Η δέκατη έβδομη τροποποίηση των Ποινικών Κωδίκων, που επιχειρείται από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, έχει προκαλέσει αντιδράσεις στον νομικό –και όχι μόνο– κόσμο, καθώς κάθε δημοκρατικός και ευαισθητοποιημένος πολίτης αντιλαμβάνεται ότι το σχέδιο νόμου επικαλείται μεν την επιτάχυνση και την ποιοτική αναβάθμιση της δικαιοσύνης, αλλά έχει μια απολύτως τιμωρητική κατεύθυνση με ιδεοληπτικά χαρακτηριστικά. Πρόσφατα, η Ολομέλεια των Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδας αποφάσισε τη συνέχιση της αποχής από ποινικές δίκες, με βασικό αίτημα την έναρξη διαλόγου με το υπουργείο και για το ζήτημα αυτό, το οποίο όμως μοιάζει να μην απασχολεί το Μέγαρο Μαξίμου, όπως δεν απασχολεί και την επικαιρότητα.
Οι επιστημονικοί φορείς κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τις στρεβλώσεις και τις αβελτηρίες των επιχειρούμενων αλλαγών που θα πλήξουν περαιτέρω το κράτος δικαίου (αυτό που προχθές είχε την «τιμητική» του στο Ευρωκοινοβούλιο) και τα ανθρώπινα δικαιώματα, ενώ ορισμένες τροποποιήσεις είναι τόσο... πρωτότυπες, που δεν εφαρμόζονται σε καμία ευρωπαϊκή χώρα. Το Ινστιτούτο «Νίκος Πουλαντζάς» άνοιξε ακόμη μία φορά τον διάλογο για ένα μείζον ζήτημα, διοργανώνοντας την εκδήλωση «Από τον ποινικό εκσυγχρονισμό στον ποινικό λαϊκισμό», στην ΕΣΗΕΑ, την Τετάρτη 31 Ιανουαρίου, με καλεσμένους τέσσερις διακεκριμένους επιστήμονες, οι οποίοι, με καίριες επισημάνσεις και κατανοητά παραδείγματα, απέδειξαν ότι οι αλλαγές που προωθεί το υπουργείο όχι μόνο δεν θα συμβάλουν στην πρόληψη του εγκλήματος και την ταχύτερη απονομή δικαιοσύνης, αλλά οι δικαστικές αίθουσες θα συνεχίζουν να ασφυκτιούν και οι φυλακές θα είναι ακόμη πιο πλήρεις στο μέλλον.
Ιδεοληψία
Την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα εκδήλωση συντόνισε ο δημοσιογράφος Μιχάλης Ψύλλος, ο οποίος εξέφρασε τον προβληματισμό του για τον ρόλο της δημοσιογραφίας απέναντι σε ένα ζήτημα που δεν έτυχε της προβολής που θα έπρεπε. Εναν αντίστοιχο προβληματισμό, αλλά για τον δικό του κλάδο, εξέφρασε ο αντεισαγγελέας Αρείου Πάγου επί τιμή, Παναγιώτης Μπρακουμάτσος. Εχοντας διατελέσει πρόεδρος της Ενωσης Εισαγγελέων Ελλάδος, αλλά και μέλος της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (2019), αναρωτήθηκε γιατί η Ενωση Εισαγγελέων υιοθέτησε άμεσα τις προτάσεις της κυβέρνησης, παρ’ όλο που, όπως είπε, μέσα από αυτές υποβαθμίζεται ο ρόλος του εισαγγελέα και του δικαστή.
Ο κ. Μπρακουμάτσος εστίασε σε προβληματικές αλλά και αντιφατικές διατάξεις του σχεδίου νόμου. Υποστήριξε ότι επέρχεται ριζική τροποποίηση του θεσμού της υφ’ όρον απόλυσης, καθώς πλέον θα λαμβάνεται υπόψη η επικινδυνότητα του καταδικασθέντος, την οποία «ούτε ο Κώδικας του 1951 δεν περιέλαβε ως πρόβλεψη», αν και τέθηκε σε ισχύ αμέσως μετά τον Εμφύλιο. Οπως εξήγησε, «η έννοια της επικινδυνότητας θα πρέπει να περιγραφεί συγκεκριμένα, διαφορετικά ουδείς θα τύχει του ευεργετήματος της υφ’ όρον απόλυσης, αν έτσι θέλει το εκάστοτε Δικαστικό Συμβούλιο». Ιδιαίτερη αναφορά έκανε στο άρθρο 215 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, στον οποίο προστίθεται η παρ. 5, σύμφωνα με την οποία δεν θα καλούνται πλέον στο ακροατήριο αστυνομικοί και λοιποί προανακριτικοί υπάλληλοι που έχουν καταθέσει στην προδικασία, αλλά μόνο θα αναγιγνώσκονται οι καταθέσεις τους. «Λυπάμαι γι’ αυτούς που αποφάσισαν αυτή τη διάταξη. Γυρίζουμε στη νομική απόδειξη και στον Μεσαίωνα», σχολίασε ο έμπειρος εισαγγελέας.
Για την παραπομπή υποθέσεων απευθείας στο ακροατήριο, χωρίς να απαιτείται πλέον βούλευμα Δικαστικού Συμβουλίου, ο κ. Μπρακουμάτσος τόνισε ότι θα προκαλέσει συσσώρευση υποθέσεων στα δικαστήρια και έθεσε το ερώτημα πώς το συγκεκριμένο μέτρο θα οδηγήσει σε επιτάχυνση της δικαιοσύνης, από τη στιγμή που το 50% των βουλευμάτων ήταν απαλλακτικά. «Αυτό το θέλανε οι εισαγγελείς;» αναρωτήθηκε και εξέφρασε τη λύπη του για τη στάση των συναδέλφων του. «Το Ποινικό Δίκαιο είναι πεδίο σύγκρουσης ιδεολογιών. Η αυστηροποίηση ή η αποκλιμάκωση της ποινικής καταστολής σίγουρα έχουν ένα ιδεολογικό πρόσημο και στη συγκεκριμένη τροποποίηση υπάρχει σαφέστατο ιδεολογικό πρόσημο αυστηροποίησης [...] Δεν θέλω να στοχοποιήσω κανέναν, δεν είναι προσωπικό το θέμα. Το ζήτημα είναι ότι οδηγούμαστε σε νομοθέτηση από ιδεοληψία, που είναι παθογένεια της ιδεολογίας», κατέληξε ο Π. Μπρακουμάτσος.
Μένουμε Ευρώπη... α λα καρτ
Χειμαρρώδης και με παραστατικά παραδείγματα ήταν ο λόγος του Ευτύχη Φυτράκη για ένα ζήτημα που το γνωρίζει σε βάθος, έχοντας διατελέσει γενικός γραμματέας Αντεγκληματικής Πολιτικής. Δεκαεπτά τροποποιήσεις των Ποινικών Κωδίκων μέτρησε από το 2019 και εστίασε στις δύο πιο σοβαρές: τον νόμο 4855/2021, με υπουργό Δικαιοσύνης τον Κώστα Τσιάρα, και τον νόμο 4985/2022 με τις παρεμβάσεις του Μιχάλη Χρυσοχοΐδη στο σωφρονιστικό σύστημα. Οπως και τότε, έτσι και τώρα, οι αρμόδιοι υπουργοί δεν ακούνε καν τα επιχειρήματα του νομικού κόσμου, δεν νοιάζονται, είπε ο διδάκτωρ Νομικής και πρόσθεσε ότι η Νέα Δημοκρατία, ως αντιπολίτευση κατά τη διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, έχτισε μια συντεταγμένη εκστρατεία προπαγάνδας με ψέματα για τον Νόμο Παρασκευόπουλου.
«Ο κύριος Φλωρίδης δεν θα φέρει, λέει, κανέναν αποσυμφορητικό νόμο. Προφανώς και δεν θα φέρει, αφού δεν θα είναι υπουργός, όταν θα προκληθεί έκρηξη στο σωφρονιστικό σύστημα και θα πρέπει να γίνει αποσυμφόρηση», είπε ο κύριος Φυτράκης και υποστήριξε ότι, με τις νέες τροποποιήσεις, «η κυβέρνηση εργαλειοποιεί το Ποινικό Δίκαιο, παίζοντας ένα επικίνδυνο παιχνίδι, πολιτικά και νομικά». Με τον τρόπο αυτόν, «η Ελλάδα αποστρέφει το βλέμμα της από τη Δυτική Ευρώπη και λοξοκοιτάει την Ουγγαρία και τον Τρίτο Κόσμο». Χαρακτηριστικά ήταν τα παραδείγματά του για την αύξηση ανηλίκων (15-18 ετών) στις φυλακές, «παρ’ όλο που έχουμε καταλάβει πια στην Ευρώπη ότι δεν αποδίδει αυτό το μέτρο, στην Ελλάδα μένουμε Ευρώπη α λα καρτ», και για την άσκοπη παραμονή μεταναστών στις φυλακές ως φιλοξενούμενων, «πρόκειται για ελληνική πατέντα, να έχει εκτίσει κάποιος την ποινή του και να παραμένει στη φυλακή, μέχρι να υλοποιηθεί η απέλασή του· οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι ήξεραν ότι έχουν υπόδικους, κατάδικους και... φιλοξενούμενους».
«Το 1823, πέντε κληρικοί και τέσσερις λαϊκοί συνέταξαν τον πρώτο Ποινικό Κώδικα της νεότερης Ελλάδας, το “Απάνθισμα των Εγκληματικών», αφού μελέτησαν “και άλλους Κώδικας της ευνομουμένης Ευρώπης. Αυτοί οι εννιά ήταν πιο κοντά στα ευρωπαϊκά δεδομένα, παρά το σημερινό νομοθέτημα», κατέληξε ο διακεκριμένος νομικός.
Νόμος και τάξη
Με μάχιμη και χρόνια παρουσία στα έδρανα των συνηγόρων, ο Γιάννης Μαντζουράνης έκανε λόγο για ένα «τερατούργημα στη δικαστική πράξη» και κατηγόρησε την κυβέρνηση ότι χρησιμοποιεί τον Ποινικό Κώδικα για την εξυπηρέτηση των πολιτικών επιδιώξεών της, θυμίζοντας την «πρώτη γκάφα του κ. Φλωρίδη στη Βουλή», όταν ο υπουργός δεσμευόταν να καταργήσει την κατ’ έγκληση δίωξη των τραπεζικών στελεχών για το αδίκημα της απιστίας, το οποίο όμως ψηφίστηκε επί Ν.Δ.
Ο κ. Μαντζουράνης χαρακτήρισε «πλάνη» ότι το σχέδιο νόμου θα βοηθήσει στην επιτάχυνση της Δικαιοσύνης και έφερε ως παράδειγμα την «άκρατη εισαγωγή μονομελών συνθέσεων στα Πλημμελειοδικεία, η οποία καταργεί τη δικαστική διαβούλευση και δεν ισχύει πουθενά στην Ευρώπη. Πώς θα μπορεί ένας πρωτοδίκης να χειριστεί δεκάδες υποθέσεις, έχοντας έναν χαώδη Ποινικό Κώδικα που έχει υποστεί 17 αλλαγές και δεν θα ξέρει ποια διάταξη να εφαρμόσει; Είναι δυνατόν μόνο ένα άτομο, ένας εφέτης, να μπορεί να αποφασίζει ποινές για κακουργήματα που μπορεί να φτάνουν και τα είκοσι χρόνια;». Χαρακτήρισε «βάρβαρο ακρωτηριασμό των δικαιωμάτων των κατηγορουμένων» το γεγονός ότι αστυνομικοί και ανακριτικοί υπάλληλοι δεν θα καταθέτουν ως μάρτυρες και σημείωσε ότι, μετά τους τραπεζίτες, η κυβέρνηση δίνει ασυλία στους επίορκους αστυνομικούς, για να μην καταρρίπτονται τα στημένα ακροατήρια στα δικαστήρια.
Ο κύριος Μαντζουράνης απάντησε στο ερώτημα γιατί η κυβέρνηση κάνει πάλι τροποποίηση του Ποινικού Kώδικα, λέγοντας ότι «ο κ. Μητσοτάκης και ο κ. Φλωρίδης θέλουν να ικανοποιήσουν το δεξιό ακροατήριο και να εμπεδωθεί το δόγμα τους “νόμος και τάξη” [...] Για τον κύριο Φλωρίδη ισχύει η ρήση του Ουίνστον Τσόρτσιλ “η πολιτική αυτοκτονία έχει το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό ότι επιζείς για να δεις τα αποτελέσματα της πράξης σου”. Αυτό θα πάθει και ο κύριος Φλωρίδης».
Ανέμελες... αλλαγές
Ο καθηγητής Εγκληματολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Γιώργος Νικολόπουλος, υποστήριξε ότι «η νομοθέτηση είναι μια σύνθετη επιστημονική διαδικασία, η οποία απαιτεί αξιόπιστα και επικαιροποιημένα δεδομένα αλλά και τη συμμετοχή ειδικών που να γνωρίζουν σε βάθος το πεδίο». Ομως το υπουργείο όχι μόνο δεν συγκρότησε Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή, αλλά δεν έλαβε υπόψη του ούτε την Εκθεση της Γενικής Διεύθυνσης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Κράτους Δικαίου του Συμβουλίου της Ευρώπης, με τίτλο «Aντιμετωπίζοντας το πρόβλημα του υπερπληθυσμού στις ελληνικές φυλακές».
«Η Αιτιολογική Εκθεση του σχεδίου νόμου έχει αυθαίρετες διαπιστώσεις, χωρίς να έχουν προηγηθεί συστηματικές μετρήσεις για την αποδοτικότητα των υφιστάμενων διατάξεων. Επίσης, στην Αιτιολογική Εκθεση, το υπουργείο σχολιάζει... ανέμελα ότι “δεν εντοπίζονται κίνδυνοι από την εφαρμογή των προτεινόμενων ρυθμίσεων”», τόνισε ο καθηγητής και πρότεινε την ίδρυση Διεπιστημονικού Κέντρου Συλλογής Δεδομένων, που να υπάγεται στη Γενική Γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής, η οποία, όπως είπε, πρέπει να επιστρέψει άμεσα στο υπουργείο Δικαιοσύνης από το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη.
Αποχή των δικηγόρων
Χαιρετισμό στην εκδήλωση απηύθυνε ο πρόεδρος της Ολομέλειας των Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδας και του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, Δημήτρης Βερβεσός, ο οποίος έκανε λόγο για κυβερνητικές παρεμβάσεις που παρουσιάζουν την αυστηροποίηση του Ποινικού Κώδικα ως πανάκεια και επικαλούνται την ατιμωρησία αλλά έχουν τιμωρητική κατεύθυνση.
Ο κ. Βερβεσός εστίασε στο ότι δεν υπάρχουν καν δικηγόροι στη νομοπαρασκευαστική επιτροπή και σημείωσε ότι η νομική κοινότητα επέδειξε άμεσα αντανακλαστικά, απέχοντας από τις ποινικές δίκες και ζητώντας την απόσυρση του νομοσχεδίου. «Δυστυχώς, παρά τις διαβεβαιώσεις του υπουργού περί δήθεν βελτιωτικών παρεμβάσεων, καμία πρόταση δεν έχει δημοσιοποιηθεί στην κατεύθυνση αυτή και αυτό μας βάζει σε υποψίες», σχολίασε.
Το «παρών» στην εκδήλωση έδωσαν η εισαγγελέας του Αρείου Πάγου ε.τ. Ξένη Δημητρίου, η δικηγόρος Ιωάννα Κούρτοβικ, ο πρόεδρος της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ Σωκράτης Φάμελλος, ο αναπληρωτής γραμματέας του κόμματος Γιώργος Βασιλειάδης και οι βουλευτές Γιάννης Σαρακιώτης, Θεόφιλος Ξανθόπουλος και Διονύσης Καλαματιανός.
● Το βίντεο της εκδήλωσης:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου