Γρηγόρης Γεροτζιάφας*: Τι πρέπει να γίνει για το τέταρτο, αλλά και το πέμπτο κύμα της πανδημίας

*Γρηγόρης Γεροτζιάφας - Διευθυντής του ερευνητικού κέντρου Cancer, Biology and Therapeutics (INSERMU938) και καθηγητής αιματολογίας του Πανεπιστημίου της Σορβόνης στο Παρίσι

Ο Γρηγόρης Γεροτζιάφας γράφει στο iEidiseis για την πανδημία και τα επόμενα κύματα. Η κομβική σημασία της στρατηγικής PDA, δηλαδή της πρόληψης, της ανίχνευσης και της πρόνοιας.

 

Σύμφωνα με ένα από τα βασικά αξιώματα των φυσικών επιστημών, η επανάληψη των ίδιων συνθηκών οδηγεί στην επανάληψη του ίδιου αποτελέσματος αλλά, μια μικρή αλλαγή σε μια από τις συνθήκες μπορεί να οδηγήσει σε νέα, απρόβλεπτη κατάσταση.

Στην 7η τέχνη το αξίωμα αυτό αξιοποιήθηκε από τον σκηνοθέτη Χάρολντ Ράμις στην ταινία «Η μέρα της Μαρμότας » όπου η έξοδος του πρωταγωνιστή από τον εγκλωβισμό του στην αέναη επανάληψη της ίδιας ημέρας ήρθε όταν συνειδητοποίησε ότι έπρεπε να αλλάξει τον τρόπο που αντιμετώπιζε και διαχειριζόταν την καθημερινότητά του και τις κοινωνικές του σχέσεις.

Αν ξαναδούμε λοιπόν τους τελευταίους 18 μήνες της ζωής μας, που καθορίζονται από την πανδημία και την υγειονομική κρίση, θα βρούμε εύκολα τις ομοιότητες με την κινηματογραφική ταινία. Ωστόσο, υπάρχει μια σημαντική διαφορά. Ο «κιρκάδιος ρυθμός» στην περίπτωση της πανδημίας καθορίζεται από την δυναμική διάδοσης και εξέλιξης ενός νέου οργανισμού, του SARS-CoV-2, που εμφανίστηκε στον πλανήτη και θέλει να ζήσει προκαλώντας αρρώστια και θάνατο στους φορείς του, στους ανθρώπους.

Μια βασική αρχή της εξελικτικής βιολογίας λέει ότι όλοι οι οργανισμοί, προκειμένου να επιβιώσουν σε ένα περιβάλλον που είναι εξ’ορισμού εχθρικό, προσαρμόζονται και επίσης τροποποιούν το περιβάλλον τους. Δηλαδή στην περίπτωση του SARS-CoV-2 (όπως και σε άλλους ιούς) μεταλλάσσεται το γενετικό υλικό και ο ιός αποκτά νέες ιδιότητες ώστε μέσω της φυσικής επιλογής να κυριαρχίσει εκείνη η μορφή του που θα είναι πιο « φιλική » προς τον άνθρωπο και θα βρίσκεται σε ισορροπία με το περιβάλλον του. Κανείς σοβαρός επιστήμονας δεν διακινδυνεύει να προβλέψει ότι αυτό θα συμβεί σύντομα. Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι ανεξάρτητα από την εξέλιξη και την διάρκεια της πανδημίας το COVID-19 είναι ένα νέο σοβαρό λοιμώδες νόσημα που προκαλεί αιματολογικές και αγγειακές διαταραχές και έχει προστεθεί στα υπάρχοντα νοσήματα.

Δηλαδή οι άνθρωποι θα έχουν έναν επιπλέον λόγο να νοσούν, να χρειάζονται πρωτοβάθμια ιατρική φροντίδα, νοσοκομειακή περίθαλψη και νοσηλεία σε μονάδα εντατικής θεραπείας. Αρα πρέπει άμεσα να ενισχύσουμε, να αναδιοργανώσουμε, και να αναπτύξουμε τοεθνικό σύστημα υγείας ώστε να καλυφθεί και αυτή η νέα ανάγκη χωρίς να επιβαρυνθεί η παροχή περίθαλψης σε ασθενείς με άλλα νοσήματα.

SARS-CoV-2 και COVID-19. Βασικές πληροφορίες βιολογίας του ιού και του νοσήματος

Ο SARS-CoV-2 κατά την επαφή του με τον ανθρώπινο οργανισμό και ενώ εισβάλει στα κύτταρα, πυροδοτεί τους φυσιολογικούς μηχανισμούς άμυνας που κυρίως αποτελούνται από την φλεγμονή, την ενεργοποίηση του μηχανισμού της πήξης του αίματος και την δημιουργία εξειδικευμένων αντισωμάτων (φυσική ανοσία) που στοχεύουν στην εξουδετέρωσή του ιού. Η φλεγμονή και η πήξη είναι « βίαιοι » μηχανισμοί άμεσης απάντησης που οδηγούνται σε εκρηκτική ενεργοποίηση όταν ο αριθμός των ιικών σωματιδίων (αυτό που λέμε ιικό φορτίο) είναι μεγάλος με συνέπεια την εκδήλωση της νόσου COVID-19. Η παραγωγή εξειδικευμένων αντισωμάτων που εξουδετερώνουν τον ιο (αυτό που λέμε ανοσολογική απάντηση) εμφανίζεται 10 - 15 ημέρες μετά την είσοδο του ιού στον οργανισμό. Η αποτελεσματική εξουδετέρωση του ιού εξαρτάται από ένα μεταβαλλόμενο « συσχετισμό δύναμης » που καθορίζεται από το ιικό φορτίο και την ποσότητα και ποιότητα τωνεξουδετερωτικών αντισωμάτων.

Η τελική έκβαση της νόσου COVID-19 θα καθορισθεί επίσης από το terrain στο οποίο διεξάγεται η μάχη. Δηλαδή από την κατάσταση κυρίως των ενδοθηλιακών κυττάρων (είναι τα κύτταρα που καλύπτουν την επιφάνεια των αγγείων που βρίσκεται σε επαφή με το αίμα) καθώς αυτά τα κύτταρα στο επιπεδο της μικρο-κυκλοφορίας των πνευμόνων είναι πρωτεύον στόχος του ιού. Τον προσλαμβάνουν πιο εύκολα αν είναι ήδη ενεργοποιημένα πριν την λοίμωξη και συμμετέχουν στην θρόμβωση των πνευμονικών αγγείων κατά την δυσμενή εξέλιξη της νόσου. Αυτή η διαδικασία θα οδηγήσει το 20% των ανθρώπων που παρουσιάζουν COVID-19 να εκδηλώσουν σοβαρή μορφή της νόσου και να χρειασθούν νοσηλεία και το 5% να εκδηλώσουν βαρύ COVID-19. Οι τελευταίοιθα χρειασθούν νοσηλεία σε μονάδα εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ). Περίπου το 30% των ασθενών με βαρύ COVID-19 θα πεθάνουν, παρά την χορήγηση υψηλού επιπέδου ιατρικής φροντίδας και των συνιστομένων θεραπειών. Τέλος, οι επιδημιολογικές μελέτες από το 1ο επιδημικό κύμα έδειξαν ότι περίπου 20% των ασθενών που πέθαναν από COVID-19 απεβίωσαν στο σπίτι τους και 40% από αυτούς είχαν φλεβική θρόμβωση.

4ο κύμα και νέα φάση της πανδημίας

Με την έναρξη του 4ου κύματος η πανδημία εισέρχεται σε νέα φάση καθώς αντιλαμβανόμαστε την ισχύ των βασικών αρχών της βιολογίας του ιού και της παθογένεσης της νόσου COVID-19 και τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζουν την προσωπική, οικονομική και κοινωνική μας ζωή.

-Αντιλαμβανόμαστε ότι ο SARS-CoV-2, όπως όλα τα φυσικά φαινόμενα υπακούει στους νόμους της φύσης και όχι στις επιθυμίες του ανθρώπου.

-Καταλαβαίνουμε γιατί το στέλεχος Δ του SARS-CoV-2 που εμφανίστηκε στην έναρξη του εμβολιαστικού προγράμματος είναι αποτέλεσμα της προσπάθειας το ιού να επιβιώσει. Καθώς το στέλεχος Δ έχει επικρατήσει μέσα από την διαδικασία της φυσικής επιλογής διαφεύγει κατά ένα μικρό ποσοστό από την ανοσολογική απάντηση (φυσική ή επαγόμενη από το εμβόλιο)ή τις στοχευμένες ανοσολογικές θεραπείες (μονοκλωνικά αντισώματα) καθώς αμφότερα αναπτύχθηκαν έναντι του μητρικού στελέχους της Whuan. Αυτός είναι ο βασικός λόγος για τον οποίο εμβολιασμένοι ασθενείς νοσούν (με ήπια μορφή της νόσου) και τα μονοκλωνικά αντισώματα έχουν ελαττωμένη αποτελεσματικότητα σε ασθενείς που νοσούν μετά από λοίμωξη από το στέλεχος Δ.

-Μπορούμε να καταλάβουμε γιατί είναι πολύ πιθανόν να εμφανιστούν στο άμεσο μέλλον νέα στελέχη του SARS-CoV-2 που θα είναι περισσότερο ανθεκτικά τόσο στα σημερινά εμβόλια και μονοκλωνικά αντισώματα (που κατασκευάστηκαν με βάση το μητρικό στέλεχος της Whuan) όσο και στην αποκτημένη φυσική ανοσία (που στρέφεται είτε κατά του στελέχους της Whuan, είτε κατά του βρετανικού στελέχους, είτε κατά του στελέχους Δ) και κατά συνέπεια θα χρειαστούμε νέα, 2ηγενια εμβολίων και μονοκλωνικών αντισωμάτων.

-Αρα χρειάζεται να προετοιμαστούμε για τα επερχόμενα πανδημικά κύματα.

Το τέλος της πανδημίας δεν είναι προβλέψιμο σε έναν βραχυπρόθεσμο ορίζοντα και η αναδιοργάνωση του συστήματος υγείας είναι επιτακτική και επείγουσα.

Τα όρια της νεοφιλελεύθερης διαχείρισης της πανδημίας

Σήμερα, έχουμε αντιληφθεί τα όρια της μεθόδου αντιμετώπισης της πανδημίας που εφαρμόστηκε στις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και κατά συνέπεια οι κυβερνήσεις των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αντιμετωπίζουν την πανδημία με μια στρατηγική που βασίζεται στον εμβολιασμό (ο οποίος παρουσιαζόταν ως πανάκεια) και στην εφαρμογή των μέτρων φυσικής και κοινωνικής αποστασιοποίησης (stopandgostrategy) που καθορίζεται από μια νοσοκομειοκεντρική αντιμετώπιση των ασθενών με COVID-19 ή από την ανάγκη λειτουργίας της οικονομίας (σχηματικά, όταν αρχίζουν να γεμίζουν τα νοσοκομεία γίνεται lockdown το οποίο ανοίγει όταν χρειάζεται να δουλέψει η οικονομία).Αυτή η μέθοδος βασίζεται στον συνδυασμό:

-της αρχής της ατομικής ευθύνηςτόσο στην εφαρμογή των μέτρων ατομικής προστασίας όσο και στον εμβολιασμό. Ο τρόπος που τα κράτη της ΕΕ έχουν διαχειριστεί το εμβόλιο εγγράφεται στο ίδιο νεοφιλελεύθερο πλαίσιο : η κυβέρνηση« κάνει ό,τι χρειάζεται » για να προμηθευτεί και να διαθέσει το εμβόλιο το οποίο σε μια διαδικασία «ψεκάστε-σκουπίστε-τελειώσατε» θα εξαφανίσει την πανδημία. Οι πολίτες έχουν την ευχέρεια να χρησιμοποιήσουν την « στιγμιαία » υπηρεσία που τους προσφέρει το κράτος και αν δεν το κάνουν είναι ατομική τους ευθύνη και θα τιμωρηθούν.

-της καταστολής (απαγόρευση διαδηλώσεων, απαγόρευση πολιτιστικών εκδηλώσεων, στοχοποίηση της κοινωνικότητας της νεολαίας)

-της ελάχιστης εμπλοκής του κράτους με σχέδιο fast-track εμβολιασμού με το απόλυτο « υπερ-όπλο » που θα φέρει την ελευθερία και το τέλος της πανδημίας χωρίς καμία απολύτως επένδυση στο ΕΣΥ (αντιθέτως συνεχίζεται απαρέγκλιτα η πολιτική μείωσης του προσωπικού, καταβαράθρωσης των υπηρεσιών και εκχώρισή τους στον ιδιωτικό τομέα και ενίσχυσης των μεγάλων ιδιωτικών ομίλων)

-της « προστασίας » των μεγάλων ιδιωτικών ομίλων παροχής υπηρεσιών από την έκθεσή τους στους ασθενείς με COVID-19

Οι συνέπειες της νεοφιλελεύθερης μεθόδου διαχείρισης της πανδημίας

Η αύξηση του κινδύνου κορεσμού των συμβατικών θαλάμων νοσηλείας και κυρίως των ΜΕΘ (που εκτιμάται από τον αριθμό των κρουσμάτων και το ιικό φορτίο των λυμάτων) οδηγεί στην εφαρμογή αυστηρών μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης (lockdown, απαγόρευση κυκλοφορίας) ώστε να ελαττωθούν τα κρούσματα και κατά συνέπεια οι ασθενείς με COVID-19. Όμως, τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης είναι καταστροφικά τόσο για την δημόσια υγεία συνολικά όσο και για την οικονομική και κοινωνική δραστηριότητα και την δημοκρατική λειτουργία των κοινωνιών μας.

Η 18μηνη διαχείριση της υγειονομικής κρίσης προκάλεσε σημαντικές αλλαγές στον υγειονομικό χάρτη των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης:

-παραμελήθηκαν ασθενείς με χρόνια νοσήματα, σταμάτησαν προγράμματα προληπτικής ιατρικής, καθυστερούν οι διαγνώσεις και οι θεραπείες ασθενών με καρκίνο ή αγγειακά νοσήματα κλπ.

- έχει θέσει σε κίνδυνο την κοινωνική συνοχή,

-έχει επιταχύνει την φτωχοποίηση μεγάλων κοινωνικών στρωμάτων

-απειλεί την δημοκρατική λειτουργία των κοινωνιών.

Κατά την περίοδο των 18 μηνών της υγειονομικής κρίσης, τα δημόσια νοσοκομεία, που ήταν ήδη υποστελεχωμένα λόγω των μακροχρόνιων πολιτικών λιτότητας σηκώνουν όλο το βάρος της περίθαλψης των ασθενών με COVID-19 ενώ οι μεγάλοι ιδιωτικοί όμιλοι υγείας έμειναν εκτός του σχεδιασμού. Σύμφωνα με το γαλλικό παράδειγμα οι μεγάλοι ιδιωτικοί όμιλοι υγείας εντάχθηκαν στην μάχη κατά της πανδημίας μόνο εφόσον ασκήθηκε η δύναμη της κρατικής επιβολής.

Αντίθετα στην Ελλάδα «προστατεύθηκαν » από το κράτος με αποτέλεσμα την καταστροφική διαχείριση της υγειονομικής κρίσης κατά την κορύφωση κυρίως του 2ου κύματος στην Θεσσαλονίκη.

Τα υποχρηματοδοτούμενα δημόσια νοσοκομεία και οι Ιατρικές Σχολές των δημόσιων πανεπιστημίων σήκωσαν το επιπλέον βάρος έρευνας και της παραγωγής και συστηματοποίησης της γνώσης για την θεραπεία των ασθενών με COVID-19 ενώ οι μεγάλοι ιδιωτικοί όμιλοι παροχής υπηρεσιών υγείας παρά τον πλούτο τους, την υψηλού επιπέδου υλικοτεχνική υποδομή, και το καλά καταρτισμένο ιατρικό προσωπικό που διαθέτουν, λάμπουν δια της απουσίας τους τόσο στην έρευνα όσο και στην συστηματοποίηση της γνώσης επιβεβαιώνοντας ότι οι δύο αυτές δραστηριότητες μπορούν να γίνουν αποτελεσματικά μόνο από το ΕΣΥ και το δημόσιο πανεπιστήμιο.

Η οργάνωση και εκπαίδευση των ιδιωτών γιατρών για την παροχή περίθαλψης των ασθενών με COVID-19εκτοςνοσοκομειου είναι ελλειπής. Το αποτέλεσμα είναι αποσπασματική και περιορισμένη συμμετοχή των ιδιωτών γιατρών στην διαχείρηση της υγειονομικής κρίσης.

Από την πρώτη ημέρα έναρξης του εμβολιαστικού προγράμματος διακηρύχθηκε με σαφήνεια από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ότι το εμβολιαστικό πρόγραμμα θα επιτύχει τον στρατηγικό του στόχο που είναι η αναίρεση της πανδημίας και η « εξουδετέρωση » του ιού μόνο εφόσον εμβολιαστεί ο παγκόσμιος πληθυσμός σε επίπεδα του 60% για το μητρικό στέλεχος της Whuan ή 80% για το στέλεχος Δ. Σήμερα 9 μήνες από την έναρξη του εμβολιαστικού προγράμματος ενώ ο εμβολιασμός στις πλούσιες δυτικές χώρες φτάνει στα επίπεδα του 70% στις χώρες της Αφρικής, της Μέσης Ανατολής, της Νοτιοανατολικής Ασίας και της Λατινικής Αμερικής βρίσκεται στα επίπεδα του 1% με 30%.
Αποδείχθηκε λοιπόν ότι η ελεύθερη αγορά και η ανεξέλεγκτη ιδιωτική φαρμακοβιομηχανία όχι μόνο δεν μπορούν να συνδράμουν στην επίτευξη του παγκόσμιου εμβολιαστικού στόχου αλλά κερδοσκοπούν στα χρηματιστήρια και θέτουν σε μακροχρόνια ομηρία τις οικονομίες και τις κοινωνίες των κρατών.

Επιπλέον, η μελέτη του χάρτης που δείχνει το ποσοστό των πολιτών που έλαβαν τουλάχιστον μία δόση σε κάθε χώρα σε παγκόσμιο επίπεδο αποκαλύπτει την παταγώδη αποτυχία της νεοφιλελεύθερης δύσης να προμηθεύσει εμβόλια στις φτωχότερες χώρες και αποδεικνύει ότι στις χώρες όπου υπάρχει κεντρικός σχεδιασμός της οικονομίας και της δημόσιας υγείας, ή ισχυρός κρατικός παρεμβατισμός όπως η Κίνα, η Κούβα, τα επίπεδα εμβολιασμού του πληθυσμού έφτασαν σε επίπεδα συγκρίσιμα με εκείνα των δυτικών χωρών παρόλο που το εμβολιαστικό πρόγραμμα ξεκίνησε αργότερα.

Πρόληψη-Ανίχνευση-Πρόνοια: η ολοκληρωμένη στρατηγικής για την αντιμετώπιση της πανδημίας

Σήμερα η αναθεώρηση της στρατηγικής αντιμετώπισης της πανδημίας είναι επείγουσα ανάγκη. Η αντιμετώπιση των επιδημικών κυμάτων πρέπει να στοχεύει ταυτόχρονα και υποχρεωτικά στην

-ελάττωση της κυκλοφορία του ιού μέσα στην κοινότητα

-πρόληψη της λοίμωξης από τον SARS-CoV-2

-έγκαιρη θεραπεία των ασθενών που βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο επιδείνωσης της νόσου.

Η επίτευξη αυτού του στόχου θα προστατεύσει την υγεία των πολιτών και θα δώσει χρόνο στην αναδιοργάνωση και ενίσχυση του ΕΣΥ.

Εχοντας ξεκινήσει το 4ο κύμα (και προβλέποντας το 5ο) είναι επείγουσα ανάγκη και απόλυτη προτεραιότητα να επιτευχθεί αυτός ο στόχος. Αυτό είναι δυνατόν να γίνει μονο με τον συνδυασμό

1. μαζικού καθολικού εμβολιασμού. Οι μελέτες φάσης 4 και η ανάλυση των επιδημιολογικών δεδομένων που προκύπτουν από την παρακολούθηση 3 δισεκατομμυρίων ανθρώπων που έχουν εμβολιαστεί μέχρι σήμερα δείχνουν ότι οι εμβολιασμένοι πολίτες έχουν περίπου 17 φορές μικρότερο κίνδυνο να νοσήσουν με σοβαρό COVID-19 σε σχέση με τους ανεμβολίαστους. Οι εμβολιασμένοι πολίτες μεταδίδουν μικρότερο ιικό φορτίο στο περιβάλλον τους. Αρα, ο εμβολιασμός ελαττώνει την πιθανότητα μετάδοσης και σοβαρής νόσησης τόσο των εμβολιασμένων πολιτών όσο και των ανεμβολίαστων που θα έρθουν σε επαφή με εμβολιασμένους φορείς του ιού.

2. στοχευμένη και συστηματική επιδημιολογική επιτήρηση

3. την ανάπτυξη δικτύου πρωτοβάθμιας φροντίδας εστιασμένης στο COVID-19 ώστε να γίνεται έγκαιρη διάγνωση του COVID-19, ανίχνευση των ασθενών που βρίσκονται σε κίνδυνο επιδείνωσης της νόσου, χορήγηση των συνιστομένων θεραπειών στο σπίτι και κατά προτεραιότητα νοσηλεία των ασθενών που παρουσιάζουν σημεία και συμπτώματα επιδείνωσης ώστε να μην χάνεται πολύτιμος χρόνος και οι ασθενείς καταλήγουν στο νοσοκομείο με βαριά κλινική εικόνα.

Σύμφωνα με την διεθνή βιβλιογραφία η εφαρμογή αυτής της στρατηγικής έχει ως αποτέλεσμα την έως και 50% ελάττωση της θνητότητας στους ασθενείς με COVID-19. Η ένταξη στον εθνικό σχεδιασμό και η εκπαίδευση των ιδιωτών γιατρών και η χρησιμοποίηση των εργαλείων τηλεϊατρικής θα επιτρέψει την έγκαιρη και αποτελεσματική παροχή υψηλού επιπέδου δωρεάν ιατρικής φροντίδας στο σπίτι ξεπερνώντας τα γεωγραφικά και κοινωνικά/οικονομικά εμπόδια πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας που χαρακτηρίζουν το ελληνικό σύστημα υγείας

4. Ενημέρωση των πολιτών από τους ιατρικούς συλλόγους, τις ιατρικές σχολές και το υπουργείο Υγείας που να είναι συνεχής, απλοποιημένη και να απαντά στα βασικά ερωτήματα τους για την νόσο, τις επιπλοκές της, το εμβόλιο και τις θεραπείες.

5. μακροπρόθεσμες και μεγάλες επενδύσεις για την προστασία της δημόσιας υγείας με την οργάνωση και καθοδήγηση τους κράτους

6. Ανοιγμα των πατεντών όλων των προϊόντων που σχετίζονται με την αντιμετώπισης της πανδημίας (εμβόλια, φάρμακα, διαγνωστικά τεστ)

Η Ερευνητική Ομάδα του Κέντρου Θρόμβωσης « Cancer-Hemostasis-Angiogenesis »  INSERMU938CentredeRechercheSaintAntoine,SorboneUniversity,έχοντας

-την γνώση από την ιστορία των πανδημιών, που διδάσκει ότι γνωρίζουμε ότι οι επιδημίες κάποτε τελειώνουν αλλά δεν μπορούμε να προβλέψουμε πότε,

-την εξειδίκευση από την πρόληψη και θεραπεία των ασθενών με θρόμβωση και

-την εμπειρία από την διαχείριση των ασθενών με COVID-19 (που είναι ένα αιματολογικό - αγγειακό νόσημα)
πολύ έγκαιρα - ήδη από τον Δεκέμβριο του 2020 - επεξεργάστηκε και δημόσια διατύπωσε την θέση ότι τα εμβόλια, ως τεράστιο επιστημονικό επίτευγμα της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας όπως και οι στοχευμένες ανοσολογικές θεραπείες (πχ μονοκλωνικά αντισώματα) δεν είναι η πανάκεια που θα οδηγήσει στο τέλος της πανδημίας αλλά αναπόσπαστο και βασικό τμήμα μιας συνολικής στρατηγικής οποία είναι οργανωμένη σε 3 άξονες:

(1) Πρόληψη (Prevention) έναντι της μόλυνσης από SARS-CoV-2, με επίκεντρο το μαζικό και γρήγορο εμβολιασμόo οποίος είναι αναπόσπαστο τμήμα της πρωτοβάθμιας περίθαλψης και για την επιτυχία του προϋποθέτει την συστηματική και διαρκή ενημέρωση των πολιτών από τους γιατρούς και τους τοπικούς Ιατρικούς Συλλόγους και Ιατρικές Σχολές. Ο μαζικός εμβολιασμός σε παγκόσμιο επίπεδο είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία του στρατηγικού στόχου του εμβολιασμού που είναι το τέλος της πανδημίας γεγονός που επιβάλει την άμεση άρση των πατεντών και την ένταξη του συνόλου της παγκόσμιας φαρμακοβιομηχανίας στην παραγωγής της 2ης γενιάς εμβολίων. Η βελτίωση των συνθηκών εργασίας, της λειτουργίας των σχολικών τάξεων της οικονομικής κατάσταστασης των εργαζομένων όπως και η βελτίωση της πυκνότητας των μέσων μαζικής μεταφοράς μαζί με τα ατομικά μέτρα προστασίας είναι αναγκαία μέτρα για την επίτευξη αυτού του στόχου.

(2) Ανίχνευση (Detection) για έγκαιρη διάγνωση των ασθενών με αυξημένο κίνδυνο επιδείνωσης της COVID-19, και αυστηρή επιδημιολογική επιτήρηση προσαρμοσμένη στα κοινωνικά χαρακτηριστικά και τις οικονομικές δραστηριότητες των τοπικών κοινωνιών

(3) Πρόνοια (Anticipation) για την έγκαιρη χορήγηση δωρεάν ιατρικής φροντίδας.

Η στρατηγική PDA από τα αρχικά των λέξεων prevention (πρόληψη), detection (ανίχνευση) και anticipation (πρόβλεψη)] πρέπει ενσωματωθεί στις εθνικές πολιτικές με στόχο να υποστηρίζει και να επεκτείνει τα Συστήματα Υγείας αξιοποιώντας ψηφιακές λύσεις (π.χ. τηλεϊατρική, ηλεκτρονική υγεία, τεχνητή νοημοσύνη και τεχνολογίες μηχανικής μάθησης) για την διατήρηση της υγείας των πολιτών σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο.

Καθώς ο δρόμος που έχουμε να διανύσουμε είναι ακόμη μακρύς σε αυτή την πρωτόγνωρη κατάσταση το κύριο όπλο μας είναι η αλληλεγγύη, η κοινωνική συνοχή και η προστασία και ενίσχυση του κράτους πρόνοιας.