Η Γάζα εκκενώνεται και μαζί το Διεθνές Δίκαιο…

 Πηγή

Η φράση του Βενιαμίν Νετανιάχου ότι «η Λωρίδα της Γάζας δεν είναι πλέον βιώσιμη για τον πολιτικό πληθυσμό» δεν είναι απλώς πολιτική τοποθέτηση. Είναι προγραμματική δήλωση. Η αναγγελία εκτοπισμού εκατομμυρίων Παλαιστινίων με κρατική βούληση, μέσα σε κλίμα πολεμικής πίεσης, φέρνει ξανά στο προσκήνιο ερωτήματα που η μεταπολεμική διεθνής κοινότητα νόμιζε ότι είχε απαντήσει οριστικά. Τι συνιστά γενοκτονία;
Ποιο είναι το όριο ανάμεσα στην εθνοκάθαρση και στον εκτοπισμό; 
Και μπορεί ένα κράτος να επιδιώκει μαζική μετακίνηση πληθυσμού επικαλούμενο λόγους «μη βιωσιμότητας»;

Η νομική πραγματικότητα

Η Σύμβαση του ΟΗΕ για την Πρόληψη και Καταστολή της Γενοκτονίας (1948) ορίζει ως γενοκτονία κάθε πράξη που διαπράττεται με σκοπό να καταστρέψει, εν όλω ή εν μέρει, μια εθνική, εθνοτική ή θρησκευτική ομάδα. Η πρόθεση καταστροφής (dolus specialis) πρέπει να αποδεικνύεται – κάτι που συνήθως εδράζεται σε συστηματικές πράξεις: εκτελέσεις, καταναγκαστική στέρηση τροφής και νερού, βομβαρδισμοί υποδομών, αποκλεισμός υγειονομικής φροντίδας. Στη Γάζα, όλα αυτά συντελούνται.

Παρότι η γενοκτονική πρόθεση δεν είναι εύκολο να αποδειχθεί δικαστικά, η πρακτική των διεθνών δικαστηρίων (από τη Ρουάντα και τη Βοσνία έως τη Μιανμάρ) αποδέχεται ότι η έκταση, η επαναληψιμότητα και η ρητορική ηγετών μπορεί να αποτελούν επαρκείς ενδείξεις για την έναρξη προκαταρκτικής έρευνας. Η φράση του Ισραηλινού Υπουργού Οικονομικών ότι «η Γάζα πρέπει να καθαρίσει» ή του ίδιου του Νετανιάχου περί «μετεγκατάστασης σε τρίτες χώρες» δεν μπορεί να ιδωθεί παρά ως contextual evidence πρόθεσης εκκαθάρισης.

Ακόμα κι αν το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο δεν αναγνωρίσει γενοκτονία, τα όρια της εθνοκάθαρσης και του μαζικού εκτοπισμού έχουν ήδη διαρραγεί. Η νομολογία του ICTY για τη Σρεμπρένιτσα έκρινε ότι η απομάκρυνση πληθυσμών υπό βία, χωρίς δυνατότητα επιστροφής, συνιστά de factoεθνοκάθαρση – ακόμη κι όταν δεν συνοδεύεται από άμεσες δολοφονίες. Αντίστοιχα, το άρθρο 7 του Καταστατικού της Ρώμης χαρακτηρίζει τον καταναγκαστικό εκτοπισμό ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, όταν δεν υπάρχει συναίνεση και δεν εξασφαλίζεται ασφάλεια ή νόμιμη εναλλακτική.

Από τη Ράφα στη Ρώμη: το Δίκαιο δεν είναι θεωρία

Σύμφωνα με το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο – και ιδίως την Τέταρτη Σύμβαση της Γενεύης – η μαζική μετακίνηση πληθυσμού από κατεχόμενα εδάφη απαγορεύεται χωρίς εξαιρετικά σοβαρούς λόγους προσωρινής ασφάλειας. Στην περίπτωση της Γάζας, όμως, η μετακίνηση αφορά ολόκληρη την κοινωνική σύνθεση: άνδρες, γυναίκες, βρέφη, ηλικιωμένους. Δεν πρόκειται για μετατόπιση εμπόλεμων μονάδων· είναι αποψίλωση εδάφους από την ταυτότητά του.

Περισσότεροι από 1,6 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν ήδη εκτοπιστεί προς την Ράφα, περιοχή η οποία τώρα δέχεται τους σφοδρότερους βομβαρδισμούς. Δεν υπάρχει ασφαλής διέξοδος, ούτε σχέδιο επιστροφής. Η «μη βιωσιμότητα» που επικαλείται η ισραηλινή κυβέρνηση δεν είναι φυσικό δεδομένο. Είναι αποτέλεσμα πολιτικών πράξεων: αποκλεισμών, πολιορκίας, καταστροφής υποδομών, στέρησης τροφής και ύδατος. Πρόκειται για συνθήκες που, σύμφωνα με τη νομολογία του ΔΠΔ για την υπόθεση Katanga, θεμελιώνουν κατηγορία εξαναγκαστικού εκτοπισμού.

Γεωστρατηγική κρίση ή πλανητική απειλή;

Πέρα από το νομικό επίπεδο, το πολιτικό τίθεται επιτακτικά: Μπορεί η Δύση να σιωπά όταν εκατομμύρια άνθρωποι ωθούνται εκτός της πατρίδας τους; Ή μήπως ο κόσμος εθίζεται σε έναν νέο τύπο βίας – «οργανωμένης μετακίνησης» – που νομιμοποιείται πίσω από ρητορικές «ανθρωπιστικής διευκόλυνσης»;

Το Ιράν, η Τουρκία, ο Οργανισμός Ισλαμικής Συνεργασίας έχουν ήδη δηλώσει πως η εκδίωξη των Παλαιστινίων αποτελεί casus belli. Η Ε.Ε. είναι διχασμένη. Οι ΗΠΑ προσπαθούν να ισορροπήσουν ανάμεσα στην παραδοσιακή στήριξη του Ισραήλ και στη λαϊκή αντίδραση στο εσωτερικό τους. Η Κίνα και η Ρωσία, διεισδύοντας διπλωματικά στον μουσουλμανικό κόσμο, προβάλλονται πλέον ως φορείς ηθικής υπεροχής.

Το στρατηγικό ρίσκο είναι τεράστιο. Μια πολεμική ανάφλεξη με πολλαπλά μέτωπα (Γάζα, Λίβανος, Ιράκ, Συρία) δεν είναι πλέον απλώς υποθετικό σενάριο. Είναι πιθανότητα.

Το «ποτέ ξανά» κρίνεται τώρα

Εάν η διεθνής έννομη τάξη δεν παρέμβει αποφασιστικά – μέσω του ΔΠΔ, της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ ή οργανωμένων διπλωματικών πρωτοβουλιών – τότε η περίπτωση της Παλαιστίνης θα σημάνει το τέλος της διεθνούς προστασίας των πληθυσμών. Κι αν ο 21ος αιώνας ξεκίνησε με το όραμα μιας παγκόσμιας τάξης βασισμένης σε δικαιώματα, ενδέχεται να τελειώσει με τη θέσπιση του εκτοπισμού ως αποδεκτής στρατηγικής.
Κι αυτό δεν είναι ήττα μόνο για τους Παλαιστινίους. Είναι ήττα για το Δίκαιο. 
Και για εμάς όλους…