Για το καλό των παιδιών και των εφήβων λοιπόν από «πονηρούς» αλγορίθμους που οδηγούν στον εθισμό τους στο διαδίκτυο αποφάσισε η ελληνική κυβέρνηση να πάρει μέτρα. Και το «Πανοπτικόν» του Μπένθαμ συμπληρώθηκε με τον Άργο τον Πανόπτη
Στα τέλη του 18ου αιώνα, ο Βρετανός φιλόσοφος, υποστηρικτής της γαλλικής επανάστασης, Τζέρεμι Μπένθαμ παρουσίασε το «Πανοπτικόν». Πρόκειται για μια κυλινδρική φυλακή που στο κέντρο της βρίσκεται ο πύργος των επιτηρητών, ο οποίος διαθέτει μεγάλα παράθυρα που βλέπουν προς τα κελιά των τροφίμων που βρίσκονται στην περιφέρειά της. Το κελί διακρίνεται από πλήρη διαφάνεια, ενώ ο πύργος ελέγχου από πλήρη συσκότιση. Ο επιτηρούμενος δεν γνωρίζει πότε ακριβώς επιτηρείται, ξέρει όμως γενικά ότι παρακολουθείται. Προσαρμόζει τις πράξεις του λοιπόν σε αυτή τη γνώση για ν’ αποφύγει την τιμωρία. Γίνεται ο ίδιος η βάση της υποταγής του.
Το «Πανοπτικόν», γράφει ο Μπένθαμ, μπορεί να χρησιμοποιηθεί «[…] σε όλες τις εγκαταστάσεις στις οποίες ένας αριθμός ανθρώπων θα τεθεί υπό επιτήρηση […]. Όσο διαφορετικός ή αντίθετος και να είναι ο σκοπός: είτε για να τιμωρηθούν οι αδιόρθωτοι, να φυλαχθούν οι άφρονες, να αναμορφωθούν οι φαύλοι, να επιβεβαιωθούν οι ύποπτοι, να εργαστούν οι άεργοι, να τύχουν περίθαλψης οι άρρωστοι, είτε για να διδαχθούν οι πρόθυμοι σε κάθε κλάδο της βιομηχανίας ή να εκπαιδευτεί η ανερχομένη γενιά στον δρόμο της εκπαίδευσης…»
Ο Μισέλ Φουκό, στο έργο του Επιτήρηση και τιμωρία χαρακτηρίζει το «Πανοπτικόν» -«το μάτι της εξουσίας»- ως «μια μηχανή για την εγκαθίδρυση και τη στήριξη ενός είδους εξουσίας ανεξάρτητης από εκείνον που την ασκεί. Κοντολογίς, οι κρατούμενοι παγιδεύονται και υφίστανται μιαν εξουσία της οποίας οι ίδιοι είναι οι φορείς».
Οι μεταπλάσεις της σύλληψης του Μπένθαμ έχουν στον πυρήνα τους τον αρχικό σκοπό του εμπνευστή της: τον έλεγχο μεγάλου πλήθους ανθρώπων από την εξουσία. Και οι εφαρμογές της είναι πολλές, άλλοτε έμμεσα και πλέον άμεσα. Τις γνωρίζουμε και τις έχουμε βιώσει: στην αρχιτεκτονική δημόσιων χώρων και κτιρίων, στα κτίσματα των πολυκαταστημάτων και τις δομές παραγωγής πολυεθνικών επιχειρήσεων, στις κάμερες παρακολούθησης, στα κάθε λογής PIN των καρτών, των κινητών, των κάθε είδους συσκευών που χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας και πιστοποιούν ή «μαρτυρούν» την απουσία και την παρουσία μας. Είναι και αυτοί οι αλγόριθμοι των ψηφιακών μέσων επικοινωνίας που δρομολογούν σαν ένα είδος τροχονόμου την κυκλοφορία μας στον κυβερνοχώρο. Όποτε θέλουν την αφήνουν όποτε θέλουν την σταματάνε. Για το καλό… τους.
Ο επιτηρούμενος από παντού γονιός θα γίνει ο επιτηρητής του επιτηρούμενου -έτσι ή αλλιώς- παιδιού του
Για το καλό των παιδιών και των εφήβων λοιπόν από «πονηρούς» αλγορίθμους που οδηγούν στον εθισμό τους στο διαδίκτυο αποφάσισε η ελληνική κυβέρνηση να πάρει μέτρα. Και το «Πανοπτικόν» του Μπένθαμ συμπληρώθηκε με τον Άργο τον Πανόπτη, τον μυθικό τερατόμορφο εκείνο γίγαντα με τα εκατό μάτια. Τον είχε βάλει η ζηλιάρα Ήρα να φυλάει την Ιώ που είχε ξελογιάσει τον Δία. Έτσι λοιπόν τον τρελαμένο από το κινητό (Ιώ) έφηβο (Δία) θα τον φυλάει ο γονιός του (Άργος). Δημιουργείται ειδική υπηρεσία, η PARCO (parental control)· υπέθεσαν ότι ακούγεται καλύτερα από το ΓΟΝΕΛ (γονικός έλεγχος). Ο γονιός καθοδηγείται τι να κάνει έτσι ώστε: να βάλει χρονικά όρια στη χρήση κάθε ψηφιακής συσκευής του παιδιού του, να φιλτράρει/αποκλείσει ιστοσελίδες, να δει πόση ώρα ήταν «μέσα», να επιλέξει ποιά παιχνίδια/εφαρμογές θα έχει, να παρακολουθεί την τοποθεσία όπου βρίσκεται, να ορίζει τις επαφές του, να ρυθμίζει τις ώρες χρήσης.
Φτιάχνεται και το Πορτοφόλι (!) Παιδιού (Kids Wallet). Δεν ανήκει καν στο παιδί. Ανήκει στο «Wallet» του γονέα και περιέχει στοιχεία της ταυτότητας του παιδιού, όπως η ηλικία, και πιθανόν κάρτες υγείας και πληροφορίες για διάφορες άλλες δραστηριότητές του. Είναι υποχρεωτική εφαρμογή και θα πληροφορεί τον γονέα -μέσω των διαδικτυακών υπηρεσιών- αν το παιδί τηρεί αυτά που του έχει επιβάλλει με τον PARCO του. Έτσι ο επιτηρούμενος από παντού γονιός θα γίνει ο επιτηρητής του επιτηρούμενου -έτσι ή αλλιώς- παιδιού του.
Επιτηρούμενου από τα αυταρχικά εκπαιδευτικά συστήματα: όχι μόνο στη λειτουργία τους αλλά και στο είδος και στην ποιότητα της γνώσης που θα παίρνουν ή -πλέον- θα αγοράζουν. Επιτηρούμενου όχι μόνο από νόμους, αλλά και από τρόπους ζωής που «πρέπει» να ακολουθήσει, αν θέλει να «πάει μπροστά».
Σε συστήματα επιτήρησης και πειθάρχησης που ψευδεπίγραφα αυτοαποκαλούνται κοινωνίες τα «πρέπει» και τα «μη» είναι αποκλειστικό προνόμιο της εξουσίας και των ψευδαισθήσεων που δημιουργεί στους μικροεξουσιαστές – πανόπτες Άργους που παράγει. Όσοι και όσες τα υπερασπίζουν θα πρέπει όμως να θυμούνται ότι ο μυθικός γίγαντας εξοντώθηκε αφού πρώτα ο Ερμής τον αποκοίμισε με την μουσική του. Ποια μουσική άραγε θα αχρηστεύσει τους ψηφιακούς πανόπτες; Σίγουρα όχι εκείνη του «κερδώου» Ερμή. Ίσως εκείνη που θα συνθεθεί από τις ελπίδες όσων αρνούνται να φυλακιστούν ή να φυλακίσουν σε όποια τείχη και σύνορα, ψηφιακά ή μη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου