 |
| © Sascha Thiele / Pexels |
Θαλάσσια χωροταξία: Η καταδικαστική απόφαση του ευρωπαϊκού δικαστηρίου «ξεγυμνώνει» την αδικαιολόγητη ολιγωρία της Ελλάδας
Η Ελλάδα είχε παραπεμφθεί στο δικαστήριο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή καθώς όφειλε, ήδη από τον Μάρτιο του 2021, να είχε θεσπίσει τα απαραίτητα χωροταξικά σχέδια, όπως επιτάσσει η οδηγία για τον ΘΧΣ (2014/89/ΕΕ). Τέσσερα χρόνια μετά από το ορόσημο αυτό, και παρά τον έλεγχο συμμόρφωσης (διαδικασία επί παραβάσει) που άσκησε η Επιτροπή ήδη από τον Δεκέμβριο του 2021, η χώρα μας εξακολουθεί να επιδεικνύει σχεδόν μηδενική πρόοδο.
Ο ΠΟΛΥΤΙΜΟΤΕΡΟΣ ΠΟΡΟΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΕΡΜΑΙΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΔΙΑΦΟΡΙΑΣ
Το κείμενο της απόφασης είναι αποκαλυπτικό για την πλημμελή προσέγγιση που με «συνέπεια» επιδεικνύεται διαχρονικά για τον ΘΧΣ. Τα επιχειρήματα που πρόβαλε η Ελλάδα προς υπεράσπιση των καθυστερήσεων ήταν, αρχικά, η πολυπλοκότητα του νομικού πλαισίου, οι γεωγραφικές ιδιαιτερότητες, η πολυνησιωτικότητα, και οι γεωπολιτικές συνθήκες στην Ανατολική Μεσόγειο. Κατόπιν εστίασε εκτενέστερα στο ότι, εξαιτίας των διαπραγματεύσεων με την Αίγυπτο περί καθορισμού Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), δεν ήταν δυνατό να οριστικοποιηθεί το πεδίο εφαρμογής του σχεδιασμού. Άρα, επικαλέστηκε ότι υπήρξε αντικειμενική αδυναμία και έλλειψη επαρκούς χρόνου που δικαιολογούν την καθυστέρηση στη θέσπιση χωροταξικών σχεδίων (τα οποία ωστόσο η ελληνική πλευρά εκτιμά ότι θα ολοκληρώσει έως τον Μάιο του 2026).
Τα επιχειρήματα αυτά κατέπεσαν στο σύνολό τους, αναδεικνύοντας με ηχηρό τρόπο όχι μόνο τη σαθρή νομική προσέγγιση των ελληνικών αρχών, αλλά κυρίως την ουσιαστική και παντελώς αδικαιολόγητη ολιγωρία για τα θέματα της θαλάσσιας χωροταξίας, που με τη σειρά της φανερώνει μια κραυγαλέα έλλειψη πολιτικής βούλησης.
Στο σκεπτικό της απόφασης, στο οποίο αναφέρονται και οι θέσεις της Επιτροπής στο πλαίσιο της διαδικασίας επί παραβάσει, επισημαίνονται τα εξής:
- Τα κράτη μέλη δεν μπορούν να επικαλούνται εσωτερικές δυσχέρειες για να δικαιολογήσουν τη μη τήρηση υποχρεώσεων που απορρέουν από την ενωσιακή νομοθεσία.
- Δεν μπορεί να γίνεται επίκληση των γεωγραφικών χαρακτηριστικών προκειμένου να δικαιολογηθεί η μη τήρηση των υποχρεώσεων που απορρέουν από την οδηγία.
- Οι σχετικές με την ΑΟΖ διαπραγματεύσεις δεν συνιστούν ανωτέρα βία που μπορεί να δικαιολογήσει τη μη συμμόρφωση, ούτε και ότι συντέλεσαν σε δικαιολογημένη ανεπάρκεια χρόνου.
- Η κατάρτιση των χωροταξικών σχεδίων δεν μπορεί να εξαρτάται από την οριοθέτηση ΑΟΖ λόγω τόσο του διαφορετικού αντικειμένου όσο και της δυνατότητας για μεταγενέστερη επικαιροποίηση των σχεδίων.
- Η τήρηση των υποχρεώσεων που απορρέουν από το δίκαιο της ΕΕ δεν μπορεί να εξαρτάται από τη συνεργασία τρίτου κράτους.
Η ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΑ
Ο χωροταξικός σχεδιασμός στη θάλασσα είναι απαραίτητος για πολλούς λόγους: χωρικός και χρονικός καταμερισμός των ποικίλων χρήσεων (αλιεία, τουρισμός, υδατοκαλλιέργειες, ΑΠΕ κ.ά.), προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων έναντι απειλών όπως η υπεραλίευση ή η ρύπανση, ορθολογική οργάνωση των ανταγωνιστικών δραστηριοτήτων στον «πυκνό» παράκτιο χώρο. Η βιωσιμότητα πολλών και υψηλής κοινωνικο-οικονομικής αξίας δραστηριοτήτων είναι άμεσα συνυφασμένη με τον «κοινό πόρο» των θαλασσών μας και αλληλένδετα συνδεδεμένη με τα ίδια τα θαλάσσια οικοσυστήματα. Γι’ αυτό και η διαχείριση του σημαντικού αυτού συστήματος δεν μπορεί να γίνεται με αποσπασματικό και μεμονωμένο τρόπο. Στον αντίποδα, η επιζητούμενη ολοκληρωμένη προσέγγιση βρίσκεται στον πυρήνα της προσέγγισης του ΘΧΣ. Είναι επομένως προφανές ότι η πολιτική παραγνώριση του ΘΧΣ είναι πλήρως αναντίστοιχη με την αξία του θαλάσσιου χώρου από περιβαλλοντική, οικονομική και κοινωνική άποψη.
ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΕΙΝΑΙ ΑΚΟΜΑ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ
Το μέγεθος του προβλήματος είναι ακόμα μεγαλύτερο αν κανείς αναλογιστεί τις ποικίλες και ουσιαστικές αλλαγές που χρειάζεται να γίνουν προκειμένου η χώρα μας να αποκτήσει αποτελεσματική θαλάσσια χωροταξία. Όπως επισημαίναμε μερικούς μήνες νωρίτερα, όταν διαπιστώναμε για ακόμα μια φορά την επικίνδυνα μηδενική πρόοδο που είχε σημειωθεί:
- Απαιτείται ορθή ενσωμάτωση του ΘΧΣ στο εθνικό σύστημα χωροταξικού σχεδιασμού, ώστε τα θαλάσσια χωροταξικά να μην επικαθορίζονται από τις αποσπασματικές προβλέψεις των ειδικών χωροταξικών.
- Χρειάζεται αποσαφήνιση και ενίσχυση μιας σειράς παραμέτρων του ΘΧΣ στο νομικό μας πλαίσιο σε συμμόρφωση με τις ενωσιακές επιταγές και ιδίως συμμετοχή του κοινού στον σχεδιασμό, εξασφάλιση της οικοσυστημικής και ολοκληρωμένης προσέγγισης και αποτελεσματική διαχείριση της αλληλεπίδρασης ανάμεσα σε θαλάσσιο και παράκτιο χώρο.
Παρότι έχουν παρέλθει δέκα και πλέον έτη από τη θέσπιση της οδηγίας για τον ΘΧΣ και τέσσερα έτη από τότε που η χώρα μας θα έπρεπε να έχει θεσπισμένα χωροταξικά σχέδια, οι σχετικές μελέτες δεν έχουν καν προκηρυχθεί. Όλη αυτή η ολιγωρία είναι ακόμα ένα περίτρανο παράδειγμα για το πόσο έωλη είναι η απάντηση που έδωσε η Ελλάδα κατά τη διαδικασία επί παραβάσει ότι τα σχέδια θα έχουν καταρτιστεί και θεσπιστεί μέσα στους επόμενους 14 μήνες - γεγονός αδύνατο για όποιον γνωρίζει πόσο απαιτητικές είναι οι σχετικές διαδικασίες. Συγχρόνως, αγνοείται η τύχη της εθνικής χωρικής στρατηγικής για τον θαλάσσιο χώρο, ενός ακόμα σημαντικού εργαλείου που προβλέπεται στην εθνική μας νομοθεσία, το οποίο καταρτίστηκε και παρουσιάστηκε σε οριστική -αν και όχι δημοσιοποιήσιμη- μορφή πριν από δύο χρόνια, ενώ το αρχικό του προσχέδιο ήταν έντονα προβληματικό.
Η καταδικαστική απόφαση του ευρωπαϊκού δικαστηρίου είναι το φυσικό -και ντροπιαστικό- επακόλουθο της πολύχρονης διακομματικής και αδικαιολόγητης ολιγωρίας. Όσο η θαλάσσια χωροταξία δεν προχωρά, οι ελληνικές θάλασσες θα εξακολουθούν να είναι έρμαιο προϋφιστάμενων και νεότερων απειλών, ή να υπόκεινται σε αποσπασματικές πολιτικές που ζημιώνουν όχι μόνο το περιβάλλον αλλά και την ίδια την οικονομία μας.
Ελπίζουμε ότι η πρόσφατη καταδίκη θα αποτελέσει ορόσημο ώστε να αναληφθούν έστω και τώρα οι απαραίτητες πρωτοβουλίες, προκειμένου ο πολυτιμότερος ίσως πόρος της χώρας μας να τύχει εκείνου του αποτελεσματικού σχεδιασμού και διαχείρισης που αναλογεί στη σημασία του.
***
 |
| © Ron Lach / Pexels |
Ελληνικές και μεσογειακές παραλίες “πνίγονται” στα πλαστικά
Τα αποτσίγαρα αποτελούν το νούμερο ένα πλαστικό σκουπίδι στις ελληνικές παραλίες.
Τα δεδομένα που προκύπτουν από την τριετή έκθεση του προγράμματος παρακολούθησης της παράκτιας ρύπανσης “Υιοθέτησε μια παραλία” για την περίοδο 2021-2024 δείχνουν ότι οι παραλίες στην Ελλάδα “πνίγονται” κυριολεκτικά στα πλαστικά απορρίμματα.
Σύμφωνα με τα ευρήματα της έκθεσης, τα συνολικά απορρίμματα που καταγράφηκαν στο διάστημα των τριών αυτών ετών, φτάνουν τα 298.000 ανά 100 μέτρα, σε σύνολο 192 παραλιών της χώρας. Συμπερασματικά, καμία από τις παραλίες που “υιοθετήθηκαν” από εθελοντικές ομάδες ανά τη χώρα στο πλαίσιο του προγράμματος, δεν καλύπτει το ελάχιστο κριτήριο των 20 απορριμμάτων ανά 100 μέτρα για να θεωρηθεί “καθαρή”, όπως ορίζεται από τη σχετική ευρωπαϊκή οδηγία. Αξίζει να σημειωθεί πως το συντριπτικό ποσοστό των απορριμμάτων αυτών είναι πλαστικά (83%) και συγκεκριμένα πρόκειται για είδη, όπως αποτσίγαρα, πλαστικά καπάκια, κομμάτια φελιζόλ, πλαστικά μπουκάλια, σακούλες, κ.ά.
Το πρόγραμμα «Υιοθέτησε μια παραλία» είναι ένα πρόγραμμα «επιστήμης των πολιτών» (citizen science), που βασίζεται στην πολύτιμη βοήθεια ομάδων πολιτών που εκπαιδεύονται από στελέχη του WWF στη διαδικασία παρακολούθησης και ολοκληρωμένης καταγραφής των απορριμμάτων. Υλοποιείται στη χώρα μας από το 2021, και έως σήμερα, έχει καταφέρει να κινητοποιήσει 173 εθελοντικές ομάδες σε όλη τη χώρα που “υιοθέτησαν” συνολικά 192 παραλίες και υλοποίησαν 434 δράσεις συλλογής και καταγραφής απορριμμάτων. Το 2023, το πρόγραμμα επεκτάθηκε σε Τουρκία και Τυνησία, με τη βοήθεια των εθνικών γραφείων του WWF στις συγκεκριμένες χώρες, ενώ το 2024, ακόμα μια μεσογειακή χώρα, η Ιταλία, προστέθηκε στην πρωτοβουλία. Με αφορμή την πρώτη επέκταση του προγράμματος σε Τουρκία και Τυνησία, η φετινή έκθεση περιλαμβάνει επιπλέον, ετήσια απολογιστικά δεδομένα για την παράκτια ρύπανση και για τις δύο αυτές χώρες (2023-2024), προσφέροντας με αυτόν τον τρόπο, μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για το μέγεθος του προβλήματος σε αυτά τα τμήματα της Μεσογείου.
Πολύ πάνω από τα επιτρεπτά όρια η ρύπανση των παραλιών σε Ελλάδα και Μεσόγειο
Σύμφωνα με την έκθεση του προγράμματος, το 50% των συνολικών αντικειμένων που συλλέχθηκαν και καταγράφηκαν από τον Μάρτιο του 2021 μέχρι και τον Απρίλιο του 2024 στην Ελλάδα, αποτελούνται μόλις από 5 είδη. Tα αποτσίγαρα αποτελούν σταθερά το συχνότερο εύρημα σε όλες σχεδόν τις «υιοθετημένες παραλίες» αποτελώντας σχεδόν το 25% των συνολικών ευρημάτων. Ακολουθούν τα μικρά κομμάτια πλαστικών (αντικείμενα μεγέθους από 2,5 μέχρι 50 cm), τα πλαστικά καπάκια, τα καλαμάκια και τα κομμάτια πολυστερίνης (αφρώδες συνθετικό υλικό, πχ. φελιζόλ).
Όσον αφορά τα ευρήματα της έκθεσης για το έτος 2023-2024, η εικόνα παραμένει το ίδιο ανησυχητική. Η μέση τιμή των απορριμμάτων ανά καταγραφή στις ελληνικές παραλίες είναι 464 απορρίμματα ανά 100μ., περίπου 20 φορές περισσότερα από την ανώτατη οριακή τιμή της ευρωπαϊκής οδηγίας πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική, και 3 φορές περισσότερα σε σχέση με την ανώτατη οριακή τιμή που προβλέπεται από τη Σύμβαση της Βαρκελώνης (COP 22).
Αντίστοιχη είναι και η κατάσταση της πλαστικής ρύπανσης και στη Μεσόγειο, καθώς οι συνολικά 469 καταγραφές που υλοποιήθηκαν σε συνολικά 338 παραλίες (2023-2024), κατέδειξαν πως το 83% των συνολικών απορριμμάτων απαρτίζεται από πλαστικά, με το γυαλί, το μέταλλο και το χαρτί να ακολουθούν σε αρκετά μικρότερες συγκεντρώσεις.
“Τα στοιχεία που προκύπτουν από τις μετρήσεις μας σκιαγραφούν μια κυριολεκτικά απογοητευτική, αλλά και ιδιαίτερα ανησυχητική εικόνα για τις παραλίες της Ελλάδας και της Μεσογείου. Η συλλογή στοιχείων με την πολύτιμη συνεισφορά εκατοντάδων εθελοντικών ομάδων σε τέσσερις μεσογειακές χώρες μάς δίνει τη δυνατότητα να έχουμε μια πλατφόρμα με δημόσια, επικαιροποιημένα και εύκολα προσβάσιμα επιστημονικά δεδομένα. Τα στοιχεία υπάρχουν και ανανεώνονται τακτικά. Είναι στο χέρι των κυβερνήσεων να αποφασίσουν αν θα τα αξιοποιήσουν και αν θα αναλάβουν αποφασιστική δράση ή θα συνεχίσουν να κρύβονται πίσω από το επιχείρημα της “έλλειψης δεδομένων”, αναφέρει ο υπεύθυνος του προγράμματος “Υιοθέτησε μια παραλία”, Κωνσταντίνος Τσουκαλάς.
Το πρόγραμμα «Υιοθέτησε μια παραλία» συνεχίζεται στην Ελλάδα και όποιος επιθυμεί να δηλώσει συμμετοχή, μπορεί να μελετήσει τις οδηγίες του προγράμματος που είναι διαθέσιμες εδώ και στη συνέχεια να στείλει e-mail στο adoptabeach@wwf.gr.
Στρατηγικός συνεργάτης του προγράμματος είναι το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών και η διαδικασία της καταγραφής των θαλάσσιων απορριμμάτων διεξάγεται βάσει του κοινώς αποδεκτού πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Ομάδας για την παρακολούθηση της παράκτιας ρύπανσης από απορρίμματα. Η επέκταση του προγράμματος σε επιπλέον περιοχές της Μεσογείου (Τουρκία, Τυνησία, Ιταλία) επιτυγχάνεται με την υποστήριξη του Fondation Audemars- Watkins, μέσω του WWF International.
Σημειώσεις / Συνοδευτικά υλικά:
- Η τελική έκθεση και τα αποτελέσματα για την περίοδο 2021-2024 είναι αναρτημένη σε αυτόν τον σύνδεσμο.
- Το πρόγραμμα «Υιοθέτησε μία παραλία» βασίζεται στον μηχανισμό «Adopt a beach» του Περιβαλλοντικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP) για την ευαισθητοποίηση των πολιτών και την παρακολούθηση των θαλάσσιων απορριμμάτων.
- Η πρώτη φάση του προγράμματος (Σεπτέμβριος 2020- Μάρτιος 2022) υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του χρηματοδοτικού προγράμματος του Πράσινου Ταμείου «ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ 2019».
- Τα πιο πρόσφατα δεδομένα του ελληνικού και μεσογειακού προγράμματος μπορείτε να τα δείτε εδώ και εδώ αντίστοιχα.
ΠΗΓΗ: WWF
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου