολογία. Η ελληνική κοινωνία εξακολουθεί να επενδύει στην Παιδεία, αλλά μόνο ως εισιτήριο για ένα πτυχίο· όχι ως θεμέλιο για μια ελεύθερη κοινωνία, όχι ως πράξη πολιτικής χειραφέτησης.
Κάθε Ιούνιο, τα παιδιά μας δίνουν «τη μάχη της ζωής τους». Μια μάχη άνιση, εξοντωτική και, κυρίως, βαθιά ταξική. Οι Πανελλαδικές παρουσιάζονται ως μηχανισμός αντικειμενικότητας, που είναι φυσικά επιθυμητός ιδιαίτερα στη χώρα της αναξιοκρατίας, στην πραγματικότητα, όμως, λειτουργούν ως φίλτρο διαλογής μέσα από προκαθορισμένες ανισότητες. Οι πιο προνομιούχοι μαθητές, με τα περισσότερα φροντιστήρια και την καλύτερη «προπόνηση», φτάνουν πρώτοι στη γραμμή τερματισμού. Οι υπόλοιποι μαθαίνουν από νωρίς τι σημαίνει κοινωνική κινητικότητα που ακυρώνεται.
Η Παιδεία, όμως, δεν είναι σύστημα προεπιλογής για την αγορά. Δεν είναι προθάλαμος συμμόρφωσης ούτε παραγωγή υπαλλήλων με «πιστοποιημένη καταλληλότητα». Είναι το πεδίο όπου διαμορφώνεται ο ελεύθερος άνθρωπος, ο σκεπτόμενος πολίτης. Η υπακοή, η αποστήθιση και ο φόβος της αποτυχίας δεν είναι Παιδεία· είναι ιδεολογικοί μηχανισμοί αναπαραγωγής μιας αυταρχικής κοινωνίας. Αν δεν δούμε το ζήτημα πολιτικά, δεν θα το διορθώσουμε. Γιατί πίσω από κάθε εξεταστικό μοντέλο υπάρχει ένα όραμα (ή απουσία οράματος) για την κοινωνία. Θέλουμε πολίτες που αμφισβητούν, οραματίζονται και δημιουργούν; Ή υπάκουους διεκπεραιωτές που μαθαίνουν να απομνημονεύουν και να περιμένουν οδηγίες;
Η Ελλάδα εξακολουθεί να διοικείται από μια πολιτική τάξη που αντιμετωπίζει τους νέους ως ποσοστά επιτυχίας ή αποτυχίας. Αλλά η γενιά που έρχεται δεν έχει ανάγκη από διαχειριστές των προσδοκιών της. Εχει ανάγκη από ελευθερία, κριτική σκέψη, κοινωνική δικαιοσύνη και ένα σχολείο που δεν είναι προθάλαμος εξετάσεων αλλά κοιτίδα δημοκρατίας.
Η Παιδεία πρέπει να απελευθερώνει. Να καλλιεργεί τη φαντασία, τη γνώση, τον διάλογο και την αντίσταση στον κομφορμισμό. Και κυρίως να προετοιμάζει νέους ανθρώπους να αλλάξουν τον κόσμο - όχι απλώς να προσαρμοστούν σ’ αυτόν.
Χρειαζόμαστε ένα σχολείο με φωνή και ουσία. Με ανοιχτές δομές, πλουραλισμό στη σκέψη και εμπιστοσύνη στον μαθητή ως υποκείμενο πολιτικής και κοινωνικής αλλαγής. Χρειαζόμαστε μια άλλη νομιμοποίηση: όχι μόνο αξιολόγηση, αλλά αναγνώριση του μορφωτικού ρόλου του σχολείου στη διαμόρφωση των όρων ισότητας.
Προτείνω ένα μικτό σύστημα, όπως σε άλλες ευρωπαϊκές δημοκρατίες, όπου συνυπολογίζονται η σχολική διαδρομή, ο προσωπικός φάκελος (portfolio), η κοινωνική συμμετοχή. Δεν μιλώ για εύκολες λύσεις, αλλά για δίκαιες και πολιτικά ώριμες επιλογές. Η Παιδεία δεν μπορεί να παραμείνει εργαλείο ταξικής αναπαραγωγής.
Εχω ζήσει από μέσα το Πολυτεχνείο, τον αγώνα για δημοκρατία και ισότητα. Ξέρω καλά: η Παιδεία είναι η πιο βαθιά πολιτική πράξη μιας κοινωνίας. Αν το σχολείο συνεχίσει να εξοντώνει και όχι να εμπνέει, τότε η ίδια η Δημοκρατία κινδυνεύει να γίνει άδεια λέξη.
Ηρθε η ώρα να ξαναδούμε το σχολείο ως κιβωτό Δημοκρατίας. Οχι ως γραφείο ταξινόμησης. Να σπάσουμε τον φαύλο κύκλο του «μπες-βγες» και να δώσουμε στη νέα γενιά το οξυγόνο της ελεύθερης σκέψης, της δημιουργικής αμφιβολίας, της πολιτικής συμμετοχής.
Η Παιδεία δεν είναι εισιτήριο. Είναι δρόμος. Και ο δρόμος αυτός οδηγεί στην Ελευθερία ή δεν είναι Παιδεία.
*Ομότ. καθηγητής ΕΜΠ, πρ. πρύτανης, γ.γ. Ευρωπαϊκού Συλλόγου Ομότιμων Καθηγητών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου