Πολυκρίση, πόλεμος και νέα λιτότητα
Eίναι πλέον τόσο προφανές ώστε δεν έχουμε δικαίωμα αυταπατών: η απειλή ενός «μεγάλου πολέμου», που μπορεί να ποικίλλει ως προς τις μορφές, την έκταση και την ένταση, είναι όχι μόνο υπαρκτή αλλά εγγράφεται στον μεσοπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα. Τα «σημάδια» και τα προδρομικά φαινόμενα είναι εδώ και δεν έχουμε το ελαφρυντικό ότι δεν έχουμε προειδοποιηθεί. Δεν πρόκειται για «μαύρο κύκνο» που θα ανοίξει ξαφνικά τα φτερά του, αλλά για ολοζώντανη απειλή μπροστά στα μάτια μας. Τα γεγονότα την υπογραμμίζουν: η «εστία» της Ουκρανίας δεν σβήνει, αντίθετα, δίνει προειδοποιητικά σήματα για κλιμάκωση, στη δε Μέση Ανατολή η κλιμάκωση είναι ήδη γεγονός ύστερα από την επίθεση του Ισραήλ και των ΗΠΑ στο Ιράν.
Από την πολυκρίση… στον πόλεμο
Ανεξάρτητα από το πόσο είναι θεωρητικά νόμιμη η έννοια «πολυκρίση», το γεγονός πως η δημοσιογραφική χρήση της κερδίζει συνεχώς έδαφος στη διεθνή αρθρογραφία αποτελεί ενός είδους επίσημη παραδοχή πως η κρίση του 2008 αποτέλεσε αφετηρία ενός μακρού κύματος πολύπλευρης κρίσης: κρίσης του νεοφιλελεύθερου μοντέλου ανάπτυξης, κρίσης της «παγκοσμιοποίησης», κρίσης κλιματικής, κρίσης δημογραφικής, κρίσης δημοσιονομικής, κρίσης πολιτικής, κρίσης αξιών.
Ωστόσο, μέχρι και τις αρχές του 2022 οδηγός των εξελίξεων αποδείχτηκε η κρίση της παγκοσμιοποίησης, η οποία από τα τέλη Φεβρουαρίου του 2022 έδωσε τη σκυτάλη στον πόλεμο. Τον πόλεμο όχι στη μορφή που τον γνωρίσαμε στις δεκαετίες πριν από την κρίση του 2008, δηλαδή ως πόλεμο επιβεβαίωσης της ισχύος μιας εγκαθιδρυμένης «αυτοκρατορίας», αλλά ως προδρομικό φαινόμενο και εκδήλωση ταυτόχρονα του ακήρυκτου παγκόσμιου πολέμου μεταξύ των κορυφαίων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων.
Η μεγάλη αλλαγή της ιστορικής συγκυρίας έγκειται σε τούτο: Η παρακμή του δυτικού ιμπεριαλισμού (αμερικανικού αλλά και ευρωπαϊκού) και η άνοδος νέων δυνάμεων (Κίνας, Ινδίας, BRICKS) μετέτρεψαν ξανά σε επίδικο, για πρώτη φορά μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, το ζήτημα της παγκόσμιας κυριαρχίας. Και όπως μας έχει διδάξει η Ιστορία, η αντιπαράθεση γι’ αυτό το τόσο «υπαρξιακό» αντικείμενο δεν είναι ποτέ ειρηνική και αναίμακτη.
Κανείς δεν μπορεί –και δεν έχει νόημα– να προφητεύσει σε ποιο χρόνο θα εκδηλωθεί κάποια σύγκρουση μεγαλύτερης περιφερειακής εμβέλειας στην πορεία προς τον «μεγάλο πόλεμο», αλλά οι εξελίξεις «τρέχουν» και ο κίνδυνος έρχεται πιο κοντά για έναν απλό, προφανή και ομολογημένο λόγο: η αντιπαράθεση είναι (και) παιχνίδι με τον χρόνο και σε αυτό το πλαίσιο η πλευρά που δεν έχει χρόνο και επείγεται να κάνει κάτι «δραστικό» για να αντιστρέψει ή έστω να ανακόψει την αρνητική γι’ αυτήν πορεία των πραγμάτων είναι οι ΗΠΑ. Σε αντίθεση με την Κίνα, οι ΗΠΑ δεν έχουν σύμμαχο τον χρόνο και γι’ αυτό είναι υποχρεωμένες να εκβιάζουν, από άποψη ουσίας αλλά και χρόνου, θετικές γι’ αυτές εξελίξεις σε σύντομο διάστημα.
Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τις ανάγκες των «αντιπροσώπων» του δυτικού ιμπεριαλισμού στις ενεργές πολεμικές εστίες (Μέση Ανατολή, Ουκρανία), καθορίζει τον ρυθμό κλιμάκωσης και αναβάθμισης της εμβέλειας των πολεμικών συγκρούσεων.
… κι από τον πόλεμο στον νέο κύκλο λιτότητας
Αν η τάση ανατροπής του οικονομικού συσχετισμού δύναμης εις βάρος παλιών «αυτοκρατόρων» (εν προκειμένω των ΗΠΑ και της Δύσης) λόγω της ραγδαίας οικονομικής ανόδου νέων δυνάμεων (εν προκειμένω της Κίνας και δυνάμεων του μπλοκ των BRICKS) είναι η βαθύτερη, οικονομική αιτία της ιμπεριαλιστικής κρίσης ηγεμονίας, όταν αυτή η κρίση ξεσπάσει, τότε πολιτικοποιείται και αφήνει το αποτύπωμά της σε όλες τις πτυχές της πολυκρίσης· και είναι αυτό αποχρώσα ένδειξη ότι βιώνουμε την αρχή μιας διαδικασίας της οποίας η συνέχεια είναι η αναπόφευκτη κλιμάκωση – μένει μόνο να εκτιμήσουμε ή να δούμε τους ρυθμούς αυτής της κλιμάκωσης.
Πράγματι, η (γεω)πολιτική και ο πόλεμος είναι πλέον οι ηγεμονικοί παράγοντες που αφήνουν το διαρκώς έντονο αποτύπωμά τους σε όλα: στην οικονομική κρίση και τους όρους αντιμετώπισής της, την κλιματική κρίση, την πολιτική, ακόμη και το δημογραφικό πρόβλημα!
Μερικά παραδείγματα:
■ Στη Γερμανία (εξέχον παράδειγμα «οικονομισμού» και πολιτικών δημοσιονομικής λιτότητας), η στροφή στις προτεραιότητες της γεωπολιτικής είναι εντυπωσιακή, το ίδιο και η παραβίαση του «ιερού» κανόνα της δημοσιονομικής ορθοδοξίας όταν πρόκειται να χρηματοδοτηθεί η στρατιωτικοποίηση. Γενικότερα στην Ε.Ε., η στροφή σε επιθετικές μορφές γεωπολιτικής στάσης, στον μιλιταρισμό και τη στρατιωτικοποίηση έχει το πιο έντονο αποτύπωμα του πολέμου.
■ Το άλλο περίοπτο διεθνές παράδειγμα «οικονομισμού» και ελάχιστης αδιαφορίας για συμμετοχή σε γεωπολιτικά «παιχνίδια», η Ιαπωνία, κάνει τη δική της εντυπωσιακή στροφή ενεργού γεωπολιτικής συμμετοχής στο δυτικό ιμπεριαλιστικό μπλοκ.
Ομως, όπως έχει διδάξει ο ίδιος ο νεοφιλελευθερισμός, «δεν υπάρχει δωρεάν γεύμα». Οι γεωπολιτικές φιλοδοξίες, που φέρνουν τη στρατιωτικοποίηση, φέρνουν αναπόφευκτα και μεγάλου ύψους δαπάνες για αναβάθμιση του στρατιωτικού μηχανισμού και για εξοπλισμούς, κι αυτό οδηγεί σε νέο «κύκλο» πολιτικών λιτότητας, κι αυτό με τη σειρά του οξύνει ταυτόχρονα τη δημοσιονομική και την πολιτική κρίση.
Τρία πρόσφατα παραδείγματα για το πώς η δεσπόζουσα του πολέμου σφραγίζει την οικονομική πολιτική και βαθαίνει την οικονομική και πολιτική κρίση, είναι πολύ εύγλωττα:
■ Στη Γαλλία, ο πρωθυπουργός Φρανσουά Μπαϊρού απείλησε ευθέως και με τον πλέον άκομψο τρόπο (είπαμε: η συγκυρία δεν αφήνει περιθώρια για ευαισθησίες και «κομψότητα») με επίθεση των αγορών στα γαλλικά κρατικά ομόλογα και με τον κίνδυνο «να γίνουμε Ελλάδα του 2010», για να κάμψει τις αντιρρήσεις της αντιπολίτευσης και να αποφύγει το ενδεχόμενο καταψήφισης του πακέτου λιτότητας ύψους 40 δισ. ευρώ που παρουσίασε στη γαλλική Εθνοσυνέλευση.
Δείτε πόσες διαπλοκές έχει αυτό και με πόσες διαφορετικές «ανάγκες πολιτικής»: χρηματοδότηση της στρατιωτικοποίησης της ίδιας της Γαλλίας στο πλαίσιο της αύξησης των στρατιωτικών δαπανών από επίπεδα λίγο πάνω από 2% του ΑΕΠ σε επίπεδα 5% και χρηματοδότηση της αύξησης της συμμετοχής της Γαλλίας στον ευρωπαϊκό προσανατολισμό κατά 7 δισ. ευρώ (δεδομένης της αύξησης του τελευταίου από 1,2 τρισ. ευρώ σε περίπου 2 τρισ. ευρώ). Η χρηματοδότηση αυτών των «έκτακτων αναγκών» με περισσότερη λιτότητα (περικοπές κονδυλίων για ασφάλιση, υγεία, παιδεία και περιβάλλον) τροφοδοτεί με νέα καύσιμη ύλη την έρπουσα πολιτική κρίση.
■ Ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα (το οποίο δεν ήταν γνωστό όταν γράφονταν αυτές οι γραμμές), στις χθεσινές εκλογές στην Ιαπωνία για την Ανω Βουλή αντιπαρατέθηκαν δυνάμεις και πολιτικές με έντονες αναλογίες με την Ευρώπη: από τη μια, ο κυβερνητικός συνασπισμός με ηγεμονική δύναμη το κόμμα LDP, του οποίου ο ηγέτης και πρωθυπουργός της χώρας δηλώνει μεν υπέρμαχος της συμμαχίας με τις ΗΠΑ αλλά ταυτόχρονα απειλεί με «αντίσταση» στο ενδεχόμενο επιβολής δασμών 25% στις ιαπωνικές εξαγωγές στις ΗΠΑ από τον Τραμπ. Επιπλέον, προσαρμόζει τον πολιτικό του λόγο στην ατζέντα της άκρας Δεξιάς η οποία έχει σηκώσει τη σημαία «Πρώτα οι Ιάπωνες».
Απέναντί τους, τα κόμματα της αντιπολίτευσης είναι πρώην μικρής απήχησης κόμματα των οποίων ο πολιτικός λόγος απευθύνεται στις ανησυχίες της πλειονότητας των πολιτών, που είναι η αύξηση της ακρίβειας, η καθήλωση των μισθών και η υψηλή φορολογία, υποσχόμενα επιδόματα, μέτρα για τη μείωση των τιμών ενέργειας, μείωση του ΦΠΑ σε κατηγορίες προϊόντων κ.λπ., στα οποία η κυβερνώσα παράταξη απαντά πως όλα αυτά θα προκαλέσουν οικονομική αστάθεια και τη δυσμένεια των αγορών…
Από την κρίση του 2008, στην πολυκρίση, από εκεί στην κρίση της παγκοσμιοποίησης και την εμφάνιση της πολεμικής απειλής, ύστερα στον πόλεμο, τη στρατιωτικοποίηση και τον μιλιταρισμό, τέλος στον νέο κύκλο λιτότητας και την ένταση της πολιτικής κρίσης… Ολα οδηγούν στη διπλή απειλή: του «Μεγάλου Πολέμου» και του φασισμού. Το ερώτημα είναι αν η Αριστερά σκοπεύει να ανέβει στην ιστορική σκηνή ή θα αφήσει τα προϊόντα και υποπροϊόντα της «εποχής των τεράτων» να την καταλαμβάνουν ανενόχλητα.
- ΣΧΕΤΙΚΟ επίσης:
Η Ευρώπη της φτώχειας αναδύεται
Αυτή η εφημερίδα ήταν η μοναδική που είχε επισημάνει εξ αρχής ότι πίσω από τη στρατιωτικοποίηση της Ευρώπης έρχεται νέο κύμα λιτότητας και ένταση της φτώχειας και ότι η «ευελιξία» στην καταγραφή των στρατιωτικών δαπανών στο κρατικό έλλειμμα είναι ένα ελάχιστο και αδύναμο «αντίδωρο» αυτής της νέας λιτότητας σε χρώμα χακί. Ολες οι εξελίξεις, ιδιαίτερα δε η κατανομή των κονδυλίων στην πρόταση της Κομισιόν για τον νέο πολυετή ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, μας δικαίωσαν.
Τώρα,
είναι η ώρα να μιλήσουμε για μια άλλη πικρή αλήθεια: η κλιματική κρίση
κλιμακώνεται, καθώς τα αισιόδοξα σενάρια διαψεύδονται παταγωδώς και
αναβαθμίζεται η αξιοπιστία των πιο απαισιόδοξων. Ιδιαίτερα για την
Ευρώπη, που αναδεικνύεται -και σε αυτό το ζήτημα- ο αδύναμος κρίκος της
παγκόσμιας υπερθέρμανσης.
Δεν το ισχυριζόμαστε εμείς, ούτε μεταφέρουμε την απαισιοδοξία κάποιων περιβαλλοντικών οργανώσεων ή έστω κάποιας επιτροπής ή του γ.γ. του ΟΗΕ. Το ισχυρίζεται η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και το υπογραμμίζουν πολλοί αρθρογράφοι στο επίσημο ιστολόγιό της. Η αρθρογραφία αυτή έγινε αθρόα μέσα στον Ιούλιο, καθώς η ευρωπαϊκή ήπειρος δοκιμάζεται από πρωτοφανές κύμα καύσωνα, που μόνο στην Ισπανία έχει σκοτώσει μέχρι τώρα τουλάχιστον 1.000 ανθρώπους.
Είναι η πρώτη φορά που μια κεντρική τράπεζα εντάσσει στα σενάρια εργασίας της τις επιπτώσεις από την κλιματική κρίση και μάλιστα φέρνει τον χρονικό ορίζοντα αυτών των επιπτώσεων πολύ κοντά, στα επόμενα χρόνια μέχρι και το 2030. Επίσης αυτά τα πολύ δυσμενή σενάρια, οι αρθρογράφοι στο ιστολόγιό της τα εμφανίζουν ως τα πλέον ρεαλιστικά.
Τα σενάρια αυτά, πέραν των γνωστών επιπτώσεων, όπως δεκάδες χιλιάδες απώλειες ανθρώπινων ζωών, αύξηση των τιμών των τροφίμων και καταστροφή υποδομών, περιλαμβάνουν πλέον και μια εντυπωσιακή ποσοτικοποίηση των συνεπειών στην οικονομική ανάπτυξη, που κινδυνεύει να μεταστραφεί σε… ύφεση διαρκείας! Μια ύφεση που στο πιο ρεαλιστικό από τα δυσμενή σενάρια αναμένεται να ανέλθει σε 1,8% του ΑΕΠ και στο δυσμενέστερο έως και σε 5% του ΑΕΠ!
Είναι εφιαλτικό και μόνο να σκεφτεί κανείς τις συνέπειες - και είναι πιθανές συνέπειες μόνο από αυτή την αιτία, σε μια Ευρώπη που έχει καθηλωθεί σε αναιμική ανάπτυξη από 0,5% έως 1% και σημαντικές χώρες της είτε είναι σε ύφεση (όπως η Γερμανία) είτε φλερτάρουν με αυτή. Δίπλα στη στρατιωτικοποίηση, έχουμε μια δεύτερη σοβαρή αιτία που οδηγεί στο ίδιο αποτέλεσμα: στη φτώχεια.
- ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης:
Οι πόλεμοι καταστρέφουν τα αποθέματα των σπόρων
Τάσος Σαραντής
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου