Δημόσιος χώρος: Μια ιστορία συρρίκνωσης ή όταν οι μόνιμοι κάτοικοι αποξενώνονται από την πόλη τους

Μ. Βαλασόπουλος

 

Βασιλική Τζεβελέκου

 

Κινηματογραφικές αίθουσες βάζουν λουκέτο, δεκάδες αναψυκτήρια εντός μουσείων και αρχαιολογικών χώρων υφαρπάζονται από τους μισθωτές τους και παραδίδονται σε εταιρεία ταχυγευμάτων, σε μικρογραφία ή στη μεγάλη εικόνα η χώρα μοιάζει να παραδίδεται στα συμφέροντα κάποιων και δήμος και υπουργείο Πολιτισμού κάθε άλλο παρά προάγουν την αξία του ελεύθερου δημόσιου χώρου ● Ο Ανδρέας Κονταράκης, διανομέας κινηματογραφικών ταινιών της εταιρείας Weird Wave και ο άνθρωπος που διαχειρίζεται το «Αστορ», μιλά για τη «μονοκαλλιέργεια ξενοδοχείων», την πικρή ιστορία των σινεμά του κέντρου και το gentrification.

Κινηματογραφικές αίθουσες βάζουν λουκέτο, δεκάδες αναψυκτήρια εντός μουσείων και αρχαιολογικών χώρων υφαρπάζονται από τους μισθωτές τους και παραδίδονται σε εταιρεία ταχυγευμάτων, ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων τελεί υπό έξωση από το ιστορικό κτίριο που λειτουργεί ως μόνιμη έδρα του. Ολα δι’ αποφάσεων και υπογραφών της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη.

Την ίδια στιγμή στην Αθήνα εξαφανίζονται χώροι και στέκια πολιτισμού, τοπόσημα της σύγχρονης ιστορίας της αλλάζουν χρήση και η φυσιογνωμία της πληγώνεται βάναυσα, αφού ο δήμαρχος Κώστας Μπακογιάννης έχει βαλθεί με τις επεμβάσεις του να μετατρέψει την πρωτεύουσα σε μια πόλη ελκυστική για τους τουρίστες και απρόσιτη για τους μόνιμους κατοίκους που βλέπουν μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες να δραστηριοποιούνται σε πολυώροφα κτίρια που θα λειτουργήσουν, κυρίως, ως ξενοδοχειακές μονάδες.

Πριν από ένα χρόνο ο Ανδρέας Κονταράκης, διανομέας κινηματογραφικών ταινιών της εταιρείας Weird Wave, ήταν ο πρώτος που εξέπεμψε SOS για τη διάσωση των κινηματογραφικών αιθουσών στο κέντρο της Αθήνας. Και συγκεκριμένα για το «Ιντεάλ» και το «Αστορ», το οποίο διαχειρίζεται.

Ανδρέας Κονταράκης, διανομέας κινηματογραφικών ταινιών της εταιρείας Weird Wave

«Δυστυχώς και παρά την κινητοποίηση όλης της κινηματογραφικής κοινότητας σε Ελλάδα και Ευρώπη, όλων των παρατάξεων στον Δήμο της Αθήνας, των κομμάτων της Βουλής, της μεγάλης συμμετοχής του κόσμου, δηλώσεων ακόμη και της Προέδρου της Δημοκρατίας, τελικά κέρδισε το κυνήγι του χρήματος, του κέρδους, των συμφερόντων, σε βάρος της ποιότητας ζωής των κατοίκων, αυτής της πόλης» δηλώνει στην «Εφ.Συν.» για την εικόνα σήμερα. «Συγκεκριμένα, στις 31 Δεκεμβρίου 2023 κλείνει το “Ιντεάλ”, μετά 100 χρόνια λειτουργίας και γκρεμίζεται, προκειμένου να γίνει ξενοδοχείο του Ομίλου Μήτση, γνωστού φίλου της κυβέρνησης. Μπορούμε να πάμε να πάρουμε από μια πέτρα αναμνηστική, όπως έγινε με το τείχος του Βερολίνου.

»Για το διατηρητέο “Αστορ” υπάρχει η θετική εισήγηση από το υπουργείο Ενέργειας και Περιβάλλοντος, για να κηρυχτεί διατηρητέα και η χρήση του κινηματογράφου και περιμένουμε τόσους μήνες την υπογραφή του αρμόδιου υπουργού κ. Σκυλακάκη.

»Πρόσφατα ανακαλύψαμε στη Διαύγεια, ότι στις 10 Μαρτίου 2023, όταν ο ΕΦΚΑ έβγαζε ανακοινώσεις ότι το “Αστορ” θα παραμείνει ως έχει, ταυτόχρονα και εν κρυπτώ, έστελνε ερώτηση στο Νομικό Συμβούλιο του Κράτους και ζήταγε γνωμοδότηση, αν μπορεί να καταγγείλει τη σύμβαση μίσθωσης και να μας πετάξει έξω. Πήρε απάντηση τον Ιούνιο, που έλεγε ότι δεν έχει το δικαίωμα, εκτός αν κινδυνεύει το κτίριο.

»Η πρόσφατη εκτίμηση των αρχιτεκτόνων ήταν ότι το κτίριο δεν κινδυνεύει και ότι απλά χρειάζεται συντήρηση, που την κοστολογεί γύρω στο 1.000.000 ευρώ, ένα αστείο ποσόν που είναι εύκολο να εισπραχθεί από τα ενοίκια του κτιρίου.

»Το μέλημα λοιπόν του ΕΦΚΑ δεν είναι το καλό της Αθήνας, αλλά η επιμονή σε εξυπηρέτηση και άλλων υποψηφίων ξενοδόχων. Την ίδια ώρα, κάποιες “αόρατες” δυνάμεις κρατάνε κλειστές τις δύο αίθουσες “Αττικόν” και “Απόλλων” στη Σταδίου και μετά το κλείσιμο του “Εμπασσυ”, έχουμε και το κλείσιμο δύο αιθουσών, της “Οπερας”, στην Ακαδημίας, των τεσσάρων αιθουσών ODEON στο Μαρούσι, ενώ παραμένει κλειστό το “Ααβόρα” στην Ιπποκράτους και περιφερειακά έχουμε μετατροπή σε σούπερ μάρκετ του “Οσκαρ” στην Αχαρνών και του “Σοφία” στην Αργυρούπολη, ενώ το θέατρο “Αθήναιον”, που γνωρίσαμε την Καρέζη, τον Ξυλούρη κ.ά. στο “Μεγάλο μας Τσίρκο”, αντί να κηρυχτεί διατηρητέο, σηκώνεται τώρα ένα τεράστιο ξενοδοχείο, ακριβώς φάτσα με το Εθνικό Αρχαιολογικό μας Μουσείο.

»Σταθερά λοιπόν και με τη φανερή παρέμβαση κρατικών υπηρεσιών, το κέντρο της Αθήνας δέχεται μια πρωτοφανή επίθεση για να μας κλέψουν την ιστορική μας μνήμη και για να φύγουν οι κάτοικοι. Και ένας βασικός στόχος είναι κάθε σημείο πολιτισμού, κάθε σημείο συνάντησης των κατοίκων. Και όλα αυτά γίνονται με αποφάσεις κρατικών υπηρεσιών και ο δήμος απλά παρακολουθεί τις εξελίξεις, καθώς δεν είναι δική του αρμοδιότητα. Καταλαβαίνετε όμως ότι υπάρχουν δυνατότητες παρέμβασης, πίεσης, οργάνωσης των κατοίκων κ.λπ., ακόμα και στο επίπεδο των αδειοδοτήσεων, που είναι αρμοδιότητα του εκάστοτε δημάρχου».

«Το θέατρο “Αθήναιον”, που γνωρίσαμε την Καρέζη, τον Ξυλούρη κ.ά. στο “Μεγάλο μας Τσίρκο”, αντί να κηρυχτεί διατηρητέο, σηκώνεται τώρα ένα τεράστιο ξενοδοχείο, ακριβώς φάτσα με το Εθνικό Αρχαιολογικό μας Μουσείο», λέει ο Ανδρέας Κονταράκης | Μ. Βαλασόπουλος

Οι ελάχιστοι κινηματογράφοι που έχουν απομείνει στην Αθήνα (και στις άλλες ελληνικές πόλεις) είναι κάτι περισσότερο από αίθουσες προβολής, ανάγονται σε χώρους πολιτισμού και κουλτούρας, σημεία συνάντησης των σινεφίλ, στέκια για φεστιβαλικές διοργανώσεις και κινηματογραφικά αφιερώματα, τοπόσημα περιοχών κοκ. Ρωτάμε τον κ. Κονταράκη αν έχει διατυπωθεί σχέδιο για τη συνολική τους διάσωση ως διατηρητέοι χώροι από την πλευρά του φορέα των αιθουσαρχών, αλλά και αν τέθηκε ως ζήτημα στις τελευταίες συζητήσεις με το υπουργείο Πολιτισμού.

«Δυστυχώς οι αιθουσάρχες δεν έχουν κάποιο ενεργό συνδικαλιστικό φορέα και βλέπουν μόνο το δέντρο και χάνουν το δάσος. Κάποιοι νομίζουν ότι αν κλείσουν οι αίθουσες του κέντρου θα έχουν περισσότερα εισιτήρια στη γειτονιά. Κάποιοι επίσης δεν καταλαβαίνουν ότι χωρίς αίθουσες στο κέντρο της Αθήνας, το 80% των εισιτηρίων στα αμερικάνικα blockbusters θα γίνει 100%, καθώς η διανομή ευρωπαϊκών και άλλων φεστιβαλικών ταινιών θα γίνει εντελώς ασύμφορη. Δυστυχώς δεν έχουμε καμία ουσιαστική παρέμβαση του υπουργείου Πολιτισμού, για να προωθήσει την κήρυξη των κινηματογράφων σε διατηρητέους χώρους».

Ο ίδιος σε προηγούμενη συνομιλία μας είχε κάνει λόγο για τη μετατροπή της Αθήνας σε ξενοδοχειούπολη. Τον ρωτάμε τι προβλέπει για το μέλλον αλλά και τι θεωρεί ότι χρειάζεται η πόλη για να αναζωογονηθεί, για να αναγεννηθεί, καθώς είναι και υποψήφιος δημοτικός Σύμβουλος με την «Ανοιχτή Πόλη».

«Αυτή τη μονοκαλλιέργεια των ξενοδοχείων κ.λπ. θα την πληρώσει πολύ ακριβά ο Αθηναίος και στη συνέχεια και ο τουρισμός. Δείτε σε όλο το κέντρο: υπάρχουν λινάτσες που κρύβουν την ανακαίνιση του κτιρίου και αμέσως μετά εμφανίζεται ένα ακόμα ξενοδοχείο. Και αυτά δεν είναι αυτοχρηματοδοτούμενα. Σε όλα μετέχουν και τράπεζες.

»Στο πρώτο κραχ στο τουρισμό, για λόγους οικονομικούς ή απρόβλεπτους (βλέπε Πήλιο), όλα αυτά θα κλείσουν, θα τα κρατήσουν οι τράπεζες κλειστά για 10-20 χρόνια και τα ΜΑΤ θα βγάζουν τους άστεγους από μέσα. Δείτε τώρα που θέλουν να μεταφέρουν τα υπουργεία στη Δάφνη, αν και τοπικοί φορείς έχουν αντιρρήσεις. Ας υποθέσουμε ότι μεταφέρονται στη Δάφνη. Για να γίνουν κι άλλα ξενοδοχεία τα σημερινά υπουργεία;

»Θα μπορούσαν π.χ. να μετατραπούν σε μικρά διαμερίσματα και να δοθούν σε νιόπαντρα ζευγάρια, χωρίς ενοίκιο για 3-4 χρόνια και με ευνοϊκούς όρους στη συνέχεια. Ετσι ο δήμος θα εισέπραττε δημοτικά τέλη και τέλη καθαριότητας, που δεν πληρώνουν σήμερα τα υπουργεία, έτσι θα αποκτούσαμε γειτονιές στην Αθήνα, έτσι θα αποφεύγαμε τα γκέτο και την ερημοποίηση, έτσι σε λίγα χρόνια θα γέμιζε το κέντρο με δεκάδες παιδάκια από τα νιόπαντρα ζευγάρια. Αλλιώς τα ενοίκια θα φτάσουν σε απίστευτα ύψη και οι κάτοικοι θα μένουμε στη Χαλκίδα και στο Βραχάτι, για να ερχόμαστε το πρωί για δουλειά και να φεύγουμε το βράδυ με τον προαστιακό.

»Το κέντρο θα γίνει η πιο επικίνδυνη περιοχή της Αθήνας, καθώς γεμάτη τουρίστες και χωρίς κατοίκους, δεν θα μπορείς να περπατήσεις με την οικογένειά σου. Και τα οργανωμένα γκρουπ των τουριστών θα μπορούν να τα συνοδεύουν οι αστυνομικοί, όπως γίνεται στο Λος Αντζελες. Εμείς πώς θα κυκλοφορούμε τα βράδια;».

Mικρογεύματα... συμφερόντων στα καφέ των μουσείων

Στο Καφέ στον Κήπο του Εθνικού Αρχαιολογικού, αλλά και στο αντίστοιχο εντός του Μουσείου, στο Νομισματικό Μουσείο, στο Βυζαντινό και Χριστιανικό, εργαζόμενοι και διαχειριστές είδαν τις προηγούμενες ημέρες να μπαίνουν λουκέτα στις επιχειρήσεις τους. Στις αρχές του Φεβρουαρίου 2023 ο Οργανισμός Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων του υπουργείου Πολιτισμού (ΟΔΑΠ, πρώην ΤΑΠΑ) προκήρυξε αιφνίδια διαγωνισμό για τα 59 αναψυκτήρια που λειτουργούν εντός αρχαιολογικών χώρων, μουσείων και μνημείων σε όλη τη χώρα, τα οποία χώριζε σε τρεις μεγάλες ομάδες.

Μ. Βαλασόπουλος

Ο ανοιχτός διαγωνισμός δεν ήταν ισότιμος. Οι όροι και οι προϋποθέσεις «έκοβαν» εξ αρχής εκατοντάδες μικρομεσαίους ενδιαφερόμενους, αφού σύμφωνα με τα κριτήρια «Χρηματοοικονομικής Επάρκειας» οι συμμετέχοντες όφειλαν να έχουν τζίρο τα τελευταία πέντε χρόνια (2017-2021), μεγαλύτερο του ενός εκατομμυρίου (1.000.000,00€) ευρώ «και θετικά ίδια κεφάλαια». Επίσης στα κριτήρια «Τεχνικής και Επαγγελματικής Ικανότητας» έμπαινε προϋπόθεση «επαγγελματική εμπειρία κατά τα τελευταία έξι (6) έτη (2017-2022) στη λειτουργία 10 τουλάχιστον καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος, κλειστής ή ανοιχτής αγοράς, στα οποία τρόφιμα και ροφήματα... προετοιμάζονται και προσφέρονται σε όρθιους ή και καθήμενους πελάτες, σε δύο τουλάχιστον διαφορετικές γεωγραφικές περιφέρειες της Χώρας».

Οι επαγγελματίες του χώρου είχαν αντιδράσει και τότε, καταγγέλλοντας τον διαγωνισμό ως «φωτογραφικό». Απευθύνονταν αποκλειστικά σε μεγάλες αλυσίδες τροφοδοσίας αποκλείοντας από τη διαδικασία μικρομεσαίους επιχειρηματίες και συνεταιριστικά εγχειρήματα τοπικών κοινωνιών. Το θέμα έφεραν στη Βουλή δύο βουλευτές του ΠΑΣΟΚ, αλλά τελικά ο διαγωνισμός προχώρησε. Δύο εταιρείες πλειοδότησαν, με τη σύμβαση να κατοχυρώνεται, όπως διέρρευσε, στη «Γρηγόρης Μικρογεύματα» συμφερόντων του επιχειρηματία Βλάσση Γεωργάτου.

Το υπουργείο Πολιτισμού, διά του ΟΔΑΠ, με ανακοίνωση, έσπευσε τις προηγούμενες ημέρες να απαντήσει στην εταιρεία «Μουσείων Εστίαση Α.Ε.» που αρνήθηκε να παραδώσει το αναψυκτήριο του Νομισματικού Μουσείου, δημοσιοποίησε το θέμα και η λύση απ’ ό,τι φαίνεται θα δοθεί στα δικαστήρια. Απάντηση ωστόσο δεν έδωσαν ΟΔΑΠ και ΥΠΠΟ στην καταγγελία που έχει κάνει το «Κοσμοδρόμιο», ήδη από τις 16/5/23, σύμφωνα με την οποία «Ο κ. Γεωργάτος είναι γνώριμος του πρωθυπουργικού ζεύγους Κυριάκου Μητσοτάκη - Μαρέβας Γκραμπόφσκι και του Γιάννη Μπρατάκου, ο οποίος έχει διατελέσει μη εκτελεστικό μέλος στο Διοικητικό Συμβούλιο της “Γρηγόρης Μικρογεύματα” και τον Αύγουστο του 2022 διαδέχτηκε τον παραιτηθέντα λόγω του σκανδάλου “Predator” Γρηγόρη Δημητριάδη στη θέση του Γενικού Γραμματέα του πρωθυπουργού». Ισχύει ότι υπάρχουν διασυνδέσεις έστω διά της τεθλασμένης;

Οσο για τα ποιοτικά κριτήρια που είχαν μπει από πλευράς ΟΔΑΠ, ήταν αποκλειστικά ένα: «Η υψηλότερη ετήσια τιμή του προσφερόμενου μισθώματος συνολικά ανά ομάδα». Καμία υποχρέωση για σύσταση καταλόγου υψηλών προδιαγραφών με εδέσματα και ροφήματα για όλα τα βαλάντια, που να εναρμονίζονται με τοπικές παραδόσεις στους υψηλού επιπέδου χώρους από τις Μυκήνες μέχρι την Κνωσό και το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και τους Δελφούς, που καλούνται να υπηρετήσουν. Με δεδομένο ότι οι χώροι εστίασης αποτελούν πλέον, στα μεγάλα μουσεία, μέρος της γενικότερης εμπειρίας των επισκεπτών ο ΟΔΑΠ όφειλε να θέσει αυστηρές προδιαγραφές. Οσο για πώληση τοπικών εδεσμάτων συνεταιρισμών και μικρών παραγωγών, ούτε λόγος. Με πολύ κόπο, πάντως, σε ορισμένες περιπτώσεις, τα καφέ των Μουσείων μας κατάφεραν να γίνουν στέκια των Αθηναίων και χώροι απόλαυσης για τους τουρίστες της χώρας.

Οι αρχαιολόγοι αντιστέκονται

Παρά την κατά μέτωπον επίθεση της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη στον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων (ΣΕΑ), ενάμιση μήνα πριν από τις αρχαιρεσίες, με την ανάκληση της απόφασης παραχώρησης του κτιρίου στο οποίο στεγάζεται στην οδό Ερμού, τη συκοφαντική δυσφήμηση από συγκεκριμένους κύκλους της προέδρου του, Δέσποινας Κουτσούμπα, τη μεθοδευμένη επιχείρηση διαστρέβλωσης των σκοπών του ΣΕΑ ότι εξυπηρετούν πολιτικούς κύκλους, οι αρχαιολόγοι ανανέωσαν την εμπιστοσύνη τους στην Ενωτική Αγωνιστική Κίνηση που εκλέχτηκε πρώτη με 6 έδρες στις τελευταίες αρχαιρεσίες (22/9/23).

Πρώτη σε ψήφους ήρθε η Δέσποινα Κουτσούμπα (201) και ακολούθησε ο Κώστας Πασχαλίδης (141), ο οποίος είναι και ο νέος πρόεδρος του Δ.Σ. του ΣΕΑ.

Ο διακεκριμένος αρχαιολόγος είναι ο τέταρτος πρόεδρος που εκλέγεται με την Ενωτική Αγωνιστική Κίνηση από το 2011. Προηγήθηκαν οι: Δέσποινα Κουτσούμπα (2011-2014 και 2020-2023), Ολγα Σακαλή (2014-2017), Τούλα Μαρκέτου (2017-2020). Τα αποτελέσματα στον ΣΕΑ είχαν ως εξής: Ψηφίσαντες 662 ● Ακυρα 6 ● Λευκά 9 ● ΕΑΚ 272 (6 έδρες) ● Ενωμένοι Αρχαιολόγοι 155 (4 έδρες) ● Συνεργασία Αρχαιολόγων 138 (3 έδρες) ● ΔΑΣ 60 (2 έδρες) ● Νέα Πορεία 22 (0 έδρες)

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ από "Εφ.Συν."