Αιγιαλός: Οικόπεδο για επενδυτές - Τέλος στην ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών

 

Ρεπορτάζ του Αργύρη Δεμερτζή

 

Σκληρή και τεκμηριωμένη κριτική εξαπολύεται στις διατάξεις του νομοσχεδίου για τις στρατηγικές επενδύσεις, που προβλέπουν παράκαμψη της πολεοδομικής νομοθεσίας και δόμηση στον αιγιαλό και τονίζεται για τα σχετικά άρθρα ότι: «δεν επιδέχονται παρατηρήσεις ούτε βελτίωση. Μόνο απόσυρση και συγγνώμη»!

-« Το προτεινόμενο νομοσχέδιο δίνει τη χαριστική βολή στη μακροχρόνια κακοποίηση των ακτών της χώρας. Ο νομοθέτης δηλώνει, απερίφραστα πλέον, ότι ο αιγιαλός, η παραλία και η θάλασσα παύουν να είναι οικοσυστήματα και κοινόχρηστα δημόσια αγαθά».

Αυτά τονίζει επίσης το Επιμελητήριο Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης, σχετικά με τις πολεοδομικές, χωροταξικές ρυθμίσεις και τον αιγιαλό,  με παρέμβαση του στη δημόσια διαβούλευση  επί του σχέδιο νόμου του υπουργείου Ανάπτυξης για τις «Στρατηγικές επενδύσεις και βελτίωση του επενδυτικού περιβάλλοντος μέσω της επιτάχυνσης διαδικασιών στις ιδιωτικές και στρατηγικές επενδύσεις».

Παράλληλα το WWF Ελλάς προαναγγέλλει δικαστική προσφυγή ακύρωσης σε περίπτωση που οι σχετικές ρυθμίσεις ψηφιστούν στη Βουλή, επισημαίνοντας ότι είναι «αμφίβολης συνταγματικότητας, κρίση που πιθανότατα θα κληθούν να εκφράσουν τα αρμόδια δικαστήρια». Και ο Σύλλογος Ελλήνων Πολεοδόμων Χωροτακτών (ΣΕΠΟΧ) διαπιστώνει ότι «αναιρεί τον χωρικό σχεδιασμό σε όλες τις κλίμακες, από την εθνική και περιφερειακή (χωροταξικά σχέδια) μέχρι την τοπική (ρυμοτομικά σχέδια και σχέδια πόλεως ή/και πολεοδομικές μελέτες)».

Ηχηρές απουσίες

Συγκριτικά με τις μεγάλες πανελλαδικές αντιδράσεις που ακύρωσαν το 2014 το τότε νομοσχέδιο για τον αιγιαλό, εντυπωσιακά μικρός είναι ο αριθμός, λιγότερες από 20,  των παρατηρήσεων και παρεμβάσεων φορέων και πολιτών, που κατατέθηκαν  για τα επίμαχα άρθρα στη δημόσια διαβούλευση του νομοσχεδίου, η οποία ήδη ολοκληρώθηκε ενώ απουσιάζουν από τη διαβούλευση ηχηρά ονόματα περιβαλλοντικών οργανώσεων, επιστημονικών οργανισμών και θεσμικών φορέων. Ωστόσο από άποψη επιστημονικής τεκμηρίωσης και βαρύτητας επιχειρημάτων, οι παρεμβάσεις που κατατέθηκαν είναι καταπέλτης.

Παρεμβάσεις καταπέλτης

Ιδιαίτερης σημασίας είναι η παρέμβαση του Επιμελητήριου Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης, ιδρυτής και επίτιμος πρόεδρος του οποίου είναι ο επίτιμος αντιπρόεδρος του ΣτΕ Μιχάλης Δεκλερής, συμμετέχουν στη διοίκηση του διακεκριμένοι επιστήμονες, όπως μεταξύ άλλων ο ακαδημαϊκός  Χρήστος Ζερεφός, εθνικός εκπρόσωπος για την κλιματική αλλαγή και λειτουργεί επιστημονικό συμβούλιο με τη συμμετοχή πολλών και σημαντικών ειδικών επιστημόνων και μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας.

Αξιοσημείωτη είναι η επισήμανση του Επιμελητήριου Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης, ότι:

Oι επίμαχες ρυθμίσεις έρχονται σε σύγκρουση

-με την επιστήμη (παράκτια γεωλογία, ιζηματολογία, γεωλογική ωκεανογραφία),

-το Σύνταγμα (άρθρο 24),

-την αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης,

-τη διεθνής και ενωσιακή νομοθεσία (αρχές Ολοκληρωμένης Διαχείρισης της Παράκτιας Ζώνης [Integrated Coastal Zone Management],

-τις αρχές της Θαλάσσιας Στρατηγικής [Marine Strategy] και του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού [Maritime Spatial Planning],

τη Σύμβαση της Βαρκελώνης για την προστασία της Μεσογείου,

-το Πρωτόκολλο για την Ολοκληρωμένη Διαχείριση των Παράκτιων Ζωνών της Μεσογείου, κυρωθέν με την απόφαση του Συμβουλίου Ε.Ε. 4/12/2008 κ.λπ.) Και

-την πάγια νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας.

Επισημάνσεις που θέτουν σε δοκιμασία τις κυβερνητικές δεσμεύσεις και εξαγγελίες για την προστασία του περιβάλλοντος και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, σε μια περίοδο μάλιστα που είναι νωπές οι ανακοινώσεις του ίδιου του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στη ΔΕΘ για τις πρωτοβουλίες που αναλαμβάνει στο πλαίσιο της Συνόδου των Μεσογειακών Χωρών, δείτε εδώ στο ecopress για το θαλάσσιο περιβάλλον και την προστασία της βιοποικιλότητας.

Τι αλλάζει στον αιγιαλό

-«Ο μόνος που φαίνεται να μην τα γνωρίζει αυτά είναι ο Έλληνας νομοθέτης. Επιμένει διαχρονικά και πεισματικά να θεωρεί την παράκτια ζώνη, τον αιγιαλό, ακόμα και το θαλάσσιο χώρο, ως ιδιωτική του περιουσία, την οποία μπορεί να μεταχειρίζεται κατά το δοκούν» λέει το Επιμελητήριο Περιβάλλοντος και επισημαίνει ότι το νομοσχέδιο προβλέπει:

• Τη μετατροπή των ελληνικών ακτών και θαλασσών από κρίσιμο στοιχείο του φυσικού περιβάλλοντος και κοινόχρηστο δημόσιο αγαθό σε ιδιωτικό οικόπεδο διατιθέμενο στην αγορά για κάθε χρήση
• Ο νομοθέτης δηλώνει, απερίφραστα πλέον, ότι ο αιγιαλός, η παραλία και η θάλασσα παύουν να είναι οικοσυστήματα και κοινόχρηστα δημόσια αγαθά.
• Το προτεινόμενο νομοσχέδιο δίνει τη χαριστική βολή στη μακροχρόνια κακοποίηση των ακτών της χώρας.
• Από δω και πέρα η παράκτια ζώνη αντιμετωπίζεται ως το ελκυστικό αντάλλαγμα που προσφέρεται στους επίδοξους επενδυτές, στρατηγικούς και μη, προκειμένου να τους δελεάσει.
• Μπορούν να την μπαζώσουν, να δημιουργήσουν προσχώσεις, ακόμα και νησιά, να την αποκλείσουν από κάθε πρόσβαση, να την οικοδομήσουν και γενικά να τη μεταχειριστούν με όποιο τρόπο έχει φανταστεί το επενδυτικό τους σχέδιο. Και επιπλέον δεν χρειάζεται να ανησυχούν για όρους και απαγορεύσεις
• Όσο για την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις ακτές και τη θάλασσα, το άρθρο 5 του νομοσχεδίου είναι σαφές. Αν ενοχλείται ο επενδυτής, η καθ’ οιονδήποτε τρόπο χρήση από τρίτους απαγορεύεται.
• Με λίγα λόγια, τα κρίσιμα άρθρα 3, 4 και 5 του νομοσχεδίου δεν επιδέχονται παρατηρήσεις ούτε βελτίωση. Μόνο απόσυρση και συγγνώμη.

Επιστημονική ανεπάρκεια του συντάκτη

Ο Καθηγητής Γεώργιος Χρόνης, τ. Δ/ντης του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (θεσμικού επιστημονικού συμβούλου της Κυβέρνησης) και μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος, όπως σημειώνεται στη διαβούλευση από το Επιμελητήριο Περιβάλλοντος  επισημαίνει ότι ο ρόλος της ανθρώπινης παρέμβασης στην ακτογραμμή είναι καθοριστικός για να αλλάξει όλη την ακτογραμμή σε διάστημα που κανείς δεν μπορεί να συλλάβει. Αρκεί να ρίξεις έναν ογκόλιθο δύο μέτρα μακριά από την ακτογραμμή προς το μέρος της θάλασσας για να εισπράξεις άμεσα την αντίδραση της φύσης. Το πολύ σε δύο μήνες η ακτογραμμή θα έχει ενωθεί με τον ογκόλιθο. Μάθημα για παιδιά, κι όμως σε ένα μεγάλο αριθμό των ελληνικών ακτογραμμών έχουν ασελγήσει δεκάδες διπλωματούχοι μηχανικοί ακόμα και καθηγητές λιμενολόγοι […]
Το σημαντικότερο χαρακτηριστικό του άρθρου 5 του νομοσχεδίου είναι η επιστημονική ανεπάρκεια του συντάκτη σε ό,τι αφορά τις δυναμικές διεργασίες που επικρατούν στον αιγιαλό και οφείλονται ιδίως στον άνεμο και τούς επικρατούντες κυματισμούς. Η μετατόπιση του αιγιαλού (χερσαία παραλία) προς το υδρογραφικό μηδέν της ακτογραμμής λόγω της προώθησής της (εξαιτίας των κατασκευών επάνω σε αυτή), θα προκαλέσει αλλοίωση στην εγκάρσια διατομή της παραλίας με αποτέλεσμα την διατάραξη της υδροδυναμικής ισορροπίας. Στο ίδιο άρθρο επιτρέπεται η δημιουργία «ακόμα και προσχώσεων». Η αναγραφόμενη πρόταση είναι τελείως αόριστη και επικίνδυνη. Όπως είναι άλλωστε γνωστό, η Συνθήκη της Βαρκελώνης απαγορεύει το dapping στη θάλασσα. Οι ακτογραμμές της Χώρας έχουν ήδη υποστεί την μεγαλύτερη περιβαλλοντική ασέλγεια μέσα από προγράμματα “αναβάθμισης”. Χιλιάδες είναι τα παραδείγματα όπως η παραλία της Κατερίνης, της Κρήτης, οι ακτές στην βόρεια Πελοπόννησο κ.λπ.

Συνταγματικότητα των ρυθμίσεων

Σχετικά με τη Συνταγματικότητα των ρυθμίσεων το Επιμελητήριο Περιβάλλοντος επισημαίνει ότι «το ΣτΕ διαχρονικά επιτάσσει την ήπια ανάπτυξη των ακτών ως ευπαθών οικοσυστημάτων, την ίδρυση αγκυροβολίων και τουριστικών λιμένων μόνο στα πλαίσια ευρύτερου χωροταξικού σχεδιασμού, την προστασία του αισθητικού κάλλους των ακτών, την προστασία των ακτών κολύμβησης, την προστασία των παραδοσιακών λιμένων και της μορφολογίας των ακτών των παραδοσιακών οικισμών, την απαγόρευση επέκτασης η δημιουργίας νέων οικισμών σε μικρά νησιά χωρίς συνάρτηση προς το χωροταξικό σχέδιο αυτών κ.λπ».

WWF Ελλάς

Το WWF Ελλάς για τη ρύθμιση για τον αιγιαλό επισημαίνει ότι: “Η διάταξη σε κάποιον βαθμό απηχεί ισχύουσες ρυθμίσεις (8 ν. 3894/2010, 14-14α ν. 3986/2011). Σε κάθε περίπτωση, και για τους λόγους που αναλύονται στη συνέχεια, το ισχύον καθεστώς επιδεινώνεται.

Πρώτον, θα πρέπει να σημειωθεί ότι το σημερινό καθεστώς για τις στρατηγικές επενδύσεις επιτρέπει την απαγόρευση χρήσης των παράκτιων εκτάσεων της στρατηγικής επένδυσης, αλλά μόνο εφόσον πρόκειται για «ακίνητα που δημιουργούνται από τη μετατόπιση προς τη θάλασσα του ορίου του αιγιαλού, λόγω κατασκευής ή επέκτασης …έργων ή προσχώσεων» (πρβλ. 8 παρ. 4 και παρ. 5 ν. 3894/2010). Αντιθέτως, η προτεινόμενη διάταξη προβλέπει την απαγόρευση χρήσης σε όλες τις περιπτώσεις παραχώρησης χρήσης και αιγιαλού (πρβλ., συνδυαστικά, παρ. 6, 4 και 3). Με τον τρόπο αυτόν, το νομοσχέδιο δημιουργεί και ένα κίνητρο που ευνοεί την αλλοίωση με τεχνικά έργα του φυσικού αναγλύφου της παράκτιας ζώνης, ενώ θα έπρεπε να διασφαλίσει ακριβώς το αντίθετο – στρατηγικές επενδύσεις που εντάσσονται, στον μέγιστο δυνατό τεχνικά βαθμό, στο φυσικό ανάγλυφο της πολλαπλώς απειλούμενης παράκτιας ζώνης.

Δεύτερον, το νομοσχέδιο και η ισχύουσα ρύθμιση αντιφάσκουν, διότι η «παραχώρηση απλής χρήσης» (παρ. 3) – δηλαδή, η παραχώρηση που δεν θίγει τον κοινόχρηστο χαρακτήρα – είναι ασυμβίβαστη με την απαγόρευση χρήσης του αιγιαλού από τρίτους (παρ. 6). Θα έπρεπε, συνεπώς, να διατυπωθεί με ακρίβεια η νομοθετική βούληση, δηλαδή ο αποκλεισμός της παραλίας στους τρίτους, προκειμένου τουλάχιστον να διευκολυνθεί η διαβούλευση και η αξιολόγησή της.

Τρίτον, επισημαίνουμε τη μεγάλη διεύρυνση της έννοιας της στρατηγικής επένδυσης, που εισάγει το νομοσχέδιο (πρβλ. 1 παρ. 1 ν. 3894/2010, σε σχέση με το άρθρο 1 του νομοσχεδίου).

Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί ότι το Πρωτόκολλο Ολοκληρωμένης Διαχείρισης της Παράκτιας Ζώνης, που είναι μέρος του εθνικού και ενωσιακού δικαίου, απαιτεί χωροταξικό σχεδιασμό της παράκτιας ζώνης [άρθ. 6 στ) και 20 του Πρωτοκόλλου]: η απαίτηση αυτή δεν ικανοποιείται ούτε από τα ΕΣΧΑΣΕ του άρθρου 10 – που συντάσσονται εκ των υστέρων για να εξυπηρετήσουν την επένδυση, και σε κάθε περίπτωση δεν είναι υποχρεωτικά – ούτε, πολύ περισσότερο, στην περίπτωση που δεν συντάσσονται ΕΣΧΑΣΕ (πρβλ. παρ. 2).
Σε καιρό κλιματικής κρίσης, η προστασία της παράκτιας ζώνης πρέπει να αντιμετωπιστεί ως ζήτημα επείγουσας προτεραιότητας για την προστασία ανθρώπων και υποδομών από κλιματικές καταστροφές. Δυστυχώς, το νομοσχέδιο αυτό κατευθύνει την αναπτυξιακή πορεία της χώρας προς την αντίθετη κατεύθυνση και επιδεινώνει τόσο την τρωτότητα των στρατηγικών επενδύσεων όσο και το οικονομικό κόστος από ακραία καιρικά φαινόμενα”.

Το WWF Ελλάς  για την πολεοδομική διάταξη επισημαίνει μεταξύ άλλων ότι: «Στην ουσία, πρόκειται για διάταξη που επιτρέπει την εξαίρεση των στρατηγικών επενδύσεων από κάθε όρο και περιορισμό που θέτει ο πολεοδομικός ή ο ρυθμιστικός σχεδιασμός οποιουδήποτε επιπέδου: η επιφύλαξη ότι αυτό θα συμβεί για λόγους που «προσδιορίζονται και εξειδικεύονται στο Πλαίσιο Εθνικού Χωροταξικού Σχεδιασμού» είναι μηδαμινής αξίας. Δυστυχώς, η νομοθεσία δεν γνωρίζει «Πλαίσιο Εθνικού Χωροταξικού Σχεδιασμού» (με κεφαλαία), και είναι άγνωστο αν υπονοείται η «Εθνική Χωρική Στρατηγική» (3 παρ. 1 ν. 4447/2016), η το «σύστημα χωρικού σχεδιασμού» [1 περ. γ) ν. 4447/2016]. Εφόσον υπονοείται η πρώτη, τότε θα πρέπει να σημειωθεί ότι όχι μόνο δεν έχει εκδοθεί ακόμα, αλλά δεν είναι και δεσμευτική (3 παρ. 1 ν. 4447/2016), οπότε η επιφύλαξη υπέρ της δεν έχει νομικές συνέπειες.

Επιπλέον, σε αντίθεση με άλλες παρόμοιες πολεοδομικές ή χωροταξικές διατάξεις, που επιτρέπουν παρεκκλίσεις, οι παρεκκλίσεις του σχολιαζόμενου άρθρου δεν υπόκεινται σε κάποιον περιορισμό (πρβλ., π.χ., τις «παρεκκλίσεις» στο πλαίσιο της εκτός σχεδίου δόμησης, 33 ν. 4759/2020). Πρόκειται για μία εξουσιοδότηση χωρίς όρια, που επιτρέπει να κτιστεί οτιδήποτε και οπουδήποτε. Επί της ουσίας, η παρέκκλιση ισοδυναμεί με τροποποίηση σχεδίου πόλεως, και απαιτεί στρατηγική εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων, κατ’ επιταγή του ενωσιακού δικαίου: αυτό ισχύει ιδίως όπου οι στρατηγικές επενδύσεις εγκαθίστανται σε ευαίσθητες περιοχές (3 παρ. 3 οδηγίας 2001/42). Σημειωτέον ότι, ακόμα και με βάση τη ελληνικό δίκαιο, παρόμοιες παρεκκλίσεις απαιτούν ειδική μελέτη (ΣτΕ Ολ. 123/2007, 27/2014, 376/2014), η οποία θα τεκμηριώνει ότι οι σχετικές σταθμίσεις έχουν γίνει με βάση την επιστήμη (24 Σ)».

ΣΕΠΟΧ

Στην παρέμβαση του ο ΣΕΠΟΧ αναλυτικά σημειώνει ότι « η δυνατότητα που δίνεται στο άρθρο 4 «Πολεοδομικές ρυθμίσεις» του σ/ν, αφενός για ειδικές παρεκκλίσεις από τους ισχύοντες όρους και περιορισμούς δόμησης της περιοχής χωροθέτησης των ΕΣΧΑΔΑ και ΕΣΧΑΣΕ, και αφετέρου από τις διατάξεις του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (ν. 4067/2012, Α’ 79), αναιρεί τον χωρικό σχεδιασμό σε όλες τις κλίμακες, από την εθνική και περιφερειακή (χωροταξικά σχέδια) μέχρι την τοπική (ρυμοτομικά σχέδια και σχέδια πόλεως ή/και πολεοδομικές μελέτες), εκφράζοντας έτσι ένα γενικότερο πνεύμα υποβάθμισης του σχεδιασμού και αναγκαίας διερεύνησης τυχόν τοπικών και υπερτοπικών αλληλεξαρτήσεων».

Σχετικά Άρθρα

• Νομοσχέδιο: Ο παλαιός αιγιαλός παραχωρείται και οικοδομείται!
• «Oρφανές» οι ρυθμίσεις για παραχώρηση και δόμηση του παλαιού αιγιαλού
• Στρατηγικές επενδύσεις: «ευέλικτη» πολεοδομία, δόμηση σε αιγιαλό και παραλία
• Τι λέει το υπουργείο Οικονομικών σχετικά με το σχέδιο νόμου για τον αιγιαλό
• Ψηφίστηκε κατά πλειοψηφία το πολεοδομικό νομοσχέδιο
• WWF: Υπογραφές κατά του νομοσχεδίου για τον αιγιαλό

ΠΗΓΗ