Η ισραηλινή εταιρεία real estate που αλλάζει την Αθήνα
Πόσα ιστορικά κτίρια θα γκρεμιστούν για να υψωθούν ξενοδοχεία και πολυκατοικίες με διαμερίσματα βραχυχρόνιας μίσθωσης; Η πρώτη δημοσίευση στο πλαίσιο μιας νέας δημοσιογραφικής έρευνας του Solomon, και του πανευρωπαϊκού δικτύου Correctiv.Europe, για το πραγματικό κόστος του σημερινού κύματος κατεδαφίσεων στην Ελλάδα.
Written by: Δανάη Μαραγκουδάκη
Ρεπορτάζ: Δανάη Μαραγκουδάκη
Εικονογράφηση: Γαλάτεια Ιατράκη
Στη γωνία των οδών Σύρου και Ι. Δροσοπούλου, στην καρδιά της Κυψέλης, στεκόταν μέχρι πρόσφατα μια κομψή διώροφη οικία, χαρακτηριστικό δείγμα του μοντέρνου κινήματος στην ελληνική αρχιτεκτονική.
Το κτίριο ήταν χτισμένο το 1935. Παρέμεινε για 87 χρόνια στην κατοχή ιδιωτών, μέχρι που το 2022 πέρασε στην ιδιοκτησία της DIAMONA GREECE Α.Ε., μιας εταιρείας ισραηλινών συμφερόντων, που συγκαταλέγεται μεταξύ των επιχειρηματικών σχημάτων που τα τελευταία χρόνια μεταμορφώνουν το τοπίο της αθηναϊκής κατοικίας.
Στις 28 Απριλίου 2025, ξεκίνησε η κατεδάφιση του διωρόφου.
Μία μέρα μετά, η οργάνωση MONUMENTA –που δραστηριοποιείται στην προστασία της φυσικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς– με επιστολή της στη Διεύθυνση Προστασίας και Αναστήλωσης Νεωτέρων και Σύγχρονων Μνημείων, του υπουργείου Πολιτισμού, ζήτησε να πληροφορηθεί εάν είχε δοθεί η απαραίτητη έγκριση για την κατεδάφιση.
Η MONUMENTA ρώτησε επίσης εάν υπήρχε οποιαδήποτε πρόθεση να αποτραπεί η απώλεια ενός τόσο σημαντικού κτιρίου — έργου του Εμμανουήλ Λαζαρίδη, ενός «από τους σημαντικότερους αρχιτέκτονες του Μεσοπολέμου».
Στα πιο γνωστά έργα του Λαζαρίδη συγκαταλέγεται το Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη, μπροστά από την ελληνική Βουλή.
Σύμφωνα με έγγραφα που είδε το Solomon, το Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής Π.Ε. Κεντρικού Τομέα είχε γνωμοδοτήσει «ομόφωνα αρνητικά», απορρίπτοντας την κατεδάφιση του συγκεκριμένου κτίσματος, επειδή «παρουσιάζει ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ή ιστορικό ενδιαφέρον».
Στην ίδια γνωμοδότηση, ωστόσο, διευκρινίζεται πως «η αρμοδιότητα για την εισήγηση του θέματος ανήκει στην Διεύθυνση Αρχιτεκτονικής, Οικοδομικών Κανονισμών και Αδειοδοτήσεων (ΔΑΟΚΑ)», που με τη σειρά της εισηγήθηκε πως «δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις για τον χαρακτηρισμό του κτιρίου του θέματος ως διατηρητέου».
Έτσι, η μονοκατοικία κατεδαφίστηκε. Και στη θέση της, η εταιρεία αναφέρει πως θα κατασκευάσει πολυκατοικία με 29 διαμερίσματα και τέσσερις υπόγειες θέσεις πάρκινγκ.
Στη σχετική έκθεση αιτιολόγησης, ο μηχανικός του έργου αναφέρει πως η νέα οικοδομή «θα ολοκληρώσει ήπια το αστικό μέτωπο μπροστά από τις οδούς Δροσοπούλου και Σύρου, με ένα κτίριο σύγχρονης μορφολογίας που θα συνδυάζεται αρμονικά με τα υφιστάμενα όμορα και γειτονικά πολυώροφα κτίρια».
Πώς αλλάζουν οι κατεδαφίσεις τις πόλεις μας;
Οι ελληνικές πόλεις αλλάζουν.
Όμως, αυτή η αλλαγή δεν προκύπτει πάντα ως αποτέλεσμα μιας οργανικής εξέλιξης της αρχιτεκτονικής, που ανταποκρίνεται στις ανάγκες των κατοίκων τους. Αντιθέτως, παρατηρείται μια έντονη αύξηση στις κατεδαφίσεις και στην ανοικοδόμηση, με έμφαση στην ανέγερση πολυώροφων κτηρίων, που συχνά αποτελούν επενδύσεις που προσανατολίζονται στη βραχυχρόνια μίσθωση.
Σύμφωνα με έρευνα του Γιώργου Λιάλιου στην Καθημερινή, ο αριθμός των μονοκατοικιών που κατεδαφίζονται στην Αττική διπλασιάστηκε μέσα σε μόλις έξι χρόνια: από τις 583 το 2019, έφτασε τις 1.217 το 2024.
Η Ειρήνη Γρατσία, αρχαιολόγος, και συντονίστρια της MONUMENTA, εξήγησε στο Solomon πως από τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου κι έπειτα «οι κατεδαφίσεις δεν σταμάτησαν ποτέ». Ιδιαίτερη ένταση παρατηρείται τις δεκαετίες του ‘60 και του ‘70, όταν ο υψηλός συντελεστής δόμησης που παρείχε η Χούντα ήταν επόμενο να οδηγήσει σε χιλιάδες κατεδαφίσεις.
Αλλά, από τις συνεντεύξεις που η MONUMENTA πραγματοποιεί τακτικά με μηχανικούς, για τα κτίρια που βρίσκονται υπό τον κίνδυνο κατεδάφισης, ανακύπτουν δύο σημαντικές διαπιστώσεις που αφορούν τα τελευταία χρόνια. Αφενός, οι κατεδαφίσεις εμφανίζονται να σταμάτησαν μόνο κατά την περίοδο της πρόσφατης οικονομικής κρίσης. Αφετέρου, όμως, μετά την κρίση επανήλθαν, και «ειδικά τα τελευταία χρόνια, μετά τον κορονοϊό, σε ποσοστά που είχαμε μεταπολεμικά».
Κινδυνεύει κυρίως η μεσοπολεμική αρχιτεκτονική. «Είναι τα κτίρια των δεκαετιών του ‘20 και του ‘30, τα οποία βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε μεγάλο κίνδυνο, γιατί δέχονται την πίεση των κατεδαφίσεων προκειμένου να αναγερθούν πολυώροφες οικοδομές», εξηγεί η κα. Γρατσία. Σε αυτό συμβάλει και το ότι, χρονικά, βρίσκονται στα όρια, καθώς δεν εμπίπτουν εντός των αυστηρών δικλείδων προστασίας που αφορούν την αρχιτεκτονική άνω των 100 ετών.
Όσον αφορά τις περιοχές στις οποίες αποτυπώνεται εντονότερα το κύμα των κατεδαφίσεων, πρόκειται για το ιστορικό κέντρο της Αθήνας: Παγκράτι, Αμπελόκηποι, Κυψέλη. Μεγάλη ένταση σημειώνεται και σε Καλλιθέα, Περιστέρι, Ψυχικό και Νέο Ψυχικό, Νέα Φιλαδέλφεια. Η κα. Γρατσία κάνει λόγο για «λαίλαπα».
«Είναι πολύ μεγάλη η πίεση. Ξαναζούμε τις δεκαετίες μετά τον πόλεμο, που λόγω της αντιπαροχής είχαμε είχαμε τις αθρόες κατεδαφίσεις», σημειώνει, και υπογραμμίζει πως το 80% της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς κτιρίων προ του ‘40 στην Αθήνα έχει ήδη χαθεί.
Το φαινόμενο δεν αφορά μόνο την Αθήνα, αλλά και άλλες πόλεις της χώρας, όπως η Θεσσαλονίκη και η Λάρισα, όπου χάνονται κτίρια του Μεσοπολέμου ή της πρώιμης μεταπολεμικής περιόδου· κτίρια με αρχιτεκτονική ταυτότητα, που αποτελούν τεκμήρια μιας εποχής. Αυτά τα κτίρια δεν είναι απλώς «παλιά» — είναι φορείς μνήμης, αισθητικής και τεχνολογικής εξέλιξης. Κάθε φορά που ένα τέτοιο οικοδόμημα κατεδαφίζεται, χάνεται ένα κομμάτι από την αφήγηση της πόλης.
Καταγράφουμε τον αντίκτυπο των κατεδαφίσεων
Σε συνεργασία με το ευρωπαϊκό δίκτυο ερευνητικής δημοσιογραφίας Correctiv.Europe, το Solomon παρουσιάζει το Demolition Atlas, μια μεγάλη δημοσιογραφική έρευνα που εστιάζει στις κατεδαφίσεις ιστορικών κτιρίων στις ελληνικές πόλεις: πού, πώς και γιατί γκρεμίζονται; Τι αντικαθιστά τα παλιά και τι σημαίνει αυτό για τις γειτονιές και τις ζωές μας;
Αξιοποιώντας την εμπειρία του Correctiv.Europe στην χαρτογράφηση
ιστορικών κτιρίων που χάνονται, με την επιτυχή ολοκλήρωση αντίστοιχου
πρότζεκτ στην Ελβετία και τη Γερμανία, τους επόμενους μήνες θα
υλοποιήσουμε ένα διαδραστικό πρότζεκτ καταγραφής και τεκμηρίωσης. Εδώ μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα σχετικά, αλλά και να συμβάλετε κι εσείς, αναρτώντας στην ειδική πλατφόρμα που δημιουργήσαμε φωτογραφίες, πληροφορίες, και μαρτυρίες για κτίρια που γνωρίζετε πως κατεδαφίστηκαν ή κινδυνεύουν να χαθούν.
Το
διώρωφο στην συμβολή των οδών Σύρου και Ι. Δροσοπούλου, στην Κυψέλη,
είναι το πρώτο case study που καταγράφουμε. Με την υποστήριξη της
κοινότητας του Solomon, φιλοδοξούμε να αναδείξουμε τις ανεξερεύνητες
διαστάσεις γύρω από το σημερινό κύμα κατεδαφίσεων σε όλη την
επικράτεια.
Οι νέες οικοδομές της Diamona Greece
Η DIAMONA GREECE είναι μόνο μια από τις εταιρείες ξένων συμφερόντων που, τα τελευταία χρόνια, αλλάζουν την φυσιογνωμία της Αθήνας. Στην ιδιοκτησία της βρίσκονται δεκάδες ακίνητα στις περιοχές Κουκάκι, Κυψέλη, Εξάρχεια, Μεταξουργείο, η συνολική αξία των οποίων ξεπερνά τα 35 εκατ. ευρώ.
Σύμφωνα με εταιρικά στοιχεία, μητρική εταιρεία είναι η Diamona Holding Ltd με έδρα στην Κύπρο, και θυγατρικές σε Ελλάδα, Γερμανία, και Λιθουανία, οι οποίες διαχειρίζονται πολλές επενδύσεις στον κλάδο των ακινήτων.
Ειδικότερα, «η Diamona Holding είναι μια εταιρεία που δραστηριοποιείται στην αγορά ακινήτων στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στη Γερμανία από το 2003. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Diamona αγόρασε και πούλησε ακίνητα με εισοδήματα συνολικής αξίας άνω του 1 δισ. ευρώ».
«Στα τέλη του 2019, η Diamona αποφάσισε να εισέλθει στην ελληνική αγορά ακινήτων, με στόχο να καταστεί ένας από τους κορυφαίους επενδυτές και αναπτυξιακούς φορείς στον τομέα», αναφέρει η εταιρεία στο σάιτ της.
Η εταιρεία DIAMONA GREECE συστάθηκε το 2019 από μία ισραηλινή εταιρεία, την BLOOM -TREE LTD και έναν Ισραηλινό υπήκοο, τον Alon Gingis. Σήμερα η Diamona Greece ανήκει στις εταιρείες BLOOM -TREE LTD κατά 87,5% και στην κυπριακή DIAMONA HOLDING LTD κατά 12,5%. Σύμφωνα με το ισραηλινό μητρώο επιχειρήσεων, η BLOOM -TREE ανήκει κατά 50% στον Eyal Elkon και κατά 50% στον Arie Yehuda Elkon.
Τα ονόματα των Eyal και Arie Elkon εμφανίζονται και στα Panama Papers ως μέτοχοι της εταιρείας Foothold Capital Ltd. Συνιδρυτής της DIAMONA GREECE ήταν ο Ισραηλινός, πρώην στρατιωτικός του IDF (ένοπλες δυνάμεις της χώρας), Alon Gingis, ο οποίος έως το 2022 διετέλεσε CEO της εταιρείας.
Δύο κτίρια στο Κουκάκι
Στο Κουκάκι, η εταιρεία αγόρασε επίσης μια παλαιά μονοκατοικία, στην οδό Νότη Μπότσαρη 16. Σχεδιάζει να την κατεδαφίσει, και να κατασκευάσει πολυκατοικία 11 διαμερισμάτων στη θέση της.
Αντίστοιχη περίπτωση αποτελεί και το κτίριο στην οδό Βεϊκου 62, επίσης στο Κουκάκι. Οι παλαιότεροι ένοικοι της περιοχής θυμούνται να λειτουργεί εκεί, μεταξύ 1969-1988, ο κινηματογράφος Μίτσι: χειμερινός κινηματογράφος στον πρώτο όροφο και θερινός στην ταράτσα.
Στη συνέχεια, το κτίριο στέγασε δημοτικό γυμναστήριο. Στη θέση του, η DIAMONA GREECE σκοπεύει να χτίσει πολυκατοικία με 41 διαμερίσματα.
Νέα κατεδάφιση πρόκειται να πραγματοποιήσει η εταιρεία και στα Εξάρχεια, και την οδό Κομνηνών, σε διώροφη κατοικία. Σύμφωνα με την εταιρεία, στην θέση της θα χτιστεί πολυκατοικία 11 διαμερισμάτων.
H Diamona & Harnisch στο Βερολίνο
Το 2007, η Diamona Holding αποφάσισε να επικεντρωθεί στην ανάπτυξη νέων κατοικιών στο Βερολίνο, υπό την επωνυμία Diamona & Harnisch. Σύμφωνα με την εταιρεία, «η Diamona & Harnisch έχει αναπτύξει και πουλήσει πάνω από 1.200 διαμερίσματα και σήμερα θεωρείται ένας από τους κορυφαίους κατασκευαστές κατοικιών στο Βερολίνο».
Την ίδια στιγμή, ωστόσο, πολλά από τα πρότζεκτ της έχουν δεχτεί κριτική από τους κατοίκους του Βερολίνου, καθώς οι πρακτικές της εταιρείας οδηγούν σε εξώσεις και εκτοπισμό των ενοικιαστών, αυξημένες τιμές κατοικιών, και αλλαγή της κοινωνικής και πολιτισμικής σύνθεσης των γειτονιών.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ένα σύμπλεγμα τριών κτιρίων με διαμερίσματα, στην περιοχή Charlottenburg του Βερολίνου, τα οποία η εταιρεία αγόρασε το 2017 με σκοπό να τα κατεδαφίσει και να οικοδομήσει πολυτελή διαμερίσματα στη θέση τους. Οι ένοικοι αντέδρασαν, καθώς δεν θα μπορούσαν να παραμείνουν στη γειτονιά που ζούσαν επί χρόνια, λόγω των αυξημένων ενοικίων.
Η εταιρεία από την πλευρά της υποστήριξε πως πρόσφερε «κοινωνικά αποδεκτές λύσεις» στους ενοικιαστές των τριών υπό κατεδάφιση κτιρίων, καλύπτοντας έξοδα μετακόμισης, εγγυήσεις νέας κατοικίας και ενδεχόμενες αυξήσεις ενοικίου. Η κατεδάφιση ήταν απαραίτητη, είχε σημειώσει επίσης η Diamona & Harnisch, καθώς η ανακαίνιση των κτιρίων είχε θεωρηθεί οικονομικά ασύμφορη.
* Η δημοσιογραφική έρευνα Demolition Atlas του Solomon σε συνεργασία με το Correctiv.Europe πραγματοποιείται με την υποστήριξη του JournalismFund Europe.
- ΔΙΑΒΑΣΤΕ, επίσης, των ιδίων:
Demolition Atlas: Βοήθησέ μας να καταγράψουμε τα κτίρια που χάνονται
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου