Προϋπολογισμός: Και επισήμως λιτότητα το 2024 (ΠΙΝΑΚΑΣ-ΓΡΑΦΗΜΑ)

Υπεραπόδοση φόρων 4,57 δισ. ευρώ, για μέτρα στήριξης 1,3 δισ. ευρώ για το 2023

 

Του Πάνου Κοσμά

 

Παρά τις φυσικές καταστροφές και τους υψηλούς δείκτες κοινωνικής δυστυχίας, η κυβέρνηση επιστρέφει στην κοινωνία λιγότερα απ’ όσα και τα περιθώρια του προϋπολογισμού δικαιολογούν ● Στη φούσκα ακινήτων, στον τουρισμό και στην εστίαση στηρίζεται το μοντέλο ανάπτυξης ● Σε υψηλά επίπεδα η δαπάνη για τόκους.

Ο προϋπολογισμός συγκεντρώνει έσοδα στη μεγάλη τους πλειονότητα από φορολογία, με σκοπό όχι μόνο τη χρηματοδότηση της λειτουργίας του κρατικού μηχανισμού αλλά και την «επιστροφή» μέρους των εσόδων του με τη μορφή κοινωνικών υπηρεσιών, επιδομάτων, ενίσχυσης μισθών και συντάξεων των δημοσίων υπαλλήλων αλλά και μέτρων κοινωνικής στήριξης.

Από αυτή την άποψη, το προσχέδιο προϋπολογισμού του 2024 μπορεί δικαίως να χαρακτηριστεί προσχέδιο λιτότητας, αφού τα έσοδα από φόρους κατέγραψαν υπέρβαση 4,5 δισ. ευρώ (4.577 εκατ. ευρώ) σε σχέση με τους στόχους του προϋπολογισμού, αλλά από αυτήν επιστράφηκε στην κοινωνία λιγότερο από το 30% με τη μορφή μέτρων στήριξης, συνολικού ύψους 1.314 εκατ. ευρώ για το 2023.

Ο χαρακτηρισμός προσχέδιο προϋπολογισμού λιτότητας νομιμοποιείται για έναν επιπλέον λόγο: Η κυβέρνηση δεν εξάντλησε καν τα περιθώρια που η ίδια καταγράφει στον προϋπολογισμό της, αφού εμφανίζει πρωτογενές πλεόνασμα 1,1% του ΑΕΠ αντί για 0,7% του ΑΕΠ που είχε αρχικά προϋπολογιστεί. Αυτό σημαίνει ότι υπερπλεόνασμα 896,4 εκατ. ευρώ δεν διατέθηκε -ενώ θα μπορούσε- για τις ανάγκες εργαζόμενων, συνταξιούχων, ανέργων και κοινωνικά ευάλωτων και για να γίνουν πιο ουσιαστικά τα άμεσα μέτρα στήριξης για όσες/ους επλήγησαν από τα ακραία καιρικά φαινόμενα – κυρίως στη Θεσσαλία, αλλά και στον Εβρο, στη Φθιώτιδα, στην Εύβοια.

Στο τελευταίο έτος της δημοσιονομικής «ευελιξίας» και ενώ τίποτε (ούτε οι περίφημες δεσμεύσεις για το πρωτογενές πλεόνασμα) δεν το απαγόρευε, η κυβέρνηση άφησε αδιάθετο αυτό το ποσόν για να κλείσει το «μάτι» στις αγορές ότι είναι «ο πιο καλός ο μαθητής» στη δημοσιονομική πειθαρχία, στην οποία επανερχόμαστε «επισήμως» από το 2024 και από το 2025 τα πρωτογενή πλεονάσματα θα πρέπει να αυξηθούν ώς το επίπεδο των δαπανών για τόκους – περί το 2,5% του ΑΕΠ αν ο πληθωρισμός ελεγχθεί και τα επιτόκια μειωθούν.

Υπενθυμίζεται ότι με τη δημοσιοποίηση της εκτέλεσης του προϋπολογισμού για τον Αύγουστο η κυβέρνηση δήλωσε ότι το υπερπλεόνασμα έχει εξαντληθεί και άρα δεν μπορεί να λάβει επιπλέον μέτρα διότι τίθεται εν κινδύνω η επίτευξη του στόχου για πρωτογενές πλεόνασμα 0,7%…

Είναι βέβαια πιθανόν η κυβέρνηση να χρησιμοποιήσει μέρος αυτής της «κάβας» των σχεδόν 900 δισ. ευρώ για νέα μέτρα στον εορταστικό Δεκέμβριο. Ιδωμεν… Ακόμη πιθανότερο είναι όμως το πρωτογενές πλεόνασμα να ανέλθει πάνω από το 1,1%, αφού αναμένονται υψηλά καθυστερούμενα έσοδα (1.496 εκατ. ευρώ από το τίμημα της παραχώρησης της Εγνατίας και 1.718 εκατ. ευρώ από την τρίτη δόση του Ταμείου Ανάκαμψης), ενώ και τα φορολογικά έσοδα θα συνεχίσουν να υπεραποδίδουν.

Μακράν καθοριστικότερο στοιχείο στην εκτέλεση του προϋπολογισμού το 2023 ήταν η υπεραπόδοση των φορολογικών εσόδων.

Ο υψηλός πληθωρισμός «φούσκωσε» τις τιμές και τις αξίες ενώ ταυτόχρονα είχαμε εκτίναξη των κερδών στον ιδιωτικό τομέα, με αποτέλεσμα τα έσοδα από φόρους να καταγράψουν υπέρβαση σε σχέση με τους αρχικούς στόχους του προϋπολογισμού κατά 4,57 δισ. ευρώ! Πρόκειται για πρωτοφανούς ύψους υπέρβαση σε όλη τη χρονοσειρά των προϋπολογισμών!

Εσοδα και δαπάνες

Αυτή η υπέρβαση-«μαμούθ» στηρίζεται σε υπερβάσεις:

● ΦΠΑ, κατά 925 εκατ. ευρώ

● τακτικούς φόρους ακίνητης περιουσίας, κατά 160 εκατ. ευρώ

● φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων, κατά 953 εκατ. ευρώ

● φόρο εισοδήματος των εταιρειών, κατά 2.026 εκατ. ευρώ

Υψηλά κέρδη και υψηλός πληθωρισμός ήταν το «κλειδί» του προϋπολογισμού. Ωστόσο, αυτό το κρεσέντο φοροεσόδων δεν μεταφράστηκε σε αντίστοιχη γενναιοδωρία στις κοινωνικές δαπάνες:

● Οι παροχές σε εργαζόμενους αυξήθηκαν κατά 402 εκατ. ευρώ.

● Οι κοινωνικές παροχές κατά 6 εκατ. ευρώ.

● Οι μεταβιβάσεις κατά 1.630 εκατ. ευρώ.

Εισαγωγή στη νέα λιτότητα

Το 2023 ήταν το τελευταίο έτος της δημοσιονομικής «ευελιξίας» που άρχισε από την πανδημία του κορονοϊού και διήρκεσε μέχρι και φέτος.

Για το 2024 οι προβλέψεις του προϋπολογισμού δείχνουν:

● Αύξηση καθαρών εσόδων κατά περίπου 3 δισ. ευρώ, αύξηση των δαπανών κατά 1,34 δισ. ευρώ και μείωση μεταβιβάσεων κατά 1,3 δισ. ευρώ

● Οριακή αύξηση παροχών σε εργαζόμενους και… δυσδιάκριτη σε κοινωνικές παροχές

Ωστόσο, εδώ και πολλά χρόνια οι προϋπολογισμοί καταρτίζονται με το βλέμμα στους «έξω» και όχι στους «μέσα». Εκεί, οι προβλέψεις είναι πλουσιοπάροχες:

● Το πρωτογενές πλεόνασμα θα ανέλθει σε 2,1% του ΑΕΠ

● Το χρέος της Γενικής Κυβέρνησης θα μειωθεί από 159,3% του ΑΕΠ σε 152,2% του ΑΕΠ (το υψηλότερο ακόμη στην Ευρώπη, αλλά με ταχύτατη μείωση την τελευταία τριετία, λόγω του υψηλού πληθωρισμού-αποπληθωριστή του ΑΕΠ)

Μελανό σημείο η δαπάνη για τόκους, που ανέρχεται σε 2,9% του ΑΕΠ, αναμένεται να μειωθεί σε 2,7% το 2024 και θα «ρυμουλκήσει» από το 2025 το πρωτογενές πλεόνασμα προς τα επίπεδα του 2,5% του ΑΕΠ.

Αν πάντως μια νέα κρίση χτυπήσει την πόρτα μας, οι άμυνες δεν θα είναι ισχυρές, καθώς το αναπτυξιακό μοντέλο στηρίζεται στη φούσκα των ακινήτων και στον τουρισμό (βλέπε γράφημα)…