Ο χάρτης της ντροπής με βία και επαναπροωθήσεις

Ρεπορτάζ Δημήτρης Αγγελίδης

Μια εκτενή καταγραφή της συστηματικής βιαιότητας και παρανομίας του ελληνικού αλλά και του τουρκικού κράτους απέναντι σε πρόσφυγες και μετανάστες φέρνει στη δημοσιότητα η ομάδα του Alarm Phone. ● Οι ειδεχθείς πρακτικές αποτροπής στα σύνορα είναι πλέον ορατές σε όλον τον κόσμο και δεν υπάρχει κανένα περιθώριο συγκάλυψης.

Από τις 123 κλήσεις που δέχτηκε τους τελευταίους δώδεκα μήνες η ομάδα του Alarm Phone, η οποία καταγράφει περιστατικά κινδύνου στο Αιγαίο και ενημερώνει τις αρμόδιες αρχές για να προβούν σε διάσωση, οι 76 αφορούσαν παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, βία εκ μέρους των αρχών, κυρίως των ελληνικών, και καθυστέρηση ή άρνηση των αρχών να προχωρήσουν σε διάσωση, κάτι που αφορά τόσο το ελληνικό Λιμενικό όσο και το τουρκικό.

Σε πείσμα της ελληνικής κυβέρνησης, που κάνει πως αρνείται τις καταγγελίες, τις μαρτυρίες και τα στοιχεία για παράνομες, βίαιες επαναπροωθήσεις προσφύγων και μεταναστών χωρίς να διενεργήσει ανεξάρτητη και αξιόπιστη έρευνα, σε πείσμα επίσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που κάνει πως ενδιαφέρεται για τον τερματισμό των παραβιάσεων του ευρωπαϊκού και διεθνούς δικαίου και τη λογοδοσία των υπεύθυνων αλλά μοιάζει να αρκείται σε ασκήσεις ισορροπίας και συγκάλυψης, το Alarm Phone δημοσιοποιεί σήμερα διαδραστικό τρισδιάστατο χάρτη του Αιγαίου, όπου σημειώνονται τα περιστατικά επαναπροωθήσεων που κατέγραψε.

Ο αναγνώστης μπορεί να περιηγηθεί σ' αυτόν τον χάρτη της ντροπής μετακινούμενος στις κουκκίδες που σημειώνονται με βάση το γεωγραφικό στίγμα του κάθε περιστατικού και στη συνέχεια διαβάζοντας την περιγραφή των βίαιων, και συχνά τραγικών, γεγονότων.

Σύμφωνα με την ομάδα, μία από τις πιο ανησυχητικές εξελίξεις την περασμένη χρονιά ήταν η εκτεταμένη χρήση των γνωστών πορτοκαλί διασωστικών σχεδιών για την εγκατάλειψη ανθρώπων στη θάλασσα, αφού πρώτα είχαν φτάσει σε ελληνικά χωρικά ύδατα και συχνά είχαν αποβιβαστεί στη στεριά. «Αυτές οι αποτρεπτικές πολιτικές αποτελούν πάνω απ' όλα μια ευθεία συνέπεια του δομικού ρατσισμού που επικρατεί στο εσωτερικό της Ε.Ε. και στους θεσμούς των κρατών- μελών» σημειώνει η ομάδα στην έκθεση που κυκλοφορεί μαζί με τον χάρτη με τίτλο:

«Zητήσαμε βοήθεια αλλά το μόνο που έκαναν ήταν να μας φωνάξουν: "πηγαίντε πίσω, πηγαίντε πίσω": Εκθεση του Alarm Phone για επαναπροωθήσεις και συστηματική βία στην περιοχή του Αιγαίου από το Μάρτιο του 2020 μέχρι το Μάρτιο του 2021». Η φράση του τίτλου προέρχεται από μαρτυρία θύματος επαναπροώθησης έξω από τη Σύμη στα τέλη Αυγούστου 2021, όταν βάρκα με 41 πρόσφυγες δέχτηκε διαδοχικές επιθέσεις από ένοπλα μέλη του Ελληνικού Λιμενικού με καλυμμένα τα πρόσωπα.

Η έκθεση καταγράφει αναλυτικά οκτώ περιστατικά επαναπροώθησης που ξεπερνούν κι αυτά ακόμη τα συνήθη όρια αυθαιρεσίας, βίας και περιφρόνησης της ανθρώπινης ζωής και των κανόνων δικαίου. Το Alarm Phone προειδοποιεί ότι δεν πρόκειται για μεμονωμένα περιστατικά, αλλά για χτυπητά παραδείγματα που δείχνουν με τον πιο παραστατικό τρόπο ότι η βία και η καταστρατήγηση του δικαίου στο Αιγαίο και στον Εβρο είναι συστημικά φαινόμενα.

«Μοιραζόμαστε με όλο τον κόσμο τις ιστορίες αυτές ώστε να μην μπορεί ποτέ να πει κανείς "δεν ξέραμε"» είναι η αφοπλιστική εξήγηση που δίνει η ομάδα, ανατριχιαστική για τους ιστορικούς συνειρμούς της.

Οι συντάκτες αφιερώνουν την έκθεση «στη μνήμη των Γιασίν Σαλίφ Αχμεντ Αλ-Ομπαΐντι και Μοχάμαντ Τάχα Αμπντάλα Σουλεϊμάν, που έχασαν τη ζωή τους στα ευρωπαϊκά σύνορα στις 13 Ιανουαρίου 2021. Αλλοι τέσσερις ήταν αγνοούμενοι εκείνη την ημέρα. Δεν θα τους ξεχάσουμε ποτέ ούτε την αδικία που συνέβη στους επιζώντες και στις οικογένειες των αγνοούμενων».

Πρόκειται για 12 πρόσφυγες που έφυγαν από τα παράλια της Τουρκίας στις 13 Ιανουαρίου 2021 και συνάντησαν κακοκαιρία έξω από τη Ρόδο. Εξι έπεσαν από τη βάρκα και χάθηκαν στη θάλασσα. Οι υπόλοιποι κατάφεραν να βγουν στο νησί και ζήτησαν απεγνωσμένα από τις αρχές να κάνουν έρευνα για τον εντοπισμό και τη διάσωση των αγνοούμενων. Οχι μόνο δεν έκαναν ποτέ επιχείρηση διάσωσης οι ελληνικές αρχές, αλλά και τους ίδιους τους επιζώντες τους ανάγκασαν να ανέβουν σε διασωστική σχεδία και τους επαναπροώθησαν.

Τον Οκτώβριο του 2020 οι αρχές επαναπροώθησαν 197 πρόσφυγες που επέβαιναν σε ιστιοφόρο, μεταφέροντάς τους περίπου 200 ναυτικά μίλια από την Κρήτη στα τουρκικά ύδατα όπου τους επιβίβασαν σε διασωστικές σχεδίες και τους εγκατέλειψαν. Το Δεκέμβριο του 2020 ομάδα προσφύγων που έφτασε στην Κάλυμνο υποχρεώθηκε να χωριστεί. Οι γυναίκες και τα παιδιά επαναπροωθήθηκαν άμεσα, οι άντρες κρατήθηκαν από τις αρχές για μέρες και χτυπήθηκαν βίαια, πριν επαναπροωθηθούν χωριστά και τους εντοπίσει το τουρκικό λιμενικό με σπασμένα κόκαλα.

Σε άλλο περιστατικό έξω από τη Χίο τον Σεπτέμβριο του 2020, το Λιμενικό ανάγκασε τους πρόσφυγες που επέβαιναν σε βάρκα να ανέβουν σε μεγάλο σκάφος του Λιμενικού, όπου κρατήθηκαν τέσσερις ημέρες κλειδωμένοι σε αίθουσα του σκάφους χωρίς φαγητό, μόνο με νερό. Την τέταρτη μέρα τούς ανέβασαν σε διασωστικές σχεδίες και τους εγκατέλειψαν στα τουρκικά ύδατα.

Κοινή δράση κατά των επαναπροωθήσεων από 49 οργανώσεις 

AP Photo/Emrah Gurel

Κοινή δράση για τον τερματισμό της πρακτικής των επαναπροωθήσεων που «φαίνεται πλέον ότι έχει λάβει συστηματικά χαρακτηριστικά και αποτελεί επίσημη πολιτική αποτροπής των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών» αναλαμβάνουν 49 οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στο προσφυγικό.

Επισημαίνουν «αδράνεια διεξαγωγής μιας ουσιαστικής έρευνας για όσα έχουν δημόσια καταγγελθεί, ενώ η πολιτική αυτή, πέρα από την παραβίαση θεμελιωδών αρχών του διεθνούς δικαίου, θέτει σε άμεσο κίνδυνο και την ίδια την ζωή ανθρώπων».

Καταγράφουν επίσης στοχοποίηση και ποινικοποίηση οργανώσεων και πολιτών που φέρουν στη δημοσιότητα περιστατικά επαναπροωθήσεων, γεγονός επικίνδυνο για την προστασία του κράτους δικαίου, ενώ «επιχειρεί να εδραιώσει κλίμα φόβου και ανοχής σε παράνομες πρακτικές».

● Υπογράφουν: Αλληλεγγύη Λέσβου, Αλληλέγγυοι Χίου, Αντιγόνη, Αρσις, ΕλΕΔΑ, ΕΠΣΕ, ΕΣΠ, Ελληνικό Φόρουμ Μεταναστών, Θετική Φωνή, Ιριδα , Διοτίμα, «Λάθρα;», ΜΕΤΑδραση, ΝΑΟΜΙ, Οικολογική Κίνηση Θεσσαλονίκης, Συμβίωση, Συνύπαρξη, ΣΥΔ, Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο, Αdvocates Abroad, Attika Human Support, Better Days, Boat Refugee Foundation, Borderline Europe, Changemakers Lab, Choose Love, Diakoni Oestereich, ECHO100PlUS, Equal Rights Beyond Borders, Euromed Rights, EuropeMust Act, Fenix, Global Roots, HIAS, HumanRights360, IRC, Legal Centre Lesvos, Lighthouse Relief, Mare Liberum, Mobile Info Team, RAD Music International, Refugee Legal Support, Refugee Rights Europe, SolidarityNow, Still I Rise, The Hope Project.

ΠΗΓΗ