«12 κανόνες του αγώνα»: Κόμικς των Jeff Sparrow και Sam Wallman, σε επιμέλεια Λευτέρη Παπαθανάση και μετάφραση Κλεάνθη Αντωνίου, Εκδόσεις του Αύριο

12 βήματα για να αλλάξουμε τον κόσμο

Γιάννης Κουκουλάς

 

Με απλά λόγια και υπέροχα σχέδια, οι Jeff Sparrow και Sam Wallman περιγράφουν τους αυτονόητους αλλά συχνά παραμελημένους «12 κανόνες του αγώνα».

Όσο πιο μεγάλα είναι τα προβλήματα ενός σύγχρονου πολίτη, εργαζόμενου ή άνεργου, όσο πιο σύνθετο και κατ’ επέκταση πιο ακατανόητο γίνεται το πολιτικο-οικονομικό γίγνεσθαι, όσο πιο δαιδαλώδες και ανίκητο φαίνεται το σύστημα που ελέγχει τις ζωές μας και όσο η μοναξιά γίνεται όλο και πιο δυσβάσταχτη τόσο πιο έντονο είναι το συναίσθημα του φόβου, τόσο η αποξένωση οδηγεί στην απόσυρση, την ηττοπάθεια, την απάθεια. Όλα φαίνονται τόσο δύσκολα, τόσο πολύπλοκα, τόσο τρομακτικά. Πώς μπορεί να ανατραπεί η πορεία προς την απόλυτη ιδιώτευση, την πλήρη απογοήτευση, την απελπισία; 

Οι Αυστραλοί Jeff Sparrow (κείμενο) και Sam Wallman (σχέδια) στους «12 κανόνες του αγώνα» (μετάφραση: Κλεάνθης Αντωνίου, Εκδόσεις του Αύριο, 128 σελίδες) εμμέσως απαντούν το αυτονόητο αλλά πολλές φορές ξεχασμένο: Μόνο με την πολιτική δράση. Ακόμα κι αυτό όμως ακούγεται σαν κενό τσιτάτο, σαν σύνθημα άνευ περιεχομένου. Γι’ αυτό οι Sparrow και Wallman δίνουν μια σειρά από «κανόνες» που αν «τηρηθούν» από όλες και όλους, αυτός ο κόσμος θα αρχίσει να γίνεται λίγο πιο δίκαιος, λίγο καλύτερος. Για να επιτευχθεί αυτό, πρέπει οι κανόνες να είναι σαφείς, απλοί και κατανοητοί.

Ο Jeff Sparrow, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου RMIT της Μελβούρνης, με μεγάλη θητεία στην Αριστερά και στα κινήματα και τεράστια εμπειρία στη δημοσιογραφία, συγγραφέας πολλών βιβλίων με ποικίλα πολιτικά θέματα από τον σύγχρονο κομμουνισμό μέχρι την πολιτική ορθότητα κι από τις καταστροφικές για τη φύση συνέπειες του καπιταλισμού μέχρι την πορνογραφία, καταφέρνει να είναι όσο συνοπτικός και συνάμα όσο πλήρης απαιτείται για ένα τέτοιο οιονεί εγχειρίδιο προς αρχαρίους. Και για να το πετύχει έχει στο πλευρό του τον Sam Wallman, έναν εξαιρετικό και πολυβραβευμένο δημιουργό κόμικς και εικονογράφο, με πολυετή εμπειρία και δημοσιεύσεις σε μέσα όπως ο Guardian και οι New York Times και με αφοσίωση στο εργατικό κίνημα και τις ενώσεις των εργαζομένων, τις οποίες έχει υπηρετήσει από διάφορες θέσεις. Θα ήταν παράλειψη αν δεν αναφέραμε επίσης τη συμβολή του δημιουργού κόμικς Λευτέρη Παπαθανάση («Το Φάντασμα», «Πάπισσα Ιωάννα», «Τέρμινους» κ.ά.) στο άψογο αποτέλεσμα της έκδοσης, καθώς κατόρθωσε να προσαρμόσει με απόλυτη επιτυχία τα απαιτητικά γραφικά από την αγγλική στην ελληνική γλώσσα καθιστώντας το βιβλίο ένα άρτιο εικαστικά και ελκυστικό ανάγνωσμα. 

To βιβλίο χωρίζεται σε 12 κεφάλαια με τους εξής τίτλους: «Η πολιτική από τα κάτω δουλεύει», «Η ισχύς εν τη ενώσει», «Αλλάζουμε καθώς αλλάζουμε τον κόσμο», «Η πολιτική διαμορφώνει συνειδήσεις», «Η απελευθέρωση δεν θα γίνει από κάποιον άλλο», «Επιλέγουμε τον αγώνα», «Δεν έχουμε εμπιστοσύνη στο κράτος», «Απορρίπτουμε τη δήθεν πολιτική», «Δε συμβιβαζόμαστε με την καταπίεση», «Να εξασκήσουμε την πειθώ», «Αναγνωρίζουμε τους φίλους μας», «Αναγνωρίζουμε τους εχθρούς μας». Πέραν της αγωνιστικότητας που προβάλλεται ως μονόδρομος σε όλη την έκταση του βιβλίου, ίσως ένα κοινό χαρακτηριστικό που διατρέχει τα περισσότερα κεφάλαια είναι η ανάγκη της χειραφέτησης από κράτος και γραφειοκράτες, η ενότητα και η αδιαμεσολάβητη δράση.

Για παράδειγμα, στον 7ο Κανόνα («Δεν έχουμε εμπιστοσύνη στο κράτος»), οι Sparrow και Wallman είναι σαφέστατοι: «Η πολιτική διά αντιπροσώπων ακινητοποιεί τη βάση του κινήματος. Η αναγκαιότητα αυθεντίας ενισχύει τους μηχανισμούς καταστολής. Το κράτος δεν είναι ουδέτερο. Η δικαιοσύνη, η αστυνομία, η κρατική γραφειοκρατία προστατεύουν το status quo. Νόμοι που σχεδιάστηκαν για να εμποδίζουν τους ναζί μπορεί να χρησιμοποιηθούν ενάντια σε αντιρατσιστές. Νόμοι για το “δικαίωμα στην απεργία” χρησιμοποιούνται εναντίον των εργαζομένων που υποτίθενται ότι προστατεύουν. Όταν οργανωνόμαστε από τα κάτω γινόμαστε πιο δυνατοί. Όταν εμπιστευόμαστε το κράτος παρέχουμε στους εχθρούς μας όπλα. Η ιστορία δείχνει ότι τελικά θα τα χρησιμοποιήσουν». 

Παρά τους «Κανόνες» όμως που διαδέχονται ο ένας τον άλλον, το βιβλίο δεν χαρακτηρίζεται από κάποιον κακώς εννοούμενο διδακτισμό· οι δημιουργοί του δεν έχουν πρόθεση να καθοδηγήσουν το «ποίμνιο». Αντιθέτως υπερασπίζονται την αυτενέργεια, τις πρωτοβουλίες, τον βολονταρισμό των αγωνιζόμενων ανθρώπων: «Σε έναν αβέβαιο κόσμο η αλλαγή είναι η μόνη βεβαιότητα […] Δεν γνωρίζουμε το τι έρχεται αλλά το αύριο μάλλον δε θα μοιάζει πολύ με το σήμερα. Με αυτή την έννοια δεν υπάρχουν “κανόνες” ή τουλάχιστον αυστηρά πρότυπα που πρέπει να ακολουθήσουμε». Το μόνο αδιαπραγμάτευτο για τους Sparrow και Wallman είναι η δράση των μαζών που, όπως γράφουν, πρέπει να ορίσουν οι ίδιες το πεπρωμένο τους. Γι’ αυτό και η τελευταία εικόνα του βιβλίου τους είναι και η πιο συμβολικά αισιόδοξη: δεκάδες άνθρωποι κάθε ηλικίας, φύλου και χρώματος, ίσως λίγο φοβισμένοι αλλά και αποφασιστικοί, πιασμένοι χέρι χέρι κατευθύνονται προς τον ουρανό!