Σχετικά με τη σχεδιαζόμενη Αποθήκευση Ενέργειας

Επιμέλεια: Βάννα Σφακιανάκη

  Μέρος 1ο: Νερό και Αλάτι

Πριν από λίγες μέρες ο Κωστής Χατζηδάκης ανέφερε ότι «τους επόμενους μήνες πρόκειται να ψηφιστεί το νομοσχέδιο που θα θέσει τις βάσεις για τη νέα εποχή στον χώρο της ενέργειας. Το νομοσχέδιο αυτό θα δημιουργήσει το πλαίσιο για την ανάπτυξη της αποθήκευσης ενέργειας» (1).

Η εξαγγελία αυτή γίνεται συστηματικά τα τελευταία χρόνια από πολιτικούς και υπηρεσιακούς παράγοντες, ενώ το ζήτημα της αποθήκευσης ενέργειας περιλαμβάνεται σε όλα τα κείμενα πολιτικής για την ενέργεια, ευρωπαϊκά και διεθνή. Όμως, παρά το γεγονός ότι συχνά διαφημίζονται έργα που εντάχθηκαν σε προγράμματα ή χρηματοδοτικά σχήματα, δεν υπάρχει ακόμα γι αυτά ένα πλαίσιο σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι κατά τις οδηγίες της Ε.Ε. η αποθήκευση ενέργειας –και ρητά η αντλησιοταμίευση– δεν θα πρέπει να θεωρείται Ανανεώσιμη Πηγή Ενέργειας. (2).

Είναι γνωστό ότι η ενέργεια δεν μπορεί να αποθηκευτεί αλλά μόνο να καταναλωθεί την ώρα που παράγεται. «Λύσεις» που έχουν προταθεί όπως η αντλησιοταμίευση και η αποθήκευση ενέργειας σε μορφή θερμότητας (δεξαμενές υγρών αλάτων) που συνδέεται με έργα ηλιοθερμικών σταθμών, αντιμετωπίζουν πολλά προβλήματα, γιατί συνεπάγονται μεγάλα κόστη και μεγάλες απώλειες από αλλεπάλληλες μετατροπές της παραγόμενης ενέργειας.

Στη χώρα μας εδώ και πολλά χρόνια η νομοθεσία συμπεριέλαβε έργα αποθήκευσης ενέργειας με ευνοϊκούς όρους για την αδειοδότηση και την αποζημίωσή τους. Όμως μετά από την ψήφιση του ν. 4414/2016 για το νέο καθεστώς στήριξης των σταθμών παραγωγής από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας που από τότε γίνονται με ανταγωνιστικές διαδικασίες, δεν υπάρχει πλαίσιο για τέτοιου είδους έργα και οι προτάσεις του ΥΠΕΝ φαίνεται να μην γίνονται δεκτές από τη Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού της Κομισιόν (3).

Σε ό,τι αφορά στην αντλησιοταμίευση, η σύλληψη περιλαμβάνει τη δημιουργία δύο φραγμάτων –δεξαμενών σε διαφορετικά υψόμετρα και άντληση του νερού στο υψηλότερο επίπεδο –με χρήση ηλεκτρικού ρεύματος– έτσι ώστε να λειτουργήσει το σύστημα ως υδροηλεκτρικό όταν αυτό ζητηθεί από τον διαχειριστή του Δικτύου.

Ηλιοθερμικός σταθμός με αποθήκευση ενέργειας στη Ν. Αφρική. Για ένα τέτοιο έργο σε οροπέδιο της Σητείας, διαβάζουμε στη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιτώσεων: «Θα πραγματοποιηθούν φυτεύσεις με είδη της τοπικής χλωρίδας των διαθέσιμων επιφανειών κάτω από τα παραβολικά κάτοπτρα. Στο μεγαλύτερο βαθμό η βλάστηση του γηπέδου του ηλιοθερμικού σταθμού  θα επανέλθει σταδιακά στην προηγούμενη φυσική κατάσταση.» (!)

Το σύστημα που ονομάστηκε «υβριδικό», περιλαμβάνει αιολικό(ούς) σταθμό(ούς) –που χαρακτηρίζεται ως ΑΠΕ– και αντλησιοταμιευτικό σύστημα –που δεν χαρακτηρίζεται ως ΑΠΕ– με την κάθε μονάδα να συνδέεται ανεξάρτητα με το δίκτυο και τον υπολογισμό της παραγόμενης ενέργειας να γίνεται λογιστικά (4).

Οι ηλιοθερμικοί σταθμοί με αποθήκευση, αποτελούν θηριώδεις εγκαταστάσεις που συνδυάζουν τα κοίλα κάτοπτρα στις εκτάσεις χιλιάδων στρεμμάτων που απαιτούνται –που χαρακτηρίζονται ως ΑΠΕ– με τις εγκαταστάσεις αποθήκευσης όπου αποθηκεύεται θερμότητα που παράγεται από τα κάτοπτρα σε υγρά άλατα που λειτουργούν ως θερμοσυσσωρευτές –που δεν χαρακτηρίζονται ως ΑΠΕ–. Φυσικά χρειάζονται εγκαταστάσεις μετατροπής της ενέργειας, που δεν διαφέρουν από ένα συμβατικό εργοστάσιο. Η όλη εγκατάσταση που από τη νομοθεσία χαρακτηρίζεται ως «χαμηλής όχλησης», κατατάσσεται στις επικίνδυνες εγκαταστάσεις της οδηγίας Seveso .

Το «πείραμα της Κρήτης»

Αν όλα αυτά ακούγονται περίεργα, είναι γιατί δεν υλοποιήθηκαν τέτοιου είδους έργα μέχρι σήμερα με μόνη εξαίρεση το «υβριδικό» της Ικαρίας (5). Πρόκειται για έργα που εμφανίστηκαν στην Κρήτη με άδειες παραγωγής και στη συνέχεια –κάποια απ’ αυτά– με εγκρίσεις περιβαλλοντικών όρων. Ο λόγος είναι απλός: η Κρήτη μέχρι σήμερα αποτελεί ένα αυτόνομο σύστημα, κορεσμένο από ΑΠΕ, που προσφερόταν για πειραματισμούς από επίδοξους επενδυτές συνεπικουρούμενους από υποστηρικτές των εφαρμογών αυτών (πολιτικών, ακαδημαϊκών) και η νομοθεσία επέτρεπε να αδειοδοτηθούν προνομιακά, και κατ’ εξαίρεση των περιορισμών, επειδή ακριβώς υποσχόταν αποθήκευση ενέργειας.

Το γεγονός ότι μέχρι στιγμής δεν έχει υλοποιηθεί κανένα, οφείλεται κατά κύριο λόγο στις πολύ μεγάλες αντιδράσεις της κοινωνίας, αλλά και στις παλινωδίες της εθνικής νομοθεσίας, που όπως ήδη αναφέρθηκε, δεν μπορεί να εξασφαλίσει τη σύμφωνη γνώμη των Βρυξελλών για το πλαίσιο στήριξής τους. Οι αγώνες μιας δεκαετίας όμως, απέναντι σε εταιρείες κολοσσούς και πρωτόγνωρες καταστάσεις, για την αποτροπή δεσμεύσεων πολύ μεγάλων εκτάσεων γης και υδάτινων πόρων έγιναν πολύ λίγο γνωστοί.

Πρέπει να επισημάνουμε ότι το «πείραμα της Κρήτης» είναι ένα πείραμα μεγάλου βεληνεκούς που καμιά σχέση δεν έχει με τα πάλαι ποτέ υποστηριζόμενα από τη ΔΕΗ μικρά υβριδικά των μικρών νησιών που στόχευαν στην αυτάρκειά τους χωρίς ενεργειακές διασυνδέσεις. Τα «υβριδικά» έργα και τα ηλιοθερμικά με αποθήκευση φιγουράρουν επί πολλά χρόνια ανάμεσα σε άλλα έργα ΑΠΕ μεγάλης κλίμακας στην Κρήτη, που έφτασαν και την ισχύ των 6.500 MW, χωρίς κανείς να αισθάνεται υποχρεωμένος να υπολογίσει αθροιστικά τι θα εξοικονομούσαν και τι θα μπορούσαν να υποκαταστήσουν σε συμβατικές μονάδες αλλά και σε μονάδες ΑΠΕ, έτσι ώστε να προκύψει και εξοικονόμηση στην περιβαλλοντική ζημιά. Κι αυτό δεν φαίνεται να αλλάζει ούτε σήμερα που δεν ισχύει πια το σενάριο της αυτονομίας, προχωράει η διασύνδεση και κάποια απ’ αυτά τα έργα έχουν μεταμορφωθεί σε «υβριδικά» του τύπου αιολικά με μπαταρίες.

Παραπομπές

(1) ΥΠΕΝ: Δελτίο τύπου 5-10-2020
(2) Οδηγίες  2009/28/ΕΚ, 2018/2001
(3) energypress.gr, Σε αναμονή για το πλαίσιο στήριξης του αντλητικού της Αμφιλοχίας
(4) vannasfakianaki.gr, Το “δικό μας” “υβριδικό”
(5) kathimerini.gr, Υβριδικό πάρκο Ικαρίας

Μπαταρίες: Αποθήκευση ενέργειας

Μέρος Δεύτερο

Επιμέλεια: Βάννα Σφακιανάκη

Αν ήταν κάτι απλό θα είχε πραγματοποιηθεί. Ο λόγος για την πολλά υποσχόμενη αποθήκευση ενέργειας σε μαζική κλίμακα, ένα σταυρόλεξο με γεωπολιτικές παραμέτρους και δραματικές συνέπειες στο περιβάλλον, που γίνεται ακόμα πιο σύνθετο επειδή το ζήτημα αντιμετωπίζεται ως ένα παράλληλο πεδίο νέων δραστηριοτήτων κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Όλα αυτά εξ αιτίας του κεντρικού ρόλου των σπάνιων μετάλλων στην πράσινη και την ψηφιακή τεχνολογία που σύμφωνα με πολλούς αναλυτές είναι ο επόμενος «μαύρος χρυσός». Αυτό οδηγεί σε μια νέα εξάρτηση με κόστος που μπορεί να αποδειχθεί ακόμα πιο δραματικό από αυτό με το πετρέλαιο, γράφει ο Guillaume Pitron στο βιβλίο του «Ο πόλεμος των σπανίων μετάλλων». 

Ενεργειακή μετάβαση με εξορύξεις

Η εξαγωγή των σπάνιων μετάλλων προκαλεί εκτεταμένη περιβαλλοντική ζημιά, επειδή εξορύσσονται κολοσσιαίες ποσότητες πετρωμάτων και χρησιμοποιούνται τεράστιες ποσότητες οξέων. Ο καθαρισμός ενός τόνου στοιχείων απαιτεί 200 τόνους νερού που επιβαρύνονται με βαρέα μέταλλα και καταλήγουν σε ποτάμια, εδάφη και υδροφορείς.

Η εξόρυξη σπάνιων μετάλλων είναι μια από τις πιο ρυπογόνες βιομηχανίες της Κίνας (1) που προμηθεύει παγκοσμίως 82% του βισμούθιου, 87% του αντιμόνιου, 87% του μαγνησίου και μέχρι 95% μερικών άλλων σπανίων γαιών. Από τέτοια ρύπανση υποφέρουν κι άλλες χώρες όπως το Καζακστάν (χρώμιο), η Λαϊκή Δημοκρατία του Κογκό (κοβάλτιο), η Αυστραλία και η Χιλή (λίθιο), η Νότια Αφρική και η Ρωσία (πλατινοειδή), ενώ είναι γνωστό ότι το πραξικόπημα του 2019 στη Βολιβία σχετιζόταν στενά με τα αποθέματα λιθίου. (2)

Μεταφορά της ρύπανσης εκτός Δύσης

Έχει δημιουργηθεί η εντύπωση ότι τα σπάνια μέταλλα υπάρχουν μόνο σε συγκεκριμένες χώρες του πλανήτη, και ότι έχουν το προνόμιο να τα εκμεταλλεύονται μονοπωλιακά. Ο Guillaume Pitron όμως, υπενθυμίζει την πρακτική που ακολούθησε η Δύση να μεταφέρει στο εξωτερικό την παραγωγή των σπάνιων μετάλλων, μαζί με το περιβαλλοντικό κόστος. (3) Όπως λέει, αυτός ο καταμερισμός εργασίας θυμίζει το επιστημονικό μυθιστόρημα του Herbert George Wells, «Η μηχανή του χρόνου» που απεικονίζει έναν κόσμο όπου η εργασία και η φτώχεια έχουν εξαφανιστεί από την επιφάνεια της Γης, αλλά κάτω από το φλοιό βρίσκεται ένα ζοφερός υπόγειος κόσμος σκλάβων που μοχθεί μέσα σε σκοτάδι και δυσωδία.

Το γεγονός ότι η Ελλάδα συγκαταλέγεται μεταξύ των πέντε χωρών στις οποίες η Ε.Ε. έχει στηρίξει τις προσδοκίες της για σπάνιες γαίες μπορεί να αποτελέσει την αφετηρία για νέα πεδία αγώνων, αυτή τη φορά απέναντι σε εξορύξεις που κάποιοι θα τις βλέπουν πράσινες

Μέχρι τη δεκαετία του 1980, οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν ο μεγαλύτερος παραγωγός σπανίων γαιών, στο ορυχείο Mountain Pass στην Καλιφόρνια. Αλλά η περιβαλλοντική ζημιά υποχρέωσε τον όμιλο Molycorp να σταματήσει όλες τις εργασίες το 2002.

Όμως η Κίνα, μετά από το 2000, άρχισε να περιορίζει τις εξαγωγές σπάνιων μετάλλων, μειώνοντας τις εξαγωγές από 65.000 τόνους το 2005 σε 32.500 σήμερα, κορυφώνοντας το 2010 με εμπάργκο προς την Ιαπωνία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Σήμερα επιτρέπει στις ξένες επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας απεριόριστη πρόσβαση στις πρώτες ύλες μόνο εφόσον μεταφέρουν εκεί τις εγκαταστάσεις παραγωγής τους. Έτσι η Κίνα κατέληξε να είναι ο νούμερο ένα παραγωγός φωτοβολταϊκών συστημάτων, ο μεγαλύτερος επενδυτής στην αιολική ενέργεια, και η μεγαλύτερη αγορά αυτοκινήτων με καύσιμα από ανανεώσιμες πηγές, ενώ ακόμα και η αμυντική βιομηχανία των Ηνωμένων Πολιτειών βρέθηκε να εξαρτάται από την Κίνα.

Οι εξορύξεις επιστρέφουν στην Ευρώπη

Σήμερα η Κομισιόν σχεδιάζει να συγκροτήσει μια ευρωπαϊκή συμμαχία για τις πρώτες ύλες (European Raw Materials Alliance) στα πρότυπα της «Ευρωπαϊκής Συμμαχίας για τις Μπαταρίες» (European Battery Alliance) ενώ ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη πρωτοβουλίες από τη δεύτερη, ώστε να ενισχυθούν τα εγχώρια αποθέματα λιθίου. Η «Raw Materials Alliance» έχει στόχο να κινητοποιήσει παράγοντες της βιομηχανίες και της καινοτομίας, κράτη-μέλη, περιφέρειες, την ευρωπαϊκή τράπεζα επενδύσεων, επενδυτές, κοινωνικούς φορείς και εταίρους, καθώς και την κοινωνία των πολιτών με σκοπό την δημιουργία υποδομών σε όλο το φάσμα της εφοδιαστικής αλυσίδας από την εξόρυξη μέχρι την ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση υλικών. Στο σχεδιασμό της Κομισιόν είναι η διαβούλευση να καταλήξει σε συγκεκριμένες επενδυτικές προτάσεις που θα τεθούν σε λειτουργία μέχρι το 2025 (4), ενώ ήδη κατασκευάζεται στη Σουηδία το πρώτο μεγάλο εργοστάσιο μπαταριών λιθίου. (5) Το γεγονός ότι η Ελλάδα συγκαταλέγεται μεταξύ των πέντε χωρών στις οποίες η Ε.Ε. έχει στηρίξει τις προσδοκίες της για σπάνιες γαίες (6) μπορεί να αποτελέσει την αφετηρία για νέα πεδία αγώνων, αυτή τη φορά απέναντι σε εξορύξεις που κάποιοι θα τις βλέπουν πράσινες!

 Παραπομπές

(1) Δείτε το βίντεο: Η τοξική λίμνη Μπαοτού
(2) efsyn.gr Εξόρυξη λιθίου: Ανάπτυξη ή καταστροφή;
(3) Δημοσιεύθηκε στο Green European Journal και μεταφράστηκε από τον Αριστείδη Παπαδάκη για την oikotopia.org
(4) energypress.gr Κομισιόν: Δίχως επάρκεια σε “πρώτη ύλη”, ηλεκτροκίνηση και αποθήκευση θα μείνουν στα χαρτιά
(5)  energypress.gr Εργοστάσιο μπαταριών της Northvolt
(6) kathimerini.gr Πού ψάχνουν για σπάνιες γαίες οι Κινέζοι στο ελληνικό υπέδαφος και για ποιο λόγο

ΠΗΓΗ:  https://edromos.gr