Και Φόρντο και φούντο...: Ο Τραμπ έπαιξε τη ζαριά του αγνοώντας την Ιστορία

(AP Photo/Lee Jin-man)

Ο Τραμπ έπαιξε τη ζαριά του: Και Φόρντο και φούντο...

Μανώλης Κυπραίος

Η Μέση Ανατολή δεν φλέγεται πια απλώς. Επανακαθορίζεται.

Η νύχτα της 21ης Ιουνίου του 2025 καταγράφηκε ήδη στην ιστορία της Μέσης Ανατολής ως το σημείο καμπής που μπορεί να φέρει ταραχή σε ολόκληρη την παγκόσμια τάξη. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, με εντολή του Ντόναλντ Τραμπ, εξαπέλυσαν μαζικά αεροπορικά πλήγματα εναντίον των ιρανικών υπόγειων πυρηνικών εγκαταστάσεων στο Φόρντο, τη Νατάνζ και την Ισφαχάν, χρησιμοποιώντας στρατηγικά βομβαρδιστικά B‑2 και βόμβες διατρήσεως τύπου MOP, σε μια επιχείρηση που ο Αμερικανός πρόεδρος χαρακτήρισε «πολιτισμένη και επιτυχημένη». Το Ιράν, λίγες ώρες μετά, απάντησε εκτοξεύοντας δεκάδες πυραύλους κατά ισραηλινών πόλεων, ενώ ο ανώτατος ηγέτης Χαμενεΐ δήλωσε ότι η χώρα του «εισέρχεται σε κατάσταση άμυνας της επανάστασης». Το σενάριο ευρείας κλιμάκωσης δεν είναι πλέον φόβος – είναι η πραγματικότητα που ξετυλίγεται μέρα με τη μέρα.

Η στρατηγική «λογική» της επίθεσης

Η απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ δεν ελήφθη με αφέλεια. Έξι μήνες μετά την επανεκλογή του, και με τη φλόγα του πολέμου να σιγοκαίει σε Γάζα, Λίβανο και Ερυθρά Θάλασσα, ο Λευκός Οίκος επέλεξε να επιδείξει αποφασιστικότητα στο μόνο πεδίο που ο ίδιος ο Τραμπ θεωρεί κομβικό για την εικόνα ισχύος των ΗΠΑ: την αποτροπή της ιρανικής πυρηνικής ενδυνάμωσης. Η Τεχεράνη, σύμφωνα με ισραηλινές και αμερικανικές αναφορές, είχε αυξήσει ραγδαία τον εμπλουτισμό ουρανίου, φτάνοντας σε επίπεδα που θα επέτρεπαν την κατασκευή πυρηνικού όπλου εντός τριών μηνών. Αυτό, σε συνδυασμό με τη δημόσια απόρριψη κάθε διεθνούς επιτήρησης από την ΙΑΕΑ, ώθησε τον Τραμπ να επιλέξει το προληπτικό πλήγμα, γνωρίζοντας ότι πρόκειται για ένα μονόδρομο χωρίς επιστροφή.

Πρόκειται όμως για μια ενέργεια στρατηγικής ρήξης, όχι μόνον προς την Τεχεράνη, αλλά και προς την ίδια τη λογική της πολυμέρειας. Ο ΟΗΕ παρακάμφθηκε πλήρως. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αιφνιδιάστηκε. Οι χώρες του Κόλπου παρέμειναν σιωπηλές, εγκλωβισμένες ανάμεσα στη χαρά για την αποδυνάμωση του Ιράν και στον φόβο των αντιποίνων.

Η απάντηση του Ιράν και το Ορμούζ

Η Τεχεράνη δεν έχει ακόμη εξαντλήσει το οπλοστάσιό της. Η εκτόξευση πυραύλων κατά του Ισραήλ αποτέλεσε την πρώτη, συμβολική απάντηση. Όμως το ιρανικό δόγμα της «στρατηγικής υπομονής» αναμένει την κατάλληλη στιγμή και τα κατάλληλα πεδία για να πλήξει με τρόπους που δύσκολα μπορούν να προβλεφθούν. Ήδη οι δυνάμεις της Χεζμπολάχ ενισχύονται στον νότιο Λίβανο, με κινήσεις που παραπέμπουν σε ετοιμότητα για μεγάλης κλίμακας σύγκρουση.

Οι Χούθι στην Υεμένη έχουν αυξήσει τις επιθέσεις κατά ναυτιλιακών στόχων. Οι φιλοϊρανικές πολιτοφυλακές στο Ιράκ και στη Συρία επαναδραστηριοποιούνται κοντά σε αμερικανικές και κουρδικές βάσεις.

Το πιο επικίνδυνο μέτωπο όμως αφορά τα Στενά του Ορμούζ. Το Ιράν έχει την τεχνική δυνατότητα να κλείσει αυτό το κρίσιμο πέρασμα, έστω και προσωρινά, μέσω ναρκοθέτησης, ταχυκίνητων σκαφών τύπου fast attack crafts, ιπτάμενων drone, ή ακόμη και χτυπημάτων από πυραυλικά συστήματα στην παράκτια επαρχία Χουρμοζγκάν. Αν αυτό συμβεί, ακόμη και για 48 ώρες, η παγκόσμια οικονομία θα μπει σε τροχιά απόλυτης αναταραχής: οι τιμές του πετρελαίου θα ξεπεράσουν τα $160 το βαρέλι, οι ασφάλειες θα αρνηθούν κάλυψη εμπορικών φορτίων και ο εφοδιασμός της Ασίας με καύσιμα θα υποστεί ιστορική διακοπή. Πρόκειται για το «δεύτερο Σοκ του Ορμούζ» — με πρώτο εκείνο του 1984, κατά τη διάρκεια του πολέμου Ιράν–Ιράκ.

Το Ισραήλ, οι Άραβες και η Δύση: τριγωνικά διλήμματα

Το Ισραήλ, ενώ επίσημα δεν συμμετείχε στην επιχείρηση, φέρεται να είχε πλήρη επιχειρησιακή γνώση και πιθανότατα παρασκηνιακή συμμετοχή. Προς το παρόν εστιάζει στη θωράκιση του εσωτερικού μετώπου από ιρανικά αντίποινα. Ο στρατός του έχει τεθεί σε συναγερμό και έχουν ενεργοποιηθεί οι αντιπυραυλικές ασπίδες Iron Dome, Arrow και David's Sling. Όμως η μεγάλη αγωνία των Ισραηλινών ηγετών είναι τι θα συμβεί εάν η Χεζμπολάχ ανοίξει πλήρες μέτωπο από τον Βορρά — με 150.000 ρουκέτες έτοιμες και υποδομή αναβαθμισμένη μετά τον πόλεμο στη Συρία.

Οι χώρες του Κόλπου —ειδικά η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ - τηρούν στάση αναμονής. Από τη μία, βλέπουν την αποδυνάμωση του Ιράν ως θετική εξέλιξη. Από την άλλη, φοβούνται ότι θα γίνουν στόχος αντιποίνων. Η αμερικανική στρατιωτική παρουσία στις βάσεις τους έχει ήδη ενισχυθεί, αλλά οι ηγεσίες των κρατών αυτών ανησυχούν για την εσωτερική τους σταθερότητα, σε περίπτωση που χτυπηθούν στρατηγικές εγκαταστάσεις - όπως τα διυλιστήρια της Aramco.

Στην Ουάσιγκτον, το κλίμα είναι ενθουσιώδες μεταξύ των Ρεπουμπλικανών, αλλά η δημοκρατική αντιπολίτευση καταγγέλλει μονομερή κήρυξη πολέμου χωρίς την έγκριση του Κογκρέσου. Στην Ευρώπη, οι αντιδράσεις είναι μάλλον υποτονικές. Η Γαλλία και η Γερμανία καλούν σε αποκλιμάκωση, αλλά δεν διαθέτουν μέσα πίεσης ούτε προς την Τεχεράνη, ούτε —πολύ περισσότερο— προς τον Τραμπ.

Τι να περιμένουμε τις επόμενες ημέρες

Μέσα στις επόμενες 72 ώρες, αναμένονται τρία βασικά ενδεχόμενα:

• Ιρανικά αντίποινα μέσω τρίτων: πιθανό χτύπημα από Χεζμπολάχ σε βόρειο Ισραήλ ή από Χούθι κατά αμερικανικών πλοίων στην Ερυθρά Θάλασσα.
• Απειλή ή μερικό μπλοκάρισμα του Ορμούζ: εάν το Ιράν διαπιστώσει ότι η παθητική στάση του Δυτικού κόσμου συνεχίζεται, ίσως επιχειρήσει να κλείσει τα Στενά έστω για συμβολικό χρονικό διάστημα.
• Νέα επιχείρηση των ΗΠΑ για αποτροπή δεύτερου ιρανικού πλήγματος: αν εντοπιστεί κινητικότητα κοντά σε παράκτιες βάσεις ή πυρηνικό υλικό να απομακρύνεται, οι ΗΠΑ ίσως ξαναχτυπήσουν.

Παράλληλα, η Ρωσία και η Κίνα θα επιχειρήσουν να αξιοποιήσουν την κρίση. Η Μόσχα, με πολιτικές δηλώσεις στήριξης προς την Τεχεράνη, και το Πεκίνο, με οικονομικές συμφωνίες και προειδοποιήσεις κατά της στρατιωτικοποίησης του Περσικού Κόλπου. Οι αγορές θα παραμείνουν ασταθείς, και ο ΟΗΕ ουσιαστικά ακυρωμένος.

Η Μέση Ανατολή δεν φλέγεται πια απλώς. Επανακαθορίζεται. Η απόφαση του Τραμπ να πλήξει τις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις δεν αποτελεί απλώς μια πράξη στρατιωτικής ισχύος.  Είναι το σύμπτωμα ενός κόσμου που εγκαταλείπει οριστικά τη διεθνή νομιμότητα, προκειμένου να επιστρέψει στη γυμνή λογική της αποτροπής μέσω βίας.

Ο άξονας ΗΠΑ–Ισραήλ έχει κάνει την πρώτη κίνηση σε μια νέα παρτίδα παγκόσμιας ισορροπίας. Το Ιράν έχει τώρα την πρωτοβουλία της αντίδρασης - και την πολυτέλεια της επιλογής.

Αν επιλέξει τον πόλεμο δια αντιπροσώπων, η σύγκρουση θα διαχυθεί από τον Λίβανο ως την Υεμένη. Αν επιλέξει το Ορμούζ, θα στραγγαλίσει τον πλανήτη. Και αν επιλέξει και τα δύο, η ερώτηση δεν θα είναι πια αν πάμε σε περιφερειακή σύρραξη, αλλά αν μπορούμε να την κρατήσουμε εκτός παγκόσμιας πυρκαγιάς. Το 2025 ίσως αποδειχθεί όχι το έτος της ειρήνης μέσω ισχύος, αλλά το έτος που επιβεβαίωσε ξανά, πικρά και οριστικά, ότι η ισχύς χωρίς αυτοσυγκράτηση γεννά μονάχα την επόμενη καταστροφή.

Το βέβαιο είναι ένα: «Η Σαϊκς-Πικό» είναι νεκρή...

ΠΗΓΗ

***

Σκίτσο της Εφ.Συν. [Κ.Γρηγοριάδης 21.06.2025]

Ιράν όπως Ιράκ, ή όταν ο Τραμπ αγνοεί την Ιστορία

Ο Ντόναλντ Τραμπ έκανε ακριβώς αυτό που είχε πει ότι δεν θα έκανε: έμπλεξε την Αμερική στον πόλεμο της Μέσης Ανατολής. Ελπίζει ότι θα είναι ένας σύντομος, σκληρός, λυσσαλέος πόλεμος όπου οι ΗΠΑ θα γείρουν την πλάστιγγα υπέρ του Ισραήλ και…τέρμα.

Ένας πόλεμος «και μέσα και έξω από τη σύγκρουση» που θα διεξαχθεί εκ του ασφαλούς. Από ύψος 35.000 πόδια, με αόρατα βομβαρδιστικά B-2 και φοβερές βόμβες που καταστρέφουν υπόγειες εγκαταστάσεις. Θα τσακίσει την ηγεσία του Ιράν η  οποία – στο μυαλό του Τραμπ – έχει ήδη γονατίσει από το Ισραήλ.

Αλλά όταν πρόκειται για αυτό το είδος πολέμου, το «μέσα» είναι πολύ πιο εύκολο από το «έξω».

Το θηριώδες αόρατο Β-2 με το οποίο οι ΗΠΑ βομβάρδισαν υπόγεια πυρηνικά εργαστήρια του Ιράν

Φυσικά, το Ιράν μπορεί να αποδεχτεί την ήττα, οι σιίτες κληρικοί, στρατιωτικοί και πολιτικοί ηγέτες του θεοκρατικού καθεστώτος να αποφασίσουν ότι το παιχνίδι έχει τελειώσει και να διαπραγματευτούν μια διέξοδο.

Τι γίνεται όμως αν, όπως απειλούν, δεν το κάνουν;

Τι θα γίνει αν τα αντίποινα είναι παρατεταμένα και ισχυρά;  Αν περιλάβουν επιθέσεις κατά αμερικανικών στόχων (στρατιωτικών βάσεων, πολεμικών σκαφών και πρεσβειών) και αμερικανικών συμφερόντων (επιχειρήσεων, εμπορικών πλοίων) ;

Τι θα γίνει αν σκοτωθούν και τραυματιστούν αμερικανικά στρατεύματα στην περιοχή;

Τι θα γίνει αν το Ιράν κλείσει τα Στενά του Ορμούζ ή υποθάλψει τρομοκρατικές επιθέσεις εναντίον Αμερικανών;

Απάντηση: είναι πολύ πιθανό ο Τραμπ να παρασυρθεί περαιτέρω.

Υπάρχουν και χειρότερα

Ερωτημάτων συνέχεια.  Τι θα γίνει αν οι Ιρανοί επιταχύνουν τον απεμπλουτισμό ουρανίου σε όσες υπόγειες εγκαταστάσεις μείνουν άθικτες και κατασκευάσουν πυρηνικές κεφαλές το συντομότερο δυνατόν;

Δεν χρειάζεται φαντασία για να καταλάβει κανείς ότι αυτό σημαίνει ότι η κυβέρνηση Τραμπ θα αισθανθεί την ανάγκη να στείλει στρατεύματα επί τόπου για να «τελειώσει τη δουλειά». Και, ενδεχομένως, να ανατρέψει το καθεστώς της Τεχεράνης.

Τότε όμως, όλα θα αρχίσουν να θυμίζουν Ιράκ της περιόδου 2003-2011.

Νότιο Ιράκ, καλοκαίρι 2003. Αμερικανοί εισβολείς προελαύνουν με στόχο την «αλλαγή καθεστώτος» στη Βαγδάτη – με άλλα λόγια τα πετρέλαια του Ιράκ

Σε άρθρο του στο SKY News ο Βρετανός δημοσιογράφος Μαρκ Όστιν δεν μπορεί να αποφύγει τους συνειρμούς. Και μάλιστα επί προσωπικού.  «Αν οι ΗΠΑ σχεδιάζουν αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν, αυτό είναι κάτι που έχουμε ξαναζήσει. Το είδα εγώ με τα ίδια μου τα μάτια στο Ιράκ, το 2003. Και δεν ήταν ωραίο» γράφει.

Και εξηγεί: «Το 2002, μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, υπήρχαν ισχυρές φωνές που ζητούσαν την ανατροπή του Ιρακινού δικτάτορα Σαντάμ Χουσεΐν και την εξάλειψη του αιματηρού καθεστώτος και των υποτιθέμενων όπλων μαζικής καταστροφής που οι ΗΠΑ έλεγαν ότι διέθετε.  Επικρατούσε η άποψη ότι ο λαός της Συρίας και του Ιράν – ναι, του Ιράν – απλώς δεν θα ανεχόταν την τυραννία και στις δικές τους χώρες μόλις η «ελευθερία» θα ερχόταν στο Ιράκ».

Τον Σεπτέμβριο του 2002 ο Μπους το είπε και ο ίδιος: «Ο λαός του Ιράκ μπορεί να απαλλαγεί από τα δεσμά που τον κρατούν αιχμάλωτο. Μπορεί μια μέρα να ενταχθεί σε ένα δημοκρατικό Αφγανιστάν και μια δημοκρατική Παλαιστίνη, εμπνέοντας μεταρρυθμίσεις σε όλο τον μουσουλμανικό κόσμο».  Πόσο κούφια φαίνονται αυτά τα λόγια σήμερα.

Το φάντασμα της επέμβασης-φιάσκο στο Ιράκ το 2003  

Τον Μάρτιο του 2003, εντελώς παράνομα, δηλαδή χωρίς ψήφισμα-εντολή από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ,  η Αμερική του Μπους υιού εισέβαλλε στο Ιράκ, μαζί με τη Βρετανία του Τόνι Μπλερ, την Πολωνία, την Ισπανία, την Αυστραλία και άλλες χώρες που συγκρότησαν την αυτοαποκαλούμενη «Συμμαχία των Προθύμων».

«Ήμουν ανάμεσα σε πολλούς δημοσιογράφους που τους ακολούθησαν. Με το τηλεοπτικό μου συνεργείο περάσαμε τα σύνορα στην έρημο από το Κουβέιτ και μπήκαμε στα πεδία μάχης του νότιου Ιράκ. Πολύ γρήγορα, ήταν προφανές ότι ο ιρακινός στρατός είχε εξαφανιστεί. Είχαν πετάξει τις στολές τους. Αλλά όχι τα όπλα τους» θυμάται ο Όστιν.

Γιατι; Διότι περίμεναν την κατάλληλη στιγμή για να λάβουν μέρος σε διμέτωπο αγώνα: και κατά των δυτικών κατακτητών και κατά των «άλλων», εν προκειμένω των σουνιτών του Ιράκ, ένα τμήμα της ηγεσίας των οποίων φλέρταρε με τους εισβολείς.

Σχημάτισαν λοιπόν σουνίτικες πολιτοφυλακές, ταμπουρώθηκαν σε εδάφη, χωριά και πόλεις που γνώριζαν καλά και εξαπέλυσαν επιθέσεις εναντίον των αυτόκλητων «ελευθερωτών» του Μπους και του Μπλερ.

Πράγματι το καθεστώς κατέρρευσε, ο Σαντάμ Χουσεΐν εντοπίστηκε και εκτελέστηκε.  Αλλά αυτό που τον διαδέχθηκε ήταν χάος και βία. Το Ιράκ έγινε μια θανατηφόρα κόλαση με εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς, ξένους εισβολείς και ντόπιους, ένστολους και αμάχους.

Τα αγάλματα του Σαντάμ έπεσαν, το χάος και η βία εξακολούθησαν να κυριαρχούν στο Ιράκ

Η αλλαγή καθεστώτος είναι εξαιρετικά αμφίβολλο εγχείρημα.  Σήμερα η μετάβαση σε μια σταθερή δημοκρατία στο Ιράν θα ήταν αυτό που επιθυμούν περισσότερο πολλοί στη Δύση. Αλλά κανείς δεν μπορεί να το εγγυηθεί.

Πού είναι η μαζική αντιπολίτευση στην Τεχεράνη;

«Πού είναι το ιρανικό πολιτικό κίνημα που περιμένει να αναλάβει την εξουσία; Πού είναι η ηγεσία που θα φέρει σταθερότητα, ασφάλεια και δημοκρατία;  Δεν φαίνονται τέτοια πράγματα στο Ιράν» τονίζει ο έμπειρος Βρετανός πολεμικός ανταποκριτής και αναλυτής .

Το χειρότερο σενάριο είναι η χαοτική κατάρρευση των κρατικών δομών, ο εμφύλιος και η αντίσταση.

«Θα μπορούσαν κάλλιστα τα απομεινάρια των Ιρανών Φρουρών της Επανάστασης  να σχηματίσουν αντάρτικες ομάδες που θα κατέχουν αποθέματα όπλων, συμπεριλαμβανομένων πυραύλων και μη επανδρωμένων αεροσκαφών. Θα μπορούσαν εγκληματικά δίκτυα ή η μισητή Αστυνομία Δημόσιας Ασφάλειας, ή και τα δύο, να αποφασίσουν να αντισταθούν. Κάθε πόλεμος είναι διαφορετικός. Αλλά είναι τρέλα να αγνοούμε την Ιστορία» καταλήγει ο αρθρογράφος.

Ιρανοί άνδρες των «Φρουρών της Επανάστασης»

Όταν αμερικανικές βόμβες ρίχνονται στη Μέση Ανατολή, οι συνέπειες είναι απρόβλεπτες και ανεξέλεγκτες. Θεωρητικά ο Τραμπ το γνωρίζει. Γι'αυτό προεκλογικά δεσμεύτηκε να κρατήσει την Αμερική μακριά από «ατελείωτες συγκρούσεις». Αλλά η παρορμητική απόφασή του να θέσει τέλος σε ό,τι θεωρεί επικίνδυνες πυρηνικές φιλοδοξίες του Ιράν κυριάρχησε ναρκισσιστικά μέσα του.

Νομίζει ότι η στρατιωτική εμπλοκή της Αμερικής θα είναι καταιγιστική, αποτελεσματική και σύντομη. Το Βιετνάμ,  το Αφγανιστάν,  η Λιβύη και το Ιράκ, δείχνουν ότι μάλλον δεν έχει ιδέα τι τον περιμένει.

 ΠΗΓΗ