Ναυάγιο της Πύλου: Έκκληση για απόδοση ευθυνών και βοήθεια σε μετανάστες/τριες σε κίνδυνο χωρίς διακρίσεις - Συλλογή υπογραφών

Τα λόγια δεν αρκούν για να περιγράψουν το πολύνεκρο ναυάγιο ανοιχτά της Πύλου στις 14 Ιουνίου, 2023, με τα θύματα να ανέρχονται σε εκατοντάδες. Η απώλεια τόσων ανθρώπων από το Πακιστάν, την Αίγυπτο, τη Συρία, την Παλαιστίνη και το Αφγανιστάν υπογραμμίζει τη συνεχή αδιαφορία για τις ζωές και τα ανθρώπινα δικαιώματα μεταναστών/τριών, ιδιαίτερα από τις ελληνικές αρχές.

Είναι αδύνατο να συλλάβει κανείς το καταστροφικό αυτό γεγονός, κυρίως επειδή ήταν απολύτως αποτρέψιμο. Οι ελληνικές αρχές, όπως και οι αρχές άλλων κρατών αλλά και η FRONTEX είχαν ενημερωθεί σχετικά με την κατάσταση του αλιευτικού σκάφους περίπου 16 ώρες πριν ανατραπεί και βυθιστεί.¹ Βίντεο και φωτογραφίες απεικονίζουν το υπερφορτωμένο σκάφος στο οποίο επέβαιναν μέχρι και 750 άτομα,² ανάμεσα τους γυναίκες και παιδιά που βρίσκονταν κάτω από το κατάστρωμα.^3,4

Οι αιτίες που οδήγησαν στην ανατροπή του σκάφους είναι ακόμα υπό διερεύνηση και ξεκάθαρες απαντήσεις δεν έχουν δοθεί ακόμη. Οι πιο πρόσφατες μαρτυρίες μιλούν για μια αποτυχημένη προσπάθεια του ελληνικού Λιμενικού να ρυμουλκήσει το σκάφος.⁵ Μια πράξη η οποία είναι από μόνη της εξαιρετικά αμφιλεγόμενη, όχι μόνο λόγω των κινδύνων που συνεπάγεται, αλλά και δεδομένου του ιστορικού της Ελλάδας στην παράνομη ρυμούλκηση σκαφών μακριά από την ελληνική ζώνη διάσωσης.^6,7

Αυτό όμως που είναι βέβαιο είναι ότι οι ελληνικές αρχές άφησαν πολύτιμο χρόνο να χαθεί πριν οργανώσουν και υλοποιήσουν την επιχείρηση αναζήτησης και διάσωσης τους σκάφους, παρά τις πολλαπλές εκκλήσεις για βοήθεια. Ειδικοί τονίζουν πως βάσει του ναυτικού δίκαιου η χώρα επιτήρησης υποχρεούται υπό τέτοιες συνθήκες να παρέμβει.^8,9 Αντιθέτως, οι ελληνικές αρχές περιορίστηκαν στην εκ του μακρόθεν παρακολούθηση ενός σκάφους που ήταν ακίνητο για ώρες¹⁰ και αναξιόπλοο και στο οποίο, σύμφωνα με επιζώντες, κάποιοι είχαν ήδη χάσει τη ζωή τους λόγω των αντίξοων συνθηκών.^11,12

H απραξία των αρχών είναι αδικαιολόγητη. Παρακολουθώντας όμως την γενικότερη στάση της Ελλάδας απέναντι σε μετανάστες/τριες από την Ασία, την Αφρική και τη Μέση Ανατολή στο ταξίδι τους για την Ευρώπη με ενδιάμεσο σταθμό την Ελλάδα, δεν είναι δύσκολο να κατανοήσουμε τους λόγους για τους οποίους οι αρχές δεν παρενέβησαν. Ατσάλινοι φράχτες στη Βορειοανατολική Ελλάδα, απομονωμένοι καταυλισμοί, στρατικοποιημένοι έλεγχοι των συνόρων, συστηματική αδράνεια σε εκκλήσεις για βοήθεια¹³ και συστηματικές επαναπροωθήσεις¹⁴, μία εκ των οποίων κόστισε τη ζωή 11 ατόμων το 2014 και οδήγησε στην καταδίκη της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων,¹⁵ είναι οι πυλώνες των ελληνικών πρακτικών που στοχεύουν στην απώθηση μεταναστών γενικότερα. Αυτές οι πρακτικές υπαγορεύονται από ρατσιστικές και ξενοφοβικές αντιλήψεις. Η μαρτυρία ενός επιζήσαντα υπογραμμίζει πως μετανάστες/τριες από το Πακιστάν αναγκάστηκαν να παραμείνουν κάτω από το κατάστρωμα για να μην εντοπιστούν από το Λιμενικό, καθώς φέρεται πως η τελευταία δεν παρεμβαίνει αν μεταξύ των μεταναστών/τριών περιλαμβάνονται άτομα πακιστανικής προέλευσης.¹⁶

Στο μεταξύ, το ελληνικό Λιμενικό έχει δώσει αντικρουόμενες καταθέσεις, οι οποίες έχουν καταρριφθεί από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης.^{17, 18} Την ίδια τη μέρα του συμβάντος ο Πρωθυπουργός¹⁹ χωρίς ίχνος ντροπής αποσιώπησε το γεγονός ότι το σκάφος βρισκόταν σε ελληνική ζώνη ευθύνης διάσωσης,²⁰ σπεύδοντας να κατηγορήσει τους διακινητές ως μόνους υπεύθυνους.

Με άλλα λόγια, και σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες,²¹ δρομολογείται συγκάλυψη του κυβερνητικού ρόλου στην τραγωδία. Μια πρακτική η οποία υποστηρίζεται από φιλικά προς την κυβέρνηση μέσα που επιστρέφουν σε πρακτικές απόδοσης ευθυνών σε αποδιοπομπαίους τράγους, μια στάση γνωστή ήδη από το παρελθόν: από τη πανδημία μέχρι την πρόσφατα αποτρέψιμη τραγωδία των Τεμπών, η κυβέρνηση κάνει τα πάντα για να αποφύγει τις ευθύνες της.

Η κατάθεση ενός νεαρού Σύριου λέει πολλά για την απάνθρωπη στάση του ελληνικού Λιμενικού διαφωτίζοντας τους λόγους για τους οποίους αυτή προσπαθεί να στρέψει τη προσοχή αλλού: “Δέσανε ένα σκοινί, το σκάφος ανατράπηκε και αυτοί έφυγαν.”²² Στο μεταξύ, επιζήσαντες βρίσκονται υπό κράτηση, μεγάλο μέρος των ελληνικών μέσων ενημέρωσης προσπαθούν να διασώσουν την εικόνα της χώρας αποσιωπώντας τις κριτικές φωνές,²³ ενώ κάποιοι τηλεοπτικοί παρουσιαστές φτάνουν στο σημείο να ισχυρίζονται ότι επιχειρήσεις διάσωσης στερούν τα ασθενοφόρα από τους “ντόπιους”.²⁴

Ενώνουμε τη φωνή μας με τις εκκλήσεις^25,26 για μια ανεξάρτητη έρευνα πάνω στη στάση του ελληνικού Λιμενικού και απαιτούμε τη διερεύνηση ενδεχομένων εγκληματικών πράξεων και παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ζητάμε την απόδοση ευθυνών σε όλα τα εμπλεκόμενα μέλη. Ζητάμε επίσης από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την ελληνική κυβέρνηση να άρουν τις πρακτικές στρατιωτικοποίησης της μεταναστευτικής πολιτικής,²⁷ πρακτικές που αποσκοπούν, μεταξύ άλλων, στη κερδοσκοπία²⁸ και ωθούν μετανάστες/τριες στην επιλογή των πιο επικίνδυνων διαδρομών.²⁹

Λόγια συμπόνιας και θλίψης, όπως και επικλήσεις αξιωματούχων στις ευρωπαϊκές αξίες είναι ανούσια, αν δεν συνοδεύονται από απόδοση ευθυνών και δραστικές αλλαγές. Για να σταματήσουν οι επαναλαμβανόμενοι αλλά και αποτρέψιμοι θάνατοι οι αρχές υποχρεούνται να ακολουθούν τις νομοθετικές ρυθμίσεις³⁰ που υπαγορεύουν την παροχή άμεσης βοήθειας σε μετανάστες/τριες που βρίσκονται σε κίνδυνο, ασχέτως εθνικότητας, προέλευσης, φυλής ή θρησκείας.

Συνυπέγραψε την ανακοίνωση

-Δείτε εδώ τα μέλη της ερευνητικής ομάδας Crisis, Critique, and Futurity, που ξεκίνησε την πρωτοβουλία για το παραπάνω κείμενο υπογραφών, καθώς και τις πρώτες υπογραφές.