 |
Υγρότοπος σε περιοχή εντός του «Τριγώνου του Λιθίου»| Dreamstime.com |
Υπάρχουν λίγα ορυκτά που παίζουν τόσο καθοριστικό ρόλο στην παγκόσμια ενεργειακή μετάβαση όσο το λίθιο. Το ασημί, λευκό, μαλακό μέταλλο είναι ιδιαίτερα καλό στην αποθήκευση ενέργειας, γι’ αυτό χρησιμοποιείται σε όλες τις μπαταρίες ηλεκτρικών οχημάτων σήμερα και είναι απίθανο να αντικατασταθεί από άλλο υλικό σύντομα. Η ζήτηση για μπαταρίες λιθίου αναμένεται να αυξηθεί περισσότερο από πέντε φορές έως το 2030.
Αναγνωρίζοντας τη στρατηγική του σημασία, τις οικονομικές του δυνατότητες και τις περιβαλλοντικές του συνέπειες, ο πρόεδρος της Χιλής, Γκάμπριελ Μπόριτς, της δεύτερης μεγαλύτερης παραγωγού μετάλλου στον κόσμο, ανακοίνωσε στα τέλη Απριλίου σχέδια για αύξηση της κρατικής συμμετοχής στη βιομηχανία λιθίου της χώρας. «Ο κύριος στόχος αυτής της πολιτικής», είπε ο Πέδρο Γκλατζ, ο οποίος ήταν ανώτερος σύμβουλος στο υπουργείου Περιβάλλοντος της Χιλής μέχρι πριν από δύο μήνες, «είναι να προσφέρει περισσότερο πλούτο και ευημερία στον λαό της Χιλής».
Εντούτοις, οι αυτόχθονες κοινότητες και οι υπερασπιστές του περιβάλλοντος που ζουν κοντά στους πόρους λιθίου της Χιλής αμφισβητούν εάν αυτή η οικοδόμηση πλούτου και η ανάπτυξη της παγκόσμιας βιομηχανίας ηλεκτρικών αυτοκινήτων θα πρέπει να γίνει εις βάρος του νερού, των σπιτιών και ενός κρίσιμου οικοσυστήματος.
Πάνω από τα μισά από τα γνωστά κοιτάσματα λιθίου στον κόσμο βρίσκονται εκεί όπου η Χιλή, η Βολιβία και η Αργεντινή συνορεύουν μεταξύ τους. Εντός των Ανδεων, τμήματα της περιοχής είναι πιο ξηρά από οπουδήποτε στον κόσμο. Η περιοχή αναφέρεται συχνά ως Τρίγωνο Λιθίου λόγω των πλούσιων σε ορυκτά αλυκών της, που σχηματίζονται όταν μεγάλες δεξαμενές ή ρηχές λίμνες νερού δημιουργούνται σε οροπέδια ή ανάμεσα σε κορυφογραμμές βουνών και εξατμίζονται. Τα έσοδα από το λίθιο αντιπροσώπευαν σχεδόν το 2% του ετήσιου Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος της Χιλής πέρυσι.
Σωστό βήμα Μπόριτς
Ανακοινώνοντας την πρόθεσή του να αυξήσει την εποπτεία της κυβέρνησης στη βιομηχανία λιθίου, ο Μπόριτς τήρησε μια προεκλογική υπόσχεση που έδωσε το 2021. Σύμφωνα με το νέο πλαίσιο, το κράτος θα αποσπάσει περισσότερα έσοδα επιβάλλοντας σε ιδιωτικές εταιρείες να συνεργάζονται με δημόσιους φορείς για όλες τις μελλοντικές συμβάσεις εξόρυξης.
Με την επιφύλαξη της έγκρισης του Κογκρέσου της χώρας, ο Μπόριτς ελπίζει επίσης να δημιουργήσει μια δημόσια εταιρεία λιθίου. Με αυτή την πολιτική υιοθετείται επίσης μια πιο φιλόδοξη προσέγγιση για τα περιβαλλοντικά πρότυπα σε όλο τον κύκλο ζωής του κλάδου. Η κυβέρνηση θα δημιουργήσει ένα δημόσιο ερευνητικό ινστιτούτο για την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών διύλισης και ένα ινστιτούτο για τα απόβλητα λιθίου και την ανακύκλωση μπαταριών.
Ωστόσο, οι επικριτές αμφισβητούν εάν αυτό το σχέδιο θα κάνει αρκετά για να προστατεύσει το Τρίγωνο Λιθίου από το υψηλό κόστος της εξόρυξης. Επί του παρόντος, το λίθιο στη Χιλή εξάγεται με τη διάνοιξη οπών στις αλυκές και την άντληση άλμης στην επιφάνεια, η οποία στη συνέχεια αφήνεται να εξατμιστεί σε μεγάλες τεχνητές λίμνες για μήνες κάθε φορά. Η μέθοδος έχει μειώσει τη στάθμη των υδάτων σε μια περιοχή που ήδη υποφέρει από μεγάλη ξηρασία επηρεάζοντας τους ντόπιους αγρότες και κτηνοτρόφους και ένα κρίσιμο οικοσύστημα υγροτόπων που υποστηρίζει τρία εμβληματικά είδη φλαμίνγκο.
 |
Αλυκή στη Χιλή. Η άλμη αντλήθηκε στην επιφάνεια, αφέθηκε να στεγνώσει και από εκεί θα εξορυχθεί το λίθιο| Dreamstime.com |
Σε απάντηση στην ανακοίνωση του Μπόριτς, ένας συνασπισμός ιθαγενών πληθυσμών, περιβαλλοντικών ακτιβιστών και ερευνητών που ονομάζεται Πολυεθνικό Παρατηρητήριο των Πεδίων Αλατος των Ανδεων ή OPSAL, δημοσίευσε ένα μανιφέστο με τίτλο «Οι αλυκές δεν είναι ορυχεία, οι αλυκές είναι υγρότοποι». Το OPSAL ανησυχεί ότι το λίθιο που εξάγεται από τη Χιλή και άλλες χώρες της Νότιας Αμερικής θα χρησιμοποιηθεί κυρίως για ιδιωτικά ηλεκτρικά οχήματα στην Ευρωπαϊκή Ενωση, στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Κίνα, κάτι που αποκαλούν «μια ψευδή λύση για την κλιματική αλλαγή που ωφελεί τις πιο ρυπογόνες οικονομίες του πλανήτη». Και υποστηρίζουν ότι μια τέτοια λύση δεν θα ικανοποιούσε τις ανάγκες μετακίνησης της πλειονότητας των κατοίκων του κόσμου και ότι η προσπάθεια αντικατάστασης όλων των αυτοκινήτων με κινητήρες εσωτερικής καύσης από ηλεκτρικά οχήματα θα δημιουργούσε περιττές ζώνες θυσίας κατά μήκος των διαδρόμων εξόρυξης λιθίου.
Τι θα μπορούσε να γίνει
Νωρίτερα αυτό το έτος, μια έκθεση από το Climate and Community Project διαπίστωσε ότι η επέκταση της υποδομής των δημόσιων μεταφορών και η μείωση του μεγέθους των μπαταριών αυτοκινήτων θα μπορούσε να μειώσει τη ζήτηση λιθίου έως και 90% στις ΗΠΑ, υποδηλώνοντας ότι είναι δυνατό να αντιμετωπιστεί η κλιματική κρίση με την παράλληλη προστασία των δικαιωμάτων των ιθαγενών και της βιοποικιλότητας. «Μπορεί να είναι καλύτερη η χρήση αυτού του λιθίου για την παροχή μπαταριών για τα μέσα μαζικής μεταφοράς στον παγκόσμιο Νότο, παρά για την υποστήριξη ενός μη βιώσιμου τρόπου ζωής στον παγκόσμιο Βορρά, και είναι κρίμα που αυτές οι ιδέες δεν συζητιούνται σήμερα», λέει στον ιστότοπο Grist ο Πέδρο Γκλατζ.
Η στρατηγική του Μπόριτς για το λίθιο αναγνωρίζει ρητά εδαφικές και περιβαλλοντικές ανησυχίες και περιλαμβάνει ένα σχέδιο για τη διατήρηση του 30% των αλυκών της περιοχής. Ωστόσο, η OPSAL θέλει να προχωρήσει η κυβέρνηση παραπέρα υιοθετώντας μια διεθνή σύμβαση που εγγυάται το δικαίωμα των ιθαγενών στην ελεύθερη, προηγούμενη και ενημερωμένη συναίνεση – ένα θεμέλιο των δικαιωμάτων των αυτόχθονων. Μια τέτοια εγγύηση θα σέβεται το «δικαίωμα των αυτόχθονων κοινοτήτων να λένε “όχι” σε ένα έργο που απειλεί τον τρόπο ζωής τους και τα οικοσυστήματα όπου ζουν», αναφέρει ο συνασπισμός στο μανιφέστο του.
*****
-ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης:
Του Δημήτρη Γκιβίση
Εκστρατεία ενάντια στο σχέδιο της Tesla να κατασκευάσει ένα τεράστιο εργοστάσιο που θα ειδικεύεται στην ακριβή και πολύπλοκη διαδικασία κατασκευής ηλεκτρικών αυτοκινήτων στo Μοντερέι, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του Μεξικού, ξεκίνησαν διάφορες οργανώσεις, καταγγέλλοντας το ως ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποικιακού εξορυκτισμού. Και προσθέτουν ότι ενώ τα ηλεκτρικά οχήματα που κατασκευάζει η Tesla προορίζονται για να μειώσουν τη ρύπανση των αυτοκινήτων, η εταιρεία προσπαθεί να μεταφέρει την κατανάλωση νερού και την υψηλή ρύπανση που προκύπτει από τη διαδικασία κατασκευής τους στο Μεξικό. Το Tesla Gigafactory ανακοινώθηκε τον Μάρτιο, με τον διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας Έλον Μασκ να λέει ότι είναι το μεγαλύτερο εργοστάσιο ηλεκτρικών οχημάτων στον κόσμο (σημ: θα κατασκευαστεί σε μια έκταση 4.200 στρεμμάτων). Στόχος είναι η κατασκευή του να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του χρόνου, και η λειτουργία του να ξεκινήσει στις αρχές του 2024. Η Tesla επέλεξε το Μοντερέι λόγω του χαμηλά αμειβόμενου εργατικού δυναμικού, της γειτνίασής του με τα κεντρικά γραφεία της στο Όστιν του Τέξας, και της παρουσίας βασικών προμηθευτών κοντά, ενώ θετικά αξιολογήθηκε από πλευράς εταιρείας και το γεγονός ότι το Μεξικό έχει συνάψει συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου με 50 χώρες.
Ακτιβιστές ενάντια στην κατασκευή του εργοστασίου λένε ότι το σχέδιο της εταιρείας αποτελεί πρόκληση απέναντι στους κατοίκους, και κυρίως τους φτωχούς, σε μια πόλη που παλεύει με την λειψυδρία και που πέρυσι οι άνθρωποι στεκόντουσαν επί ώρες στην σειρά με κουβάδες για να πάρουν μια μικρή ποσότητα νερού από υδροφόρες προκειμένου να ικανοποιήσουν τις βασικές τους ανάγκες, καθώς τα δύο από τα τρία φράγματα του Μοντερέι είχαν στεγνώσει εντελώς. Αναφέρονται επίσης στο χρονικό διάστημα των 5 μηνών μέσα στο 2022 που το νερό ήταν διαθέσιμο στους κατοίκους μόνο για 6 ώρες, και συγκεκριμένα από τις 4 το πρωί μέχρι τις 10. Σύμφωνα με ειδικούς το έλλειμμα σε νερό που είχε η πόλη σε αυτό το διάστημα ξεπερνούσε το 60%. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο κόσμος να αγοράζει μαζικά εμφιαλωμένα νερά, με την τιμή τους να αυξάνεται μέσα σε λίγες εβδομάδες μέχρι και 400% από τα διάφορα κυκλώματα που βρήκαν ευκαιρία να κερδοσκοπήσουν, ελέγχοντας τα αποθέματα των σούπερ μάρκετ που τελείωναν γρήγορα ώστε να δημιουργηθεί τεχνητή έλλειψη και να δικαιολογηθεί η αύξηση των τιμών. Ο νόμος της ελεύθερης αγοράς είχε για άλλη μία φορά θριαμβεύσει, προς όφελος των λίγων και σε βάρος των πολλών. Παράλληλα, οι κοινοτικοί ιδιοκτήτες των ejidos (σημ: γη που ανήκει σε κοινότητες και όχι σε ιδιώτες ή σε ιδιωτικές εταιρείες) διαμαρτύρονταν έντονα σε καθημερινή βάση για την έλλειψη νερού για τους μικρούς αγρότες και ζητούσαν οικονομική υποστήριξη, επειδή δεν μπορούσαν να ποτίσουν τις καλλιέργειές τους και να ταΐσουν τα ζώα τους, με αποτέλεσμα να έχουν υποστεί μεγάλες ζημιές.
Η Tesla στοχεύει να κατασκευάσει περίπου ένα εκατομμύριο οχήματα, και σε μία από τις εκθέσεις της λέει ότι χρησιμοποιεί 3 κυβικά μέτρα νερού ανά όχημα. Αλλά αν και η εταιρεία έχει πει ότι θα χρησιμοποιήσει επεξεργασμένο ή ανακυκλωμένο νερό, πολλοί ανησυχούν ότι η εκτίμησή της είναι εσφαλμένη. Και προσθέτουν ότι η χρήση του νερού θα φτάσει σε τεράστια επίπεδα, αφού η Tesla θα προσελκύσει και χιλιάδες προμηθευτές και αντιπροσώπους που θα χρησιμοποιούν επίσης νερό, ενώ οι εργαζόμενοι που θα μετακινηθούν στην περιοχή θα χρειαστούν περισσότερα από 30.000 σπίτια γύρω από το νέο εργοστάσιο. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη η περιοχή αντιμετωπίζει έντονη ξηρασία, και φέτος θα μπορέσει να ανταπεξέλθει, και αυτό μερικώς, μόνο εάν υπάρχει βροχή πάνω του μέσου όρου. Αυτός είναι και ο λόγος που προσπαθώντας να καθησυχάσει τους επενδυτές, στην τελετή που έγινε για να ανακοινωθεί η κατασκευή του Tesla Gigafactory, ο δήμαρχος του Μοντερέι είπε κυνικά ότι η περιοχή έχει αρκετό νερό για εταιρείες αλλά όχι για την ανθρώπινη κατανάλωση. Την ίδια ώρα, στους δρόμους χιλιάδες άνθρωποι φώναζαν ότι αυτό το εργοστάσιο δεν πρέπει να γίνει στο Μοντερέι. Και ότι ο αγώνας τους είναι ένας αγώνας για την ζωή και την αξιοπρέπεια.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου