 |
| EUROKINISSI/ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ |
*Συνέντευξη της Ελένης Δήμου, λέκτορα Εγκληματολογίας στο
Ανοιχτό Πανεπιστήμιο Αγγλίας, στην Ιωάννα Σωτήρχου
Μερικές από τις παγκόσμιες πρωτοτυπίες που έχει η υπό ίδρυση μόνιμη αστυνομική δύναμη εντός των Πανεπιστημίων μάς εξηγεί η λέκτορας Εγκληματολογίας στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο Αγγλίας, Ελένη Δήμου.
Συζητήσαμε μαζί της με αφορμή το αναλυτικό άρθρο της στο εγκληματολογικό blog CrimeTalk(1), στο οποίο εκτίθενται οι προβληματισμοί που εγείρει η ψήφισή του, παρά την ομόφωνη αντίθεση του συνόλου των άλλων κομμάτων, της ακαδημαϊκής και φοιτητικής κοινότητας και των αστυνομικών συνδικαλιστικών ενώσεων.
Ενας νόμος που πέρασε εν μέσω πανδημίας, έχει καταστήσει αβέβαιο όχι μόνο το παρόν αλλά και το μέλλον και έχει πλήξει ιδιαίτερα το εκπαιδευτικό σύστημα, με τα Πανεπιστήμια κλειστά για περισσότερο από έναν χρόνο, τη διδασκαλία να πραγματοποιείται εικονικά και τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης να καθιστούν δυσχερή τη συζήτηση για τις πραγματικές ανάγκες της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που σίγουρα δεν εξαντλούνται - αν τις αφορά καν η αστυνόμευση,
Τη συνομιλήτριά μας δεν προβληματίζει απλώς το γεγονός ότι επιλέχθηκε αυτό το πλαίσιο για την ψήφιση του νομοσχεδίου χωρίς ουσιαστικό διάλογο, αλλά αντλώντας από τη διεθνή εμπειρία θεωρεί προβληματική την οριοθέτηση του «εσωτερικού εχθρού» εντός του Πανεπιστημίου στοχοποιώντας -τι άλλο;- το φοιτητικό κίνημα.
● Για ποιον λόγο κάνατε αυτή την εκτενή αναφορά στον ελληνικό νόμο για την αστυνόμευση στα Πανεπιστήμια;
Το κείμενο αυτό ήταν μία από τις δράσεις για την πρωτοβουλία Οχι Αστυνομία στα Πανεπιστήμια από Ελληνες/ίδες ακαδημαϊκούς, ώστε να ενημερωθούν κυρίως οι συνάδελφοι και το κοινό στο εξωτερικό για το τι διακυβεύεται με αυτό το νομοσχέδιο.
Για αυτό η αρχική μορφή του κειμένου ήταν στα αγγλικά και γαλλικά. Το ελληνικό κείμενο όμως έχει εμπλουτιστεί περαιτέρω για να αναδείξει τους κινδύνους αυτού το νομοσχεδίου στο ελληνικό κοινό, οι οποίοι θα πρέπει να μας ανησυχήσουν όλες/ους (2).
Συγκεκριμένα αυτοί οι κίνδυνοι είναι: η κατάργηση του αυτοδιοίκητου του Πανεπιστημίου καθώς οι αστυνομικές Ομαδες Προστασίας των Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων (ΟΠΠΙ) δεν θα αναφέρονται στις αρχές του Πανεπιστημίου, αλλά αντίθετα στην ελληνική αστυνομία. Πράγμα το οποίο είναι αντισυνταγματικό και θέτει σε πραγματικό κίνδυνο την ακαδημαϊκή ελευθερία.
Επίσης δεν είναι μόνο το αστυνομικό σώμα που εισάγεται στα Πανεπιστήμια αλλά και ένα ολόκληρο πλέγμα μηχανισμών επιτήρησης και πειθαρχικών διώξεων, το οποίο θέτει περαιτέρω έντονους προβληματισμούς και ανησυχίες όσον αφορά την ακαδημαϊκή ελευθερία καθώς και τον κοινωνικοπολιτικό ρόλο του Πανεπιστημίου.
Η σύσταση αστυνομίας στα Πανεπιστήμια και το πλέγμα μηχανισμών παρακολούθησης και πειθάρχησης σε συνδυασμό με τον αντισυνταγματικό επίσης νόμο 4703/2020 για τις διαδηλώσεις υποδηλώνει τη σταδιακή εγκληματοποίηση της κοινωνικοπολιτικής δράσης του Πανεπιστημίου και της μετατροπής του σε ένα στείρο πλαίσιο παροχής πληροφοριών.
Επίσης η συγκρουσιακή σχέση φοιτητών-αστυνομίας καθώς και η ωμή βία που έχουν επιδείξει οι διάφορες δυνάμεις της αστυνομίας τους τελευταίους μήνες προς φοιτητές και πολίτες γενικότερα δεν δημιουργεί αίσθηση ασφάλειας αλλά αντίθετα τρόμου για το τι θα επακολουθήσει μέσα στα Πανεπιστήμια.
Θα μπορούσε αν όχι να θορυβηθεί, τουλάχιστον να αναρωτηθεί κανείς, αν τόσο εύκολα καταργούνται κομμάτια του Συντάγματος για να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες της αγοράς -προώθηση της ιδιωτικοποίησης της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης- και για να εξαλειφθούν αυτοί που ορίζει το κράτος ως «εσωτερικούς εχθρούς» -στην περίπτωσή μας ακαδημαϊκοί και φοιτητές- κατά πόσο οδεύουμε σε αυταρχικό καθεστώς με μανδύα δημοκρατίας. Να θυμίσουμε ότι στην Τουρκία δεν υπάρχει αστυνομία στα Πανεπιστήμια.
● Ποιοι μύθοι κατασκευάστηκαν προκειμένου να ανοίξει ο δρόμος για την υιοθέτησή του και μάλιστα όταν η αστυνομία ήδη μπορούσε να επεμβαίνει στα Πανεπιστήμια;
Οι δύο κύριοι μύθοι που κατασκευάστηκαν είναι: 1) ότι το Πανεπιστήμιο είναι χώρος ανομίας και εγκληματικότητας και 2) ότι οι καθηγητές φοβούνται και είναι όμηροι των φοιτητών.
Το πρώτο το αποδομεί με πολύ έγκυρο τρόπο η καθηγήτρια Εγκληματολογίας Σοφία Βιδάλη στο άρθρο της «Εγκληματικότητα και Αστυνόμευση στα ΑΕΙ: «αλήθειες» και «ψέματα»», όπου ουσιαστικά δείχνει μέσα από ανάλυση των δύο μοναδικών ερευνών που έχουν διεξαχθεί πάνω στο θέμα ότι τα περιστατικά εγκληματικότητας, συνήθως χαμηλής ποινικής απαξίας που σχετίζονται με ευρύτερα κοινωνικοοικονομικά και χωροταξικά χαρακτηριστικά της περιοχής στην οποία βρίσκεται το κάθε Πανεπιστήμιο, είναι πολύ μικρά σε ποσοστό για να δικαιολογούν την εισαγωγή ειδικής ομάδας αστυνόμευσης μέσα στα Πανεπιστήμια.
Επίσης όπως έχει επισημάνει επανειλημμένα ο καθηγητής Εγκληματολογίας Γιώργος Παπανικολάου, τα επίσημα στατιστικά στοιχεία που δημοσιεύονται από την αστυνομία δεν είναι στοιχειοθετημένα με έγκριτο τρόπο με αποτέλεσμα να αμφισβητείται η εγκυρότητά τους.
Το συμπέρασμα είναι ότι τα επιστημονικά στοιχεία που έχουμε έως τώρα δεν συνάδουν με τον μύθο που έχει κατασκευαστεί για τα Πανεπιστήμια ως άνδρα ανομίας.
"Τα επιστημονικά στοιχεία που έχουμε έως τώρα δεν συνάδουν με τον μύθο που έχει κατασκευαστεί για τα Πανεπιστήμια ως άντρα ανομίας"
Ο δεύτερος μύθος έχει κατασκευαστεί γύρω από δύο συγκεκριμένα περιστατικά. Το πρώτο είναι το «χτίσιμο» το 2006 του γραφείου του αντιπρύτανη του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης από φοιτητές σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη σκανδαλώδη κακοδιαχείριση της σίτισής τους από τις πρυτανικές αρχές. Ενώ το γραφείο του αντιπρύτανη ήταν άδειο όταν συνέβη το χτίσιμο, το στερεότυπο που σκόπιμα κατασκευάστηκε ήταν ότι οι φοιτητές είχαν παγιδεύσει τον πρύτανη μέσα στο γραφείο του.
Το δεύτερο γεγονός ήταν ένα ατυχές και ασυνήθιστο περιστατικό στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών τον Οκτώβριο του 2020, όπου νέοι από τον αντιεξουσιαστικό χώρο ανάγκασαν τον πρύτανη να φορέσει μια ταμπέλα λέγοντας ότι υποστηρίζει τις καταλήψεις.
Ενώ ομόφωνα η ακαδημαϊκή κοινότητα είχε καταδικάσει το συμβάν και παρά το γεγονός ότι το περιστατικό αυτό αποτελεί την εξαίρεση και όχι τον κανόνα, το συγκεκριμένο περιστατικό έχει «κατασκευαστεί» ως καθημερινό χαρακτηριστικό της ζωής στα Πανεπιστήμια. Αυτές οι αναπαραστάσεις χρησιμοποιήθηκαν ευρέως για να δικαιολογήσουν και να νομιμοποιήσουν στο ευρύτερο ελληνικό κοινό την ανάγκη για αστυνόμευση, πειθάρχηση, παρακολούθηση και επομένως την εισαγωγή μιας αστυνομικής δύναμης στα Πανεπιστήμια.
● Ποιες είναι οι «παγκόσμιες» πρωτοτυπίες του;
Να ξεκαθαρίσουμε ότι πανεπιστημιακή αστυνομία υπάρχει στην πλειονότητα των Πανεπιστημίων στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής όπου στις περισσότερες περιπτώσεις είναι και οπλισμένη. Πρέπει όμως να λάβουμε υπ’ όψιν ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν το φαινόμενο των μαζικών ένοπλων επιθέσεων (mass shooting), κάτι το οποίο δεν συμβαίνει στην Ελλάδα για να δικαιολογήσει την σύσταση τέτοιων αστυνομικών ομάδων ακόμα και αν δεν είναι οπλισμένες.
Το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, που επανειλημμένα έχει επικαλεστεί η κυβέρνηση ότι είναι το πρότυπο αυτού του νομοσχεδίου, είχε πανεπιστημιακή αστυνομία από το 1825 έως το 2003 όπου και καταργήθηκε από τις πανεπιστημιακές αρχές. Το Πανεπιστήμιο του Cambridge διατηρεί μια δύναμη αστυνομίας στους χώρους του από το Universities Act του 1825. Επίσης πανεπιστημιακή άοπλη αστυνομία υπάρχει από το 1904 σε μερικά Πανεπιστήμια του Καναδά ακολουθώντας αγγλικά πρότυπα των πρώην αποικιοκρατών του όσον αφορά τη σύσταση αστυνομικών δυνάμεων γενικότερα και πανεπιστημιακής αστυνομίας ειδικότερα - παρότι ο Καναδάς κέρδισε την ανεξαρτησία του το 1867.
Εκεί όμως που έγκειται η ελληνική παγκόσμια πρωτοτυπία είναι ότι σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις οι πανεπιστημιακές αρχές είναι αυτές που ελέγχουν και διαχειρίζονται αυτές τις αστυνομικές δυνάμεις, με την πανεπιστημιακή αστυνομία να αναφέρεται απευθείας σε αυτές τις αρχές.
Γι’ αυτό και είχαν τη δικαιοδοσία στην περίπτωση της Οξφόρδης να καταργήσουν την πανεπιστημιακή αστυνομία και στην περίπτωση του Καναδά να μπορούν να επιλέγουν ανάμεσα στην πρόσληψη αστυνομικών (constables) ή ιδιωτικών εταιρειών φύλαξης. Αντίθετα στην Ελλάδα, όπως αναφέραμε ήδη, καταργείται η συνταγματική προϋπόθεση του αυτοδιοίκητου του Πανεπιστημίου, καθώς οι ΟΠΠΙ θα αναφέρονται στην ελληνική αστυνομία και όχι στις πανεπιστημιακές αρχές.
Δεν δίνεται καν η δυνατότητα επιλογής στις πανεπιστημιακές αρχές ανάμεσα σε αστυνομία ή στην πρόσληψη θυρωρών και φυλάκων -πολλοί από τους οποίους απολύθηκαν κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης- που ήταν το έως τώρα καθεστώς φύλαξης.
Να υπενθυμίσουμε ότι σε κανένα άλλο ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο -συμπεριλαμβανομένου της Οξφόρδης- δεν υπάρχει αστυνομική δύναμη στις εγκαταστάσεις του. Αντίθετα, όπως συμβαίνει ήδη στην Ελλάδα, υπάρχει προσωπικό ασφαλείας και θυρωροί, που μπορεί να είναι τόσο ιδιωτικοί όσο και δημόσιοι υπάλληλοι, υπό την εξουσία των πανεπιστημιακών αρχών.
● Ποια είναι η εμπειρία από τη λειτουργία αστυνομικών σωμάτων στα Πανεπιστήμια στο εξωτερικό;
Η πανεπιστημιακή αστυνομία στις Ηνωμένες Πολιτείες συστάθηκε ως αποτέλεσμα της ωμής βίας που είχαν δεχτεί οι φοιτητές που διαδήλωναν κατά τη δεκαετία του ’60 και του ’70 ενάντια στον πόλεμο στο Βιετνάμ.
Ενώ λοιπόν στις ΗΠΑ η σύσταση αστυνομικής δύναμης υπό την εξουσία των πανεπιστημιακών αρχών ήταν μια κίνηση προστασίας των φοιτητών από την αστυνομική καταστολή, στην περίπτωση της Ελλάδας έχουμε την εγκαθίδρυση μιας αστυνομικής δύναμης που θα αποτελείται από 1.030 ειδικούς Φρουρούς (με ελλιπή εκπαίδευση και εμποτισμένη στρατιωτική κουλτούρα) που δεν θα αναφέρεται στις πανεπιστημιακές αρχές και που θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί έχοντας διαβάσει προσεκτικά το νομοσχέδιο ότι ουσιαστικά καλείται να πατάξει τα φοιτητικά κινήματα στα Πανεπιστήμια.
Είναι αντιπροσωπευτικό για παράδειγμα ότι o ρόλος της αστυνομικής δύναμης στο Πανεπιστήμιο του Cambridge είναι η καταστολή των διαδηλώσεων στους χώρους του Πανεπιστημίου και σε απόσταση 6,5 χλμ. από το Πανεπιστήμιο.
Επίσης όπως η σχέση φοιτητών-αστυνομίας στην Ελλάδα είναι ιστορικά συγκρουσιακή, αντίστοιχη είναι και η σχέση μεταξύ Αφρο-Αμερικανών, Αφρο-Καναδών, άλλων μειονοτήτων και αυτόχθονων πληθυσμών, φοιτητών και μη, με την αστυνομία.
Η εμπειρία ώς τώρα δείχνει ότι η πανεπιστημιακή αστυνομία και στις δύο χώρες αναπαράγει τον συστημικό ρατσισμό από τα χρόνια της αποικιοκρατίας και επομένως παρατείνει και εντείνει τη συγκρουσιακή σχέση με αυτές τις ομάδες του πληθυσμού αντί να τις αμβλύνει. Αυτό το γεγονός σε συνδυασμό με την αδικαιολόγητη χρήση βίας σε ειρηνικές διαδηλώσεις φοιτητών μέσα στα Πανεπιστήμια σε αυτές τις χώρες μάς οδηγεί εύλογα στο συμπέρασμα ότι η εγκαθίδρυση των ΟΠΠΙ θα εντείνει τη σύγκρουση μεταξύ φοιτητών-αστυνομίας και θα επιφέρει περαιτέρω συγκρούσεις και προβλήματα στα Πανεπιστήμια.
Ενώ το φοιτητικό κίνημα στον Καναδά ζητάει την αποχρηματοδότηση της πανεπιστημιακής αστυνομίας για τους λόγους που αναφέρθηκαν, στην Ελλάδα εισαγάγουμε άκριτα αυτό το μοντέλο ενώ γνωρίζουμε ότι δεν δουλεύει εκεί που έχει εφαρμοστεί όσον αφορά την εξομάλυνση των σχέσεων φοιτητών-αστυνομίας.
Γνωρίζουμε όμως πολύ καλά ότι δουλεύει για την καταστολή του φοιτητικού κινήματος και το σταδιακό ξερίζωμα του κοινωνικοπολιτικού ρόλου του Πανεπιστημίου… Θα πρέπει επίσης να δούμε το θέμα και πιο μακροπρόθεσμα, καθώς η δημογραφική σύσταση της χώρας αλλάζει και ολοένα και περισσότερα παιδιά μεταναστών θα μπαίνουν στα Πανεπιστήμια.
Οι ανησυχητικές ενδείξεις ότι τα σώματα των ειδικών φρουρών αποτελούν γόνιμο έδαφος για την ανάπτυξη ακροδεξιών αντιλήψεων δημιουργεί επιπλέον ανησυχία για το πώς θα είναι η διάδρασή τους με αυτούς τους φοιτητές και φοιτήτριες. Και πάλι η εμπειρία από το εξωτερικό και η έως τώρα εμπειρία στην Ελλάδα όσον αφορά τη σχέση μεταναστών-αστυνομίας δεν είναι καθόλου ενθαρρυντική.
● Τι σκέψεις μπορεί να κάνει κανείς για το ότι η κυβέρνηση προθύμως διαθέτει 50 εκατομμύρια ευρώ για την αστυνομία στα Πανεπιστήμια, όταν 91 εκατομμύρια είναι ολόκληρος ο προϋπολογισμός τους;
Να ξεκαθαρίσουμε ότι τα 20 εκατομμύρια ευρώ που θα δίνονται ετησίως για τις ΟΠΠΙ είναι από τον προϋπολογισμό του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη και τα 30 εκατομμύρια για την εγκατάσταση συστημάτων ασφαλείας, καταγραφής εικόνας-ήχου κ.λπ. από τον προϋπολογισμό για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση - θα δοθεί μία φορά το 2021 εν μέσω πανδημίας.
Δεν παύει όμως να είναι 50 εκατομμύρια ευρώ από τον ετήσιο προϋπολογισμό του κράτους εν μέσω πανδημίας, τη στιγμή που μόλις 91 εκατομμύρια είναι ολόκληρος ο προϋπολογισμός των Πανεπιστημίων.
Οι κύριες σκέψεις είναι το γιατί τώρα εν μέσω πανδημίας (με απάντηση ότι η φοιτητική και ακαδημαϊκή κοινότητα δεν μπορεί αντιδράσει όπως θα μπορούσε υπό φυσιολογικές συνθήκες) και η δεύτερη είναι κυρίως ένα συναίσθημα απογοήτευσης και θλίψης ότι, αντί η κυβέρνηση να δώσει αυτά τα χρήματα για την πρόσληψη διδακτικού, ερευνητικού και διοικητικού προσωπικού αλλά και την ενίσχυση των υποδομών των Πανεπιστημίων, επιλέγει να τα δώσει σε αστυνόμευση και συστήματα παρακολούθησης.
Παραπομπές:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου