Ο μύθος του ιδιωτικού Πανεπιστημίου - Της Σοφιάννας Λέκου*

Dreamstime.com

Η κυβέρνηση εμφανίζει τα ιδιωτικά μη κερδοσκοπικά Πανεπιστήμια ως κίνηση που συμβαδίζει με τη σύγχρονη αγορά και τα διεθνή πρότυπα. Το νομοσχέδιο αυτό το παρουσιάζει ως ενίσχυση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και ως αναβάθμιση στο ακαδημαϊκό επίπεδο της χώρας. Κατά πόσο όμως ισχύουν τα επιχειρήματα του Κ. Μητσοτάκη και των στελεχών της κυβέρνησης;

Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ και τη Eurostat, η πλειονότητα των φοιτητών διεθνώς σπουδάζει σε δημόσια Πανεπιστήμια, συγκεκριμένα περίπου το 70% στις χώρες του ΟΟΣΑ και το 79,2% στις χώρες της Ε.Ε. Παράλληλα έχει παρατηρηθεί αυξητική τάση κλεισίματος των ιδιωτικών Πανεπιστημίων, με το κλείσιμο να συνεπάγεται είτε με οικονομική αποτυχία είτε με θεσμική και ακαδημαϊκή. Δεν είναι λίγες επίσης οι καταγγελίες καθηγητικής αυθαιρεσίας, ασυδοσίας και όχι μόνο, σκανδάλων.

Στις χώρες όπου λειτουργούν επί χρόνια ιδιωτικά «μη κερδοσκοπικά» Πανεπιστήμια έχει σημειωθεί αύξηση του αριθμού των μαθητών που δεν εισάγονται στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αλλά και ο αριθμός που εγκαταλείπουν λίγο αργότερα τις σπουδές τους. Ενας από τους βασικούς λόγους ακόμη είναι η αδυναμία των φοιτητών και των οικογενειών τους να αντεπεξέλθουν στο κόστος φοίτησης. Ενα πολύ σημαντικό πρόβλημα που δημιουργείται είναι πως πολλοί φοιτητές αναγκάζονται να πάρουν τα λεγόμενα φοιτητικά δάνεια, τα οποία η πλειονότητα είτε πασχίζει να τα αποπληρώσει, στη χειρότερη όμως δυστυχώς δεν καταφέρνει να τα αποπληρώσει ποτέ. Σε πολλές περιπτώσεις η τάση αυτή οδηγεί -στο πλαίσιο του ανταγωνισμού και της έμμεσης αναζήτησης εσόδων- στην εισαγωγή διδάκτρων και στα δημόσια πανεπιστήμια.

Είναι γεγονός επίσης πως τα μη κρατικά, μη κερδοσκοπικά Πανεπιστήμια παρέχουν χαμηλής ποιότητας σπουδές λόγω απειρίας σε ακαδημαϊκό αλλά και διοικητικό κομμάτι. Ο αριθμός ιδιωτικών πανεπιστημίων τα οποία έχουν υψηλό επίπεδο σπουδών και ανθρώπινου δυναμικού είναι όλα όσα λαμβάνουν σημαντική χρηματοδότηση από το κράτος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Πανεπιστήμιο της Κύπρου, το οποίο ως δημόσιο πανεπιστημιακό ίδρυμα είναι το μόνο το οποίο διακρίνεται σε διεθνείς αξιολογήσεις. Να σημειωθεί πως η Κύπρος στηρίζεται στα ιδιωτικά πανεπιστήμια.

Τα Πανεπιστήμια πρώτης γραμμής όπως κατονομάζονται (MIT, Yale, Columbia κ.ο.κ.) δεν ιδρύουν παραρτήματα σε άλλες χώρες. Αυτό που ισχύει ακριβώς είναι πως ιδρύουν κέντρα με σκοπό την προώθηση επιστημονικών συνεργασιών ή business schools. Ετσι το Columbia δεν επιδιώκει να ιδρύσει στην Ελλάδα νέο ίδρυμα ή κάτι παρόμοιο. Σύμφωνα με τις δημόσιες τοποθετήσεις των πρωτότυπων ιδρυμάτων, η επιχειρηματολογία αυτή της κυβέρνησης και του υπουργείου Παιδείας αποτελεί παραπληροφόρηση.

Το άρθρο 16 του ελληνικού Συντάγματος ορίζει ότι η σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται και ότι η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση. Ακόμη η ίδια η η ευρωπαϊκή νομοθεσία ορίζει πως τα εκπαιδευτικά ζητήματα τελούν εκτός αρμοδιοτήτων της Ε.Ε., καθιστώντας το κάθε κράτος-μέλος πλήρως υπεύθυνο για τη νομοθεσία που αφορά τα ζητήματα αυτά. Ετσι η λειτουργία στη χώρα ιδιωτικών πανεπιστημίων έρχεται σε πλήρη σύγκρουση με τις ρητές συνταγματικές διατάξεις. Επομένως δεν προκύπτει κάποια δυνατή έννομη παράκαμψη τους άρθρου16, αλλά καθαρή παρερμηνεία και εκτροπή μέρους του Συντάγματος.

Η παράκαμψη ενός από τα πιο σημαντικά άρθρα του Συντάγματος που αφορά το δικαίωμα στη δημόσια εκπαίδευση οριζοντίως και καθέτως δεν αποτελεί κομμάτι μιας συγκροτημένης πολιτικής στρατηγικής για την ενίσχυση και αναβάθμιση της παιδείας, αλλά το ακριβώς αντίθετο. Προβληματικό επίσης αποτελεί το γεγονός της συστηματικής υποβάθμισης των δημόσιων ιδρυμάτων τόσο σε διοικητικό και πολεοδομικό επίπεδο αλλά και σε ακαδημαϊκό δυναμικό. Τα τελευταία χρόνια η πολιτεία και η κυβέρνηση αγνοεί ψηφίσματα, διοικητικές διατάξεις και αιτήματα των φοιτητικών συλλόγων, καθηγητών και διοικητικών υπαλλήλων που σχετίζονται με την ποιότητα σπουδών. Ηδη από το 2019 η κυβέρνηση της Ν.Δ. παράγει έναν λόγο υποβάθμισης της δημόσιας εκπαίδευσης και θριαμβολογεί περί της ίδρυσης ιδιωτικών ιδρυμάτων ως την πανάκεια που θα επιλύσει τις παθογένειες του ελληνικού δημόσιου πανεπιστημίου.

Είναι ξεκάθαρο πως γνώμονας του υπουργείου Παιδείας, δεν είναι η βελτίωση του Πανεπιστημίου, της εκπαιδευτικής, ακαδημαϊκής και ερευνητικής λειτουργίας, αλλά η εξυπηρέτηση ισχυρών οικονομικών συμφερόντων.

Η συνταγματική εκτροπή με την προσπάθεια παράκαμψης του άρ. 16 έχει επιφέρει αντιδράσεις ήδη στον νομικό κόσμο, στην πανεπιστημιακή κοινότητα αλλά και συνολικά στην κοινωνία.

Οι ανακοινώσεις από συγκλήτους, σχολές, τμήματα, συλλογικούς φορείς καθηγητών των Πανεπιστημίων, διοικητικών και εργαζομένων, αλλά και δεκάδες αποφάσεις φοιτητικών συλλόγων ενάντια στην ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων αναδεικνύουν ξεκάθαρα τι θέλει ο κόσμος τον οποίο αφορούν άμεσα αυτές οι αλλαγές.

*Απόφοιτη Φιλολογίας του ΕΚΠΑ, εικαστικός, συντάκτρια και εργαζόμενη στον πολιτισμό από το 2017

ΠΗΓΗ