 |
Πόλη-Υδατογραφία σε χαρτί, του Τάση Παπαϊωάννου |
Περπατάς στον δρόμο. Στη γωνία στέκεται μια ομάδα πάνοπλων σκυθρωπών αστυνομικών, οι οποίοι, καθώς βαδίζεις αμέριμνος, σε κοιτούν επίμονα, εξονυχιστικά, προκλητικά. Νιώθεις το αδιάκριτο βλέμμα τους να ακουμπά ενοχλητικά πάνω σου, σαν να σε «αγγίζει» και κάτι μέσα σου σε κάνει να επιταχύνεις το βήμα σου, προκειμένου να απομακρυνθείς πιο γρήγορα από κοντά τους.
Στην επόμενη γωνία, συναντάς άλλη μια ακροβολισμένη ομάδα που ελέγχει με βλοσυρό ύφος τους περαστικούς που περπατούν στο πεζοδρόμιο, πηγαίνοντας στις δουλειές τους. Το ίδιο και παρακάτω. Σε κάθε γωνία, αστυνομικοί να επιτηρούν καθέναν και καθεμία που περνούν από μπροστά τους, που στρίβουν στο στενό, που έρχονται προς το μέρος τους από μακριά. Παντού πια συναντάς στολές, κράνη, ασπίδες, όπλα…
Αγριεύεις. Η γειτονιά σου άλλαξε! Περπατάς στην πόλη έχοντας την ψευδαίσθηση της ελευθερίας, ότι είσαι μόνος, ενώ κάποιοι διαρκώς σε παρακολουθούν. Πάνω, ψηλά στον στύλο, μια άγρυπνη κάμερα σαρώνει και καταγράφει λεπτομερώς τον χώρο. Βιντεοσκοπεί κάθε κίνηση, κάθε διαδρομή, κάθε συνάντηση. Κάμερες στην τράπεζα, στη δημόσια υπηρεσία, στο super market, σε πάμπολλες κατοικίες. Πάνω σε τοίχους, σε ταράτσες, σε κολόνες, σε μάντρες. Η πόλη έχει γεμίσει σε κάθε της σημείο με κάμερες που καταγράφουν και ελέγχουν τα πάντα.
Κι άλλες κάμερες ψηλά, στα ελικόπτερα που ίπτανται κάθε λίγο και λιγάκι από πάνω μας, με τον χαρακτηριστικό θόρυβο να προαναγγέλλει την εμφάνισή τους, ανάμεσα στις κορυφογραμμές των πολυκατοικιών. Αλλά κι ακόμη ψηλότερα, στο Διάστημα, δορυφόροι κάθε είδους σκανάρουν σπιθαμή με σπιθαμή την πόλη, καταγράφουν διαρκώς, αποθηκεύοντας στα αρχεία τους τις προσωπικές στιγμές μας. Νιώθεις έντονα αυτό το άσχημο συναίσθημα, ότι κάποιοι μονίμως σε παρακολουθούν και εισβάλλουν στη ζωή σου -κάποιο αόρατο μάτι διαρκώς σε κατασκοπεύει. Ο δημόσιος χώρος της πόλης επιτηρείται στενά από το «επιτελικό» κέντρο του «Μεγάλου Αδελφού», που έγινε πραγματικότητα στην καθημερινότητά μας. Σαν όλοι να γινόμαστε ηθοποιοί σε μια δυστοπική ταινία που κινηματογραφεί λεπτομερώς τη ζωή μας, ενώ, ολοένα και περισσότερο, χάνουμε την ιδιωτικότητά μας.
Το τελευταίο διάστημα δε, καταρρέουν με πάταγο, το ένα μετά το άλλο και τα καμουφλαρισμένα σκηνικά που έκρυβαν όσους δεν ήθελαν μόνο να βλέπουν αλλά και να ακούν. Κάθε συνομιλία, κάθε ήχο, κάθε ψίθυρο. Κρυμμένοι ωτακουστές σε σκοτεινά υπόγεια, σε μυστικούς χώρους, αφουγκράζονται, σημειώνουν, επεξεργάζονται και καταγράφουν ακατάπαυστα συνομιλίες, εικόνες, πληροφορίες. Σε τέτοιο σημείο, μάλιστα, που κι αυτή η μυθιστορηματική φαντασία του Οργουελ να ωχριά μπροστά τους.
Η ζωή της πόλης απομονώνεται, διαχωρίζεται, γίνεται ήχος και εικόνα που παγώνει και καταχωρίζεται σε παράνομους σκληρούς δίσκους. Σαν το παρελθόν αίφνης να κρυσταλλοποιείται, να γίνεται στιγμιότυπο και να μαρμαρώνει σ’ ένα αέναο, αρχειοθετημένο παρόν. Ο χρόνος ακινητοποιείται κι ο χώρος φυλακίζεται μέσα στα αλλεπάλληλα καρέ των Video.
Η προσωπική ζωή παραβιάζεται και φακελώνεται (θυμίζοντας άλλες εποχές) από αυτούς που κρυφακούνε στα παρακρατικά κέντρα, ψάχνοντας στοιχεία προκειμένου να εκβιάσουν, να απειλήσουν, να τρομοκρατήσουν. Κάμερες και ακουστικά καταδυναστεύουν το οργουελικό παρόν μας. Σκοτεινό, απειλητικό, ζοφερό και εξαιρετικά επικίνδυνο!
Ζούμε δέσμιοι ενός αντιδημοκρατικού, δυσώδους και απεχθούς συστήματος, χάνοντας, το ένα μετά το άλλο, στοιχειώδη δικαιώματα και ελευθερίες. Την ίδια ώρα, ο «Μεγάλος Αδελφός» πανικόβλητος πασχίζει να κρύψει το πραγματικό του πρόσωπο κάτω από τη fake μάσκα των «απόρρητων» τάχα μυστικών, έχοντας καταντήσει τους θεσμούς του αστικού κράτους κουρελόχαρτο.
Γιατί, όπως είναι φυσικό, η καθημερινότητα στην πόλη έχει πολλές εκφάνσεις, ίσως όμως οι πιο επικίνδυνες είναι εκείνες που συντελούνται υποδόρια, αθόρυβα, στο σκοτάδι, αυτές που απεχθάνονται και τρέμουν να βγουν στο φως.
Η πόλη που επιτηρείται δεν είναι μια δημοκρατική πόλη! Οι πολίτες της δεν αισθάνονται ότι ανήκουν στον κοινωνικό ιστό της, γιατί αυτό πλέον που απειλείται σοβαρά είναι η ίδια η συνθήκη δημιουργίας της που τη συγκροτεί και την κάνει να υπάρχει. Μια συνθήκη που θεμελιώνεται κυρίως στην ελευθερία, τη συλλογικότητα, τη συντροφικότητα και την αλληλεγγύη των πολιτών της. Η πόλη κατακερματίζεται, κονιορτοποιείται σε απειροελάχιστα και ασύνδετα μεταξύ τους θραύσματα, σε τραγικές «μοναχικές υπάρξεις», όπως έλεγε ο Οκτάβιο Πας.
Αυτός είναι ο απώτερος στόχος του κατασταλτικού κράτους: η απόλυτη απομόνωση του ατόμου, η μοναξιά, ο φόβος, η τρομοκράτηση και κατ’ επέκταση η εύκολη χειραγώγησή του. Ο δημόσιος χώρος ολοένα και περισσότερο συρρικνώνεται, εγκαταλείπεται, γίνεται απόμακρος, ανοίκειος, εχθρικός. Δεν τον αισθανόμαστε δικό μας, ότι μας ανήκει και μας αφορά, και έτσι ασυλλόγιστα τον εκχωρούμε, όταν θα έπρεπε να τον υπερασπιζόμαστε και να τον προστατεύουμε, αφού αποτελεί ανεκτίμητο κομμάτι της συλλογικής ιδιοκτησίας μας. Φτάσαμε στο σημείο να τον αντικρίζουμε πια μόνο μέσα από το γυάλινο παραμορφωτικό παράθυρο της τηλεόρασης.
Περπατάς στην επιτηρούμενη πόλη, έχοντας την επίγνωση ότι, για να ξαναγίνει «ΠΟΛΗ» με την ουσιαστική έννοια, ένας τρόπος υπάρχει: να ξαναβρεθούμε στον δρόμο! Να προσδώσουμε μέσα από τις καθημερινές δράσεις μας νέα ζωή στον υπαίθριο χώρο, να ξανακάνουμε τον χώρο της πόλης «δημόσιο». Να ανταμώσουμε στις γειτονιές, παίρνοντας δύναμη ο ένας από τον άλλο, βαδίζοντας όλοι μαζί προς ένα μέλλον που εμείς θα προδιαγράψουμε, μέσα από τα όνειρά μας για έναν καλύτερο κόσμο, παλεύοντας να κάνουμε (ακόμη και) την ουτοπία πραγματικότητα.
*Αρχιτέκτων - ομότιμος καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου